Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.1969, Blaðsíða 1

39. tbl. 19. október 1969, 45. árg.
„Liðið er hátt á aðtra öld
enn miun þó reiimt á Kili,
þar setm í sojó'ntuim brœðna
beið
beiakillagiuir aidurtiM.
Skiuiggar lyftast og líða um
hjam
líkt eáns og mynd á þili,
'hleypuir svo einn með
hærutsekk,
hverfiur í dimmu gili.“
Fáir staðlkr miuiniu þeir vera í
óbyggðtutm þessa lands, sem hafa
meiri diul og ólhiuignað að geyma
í sögu ökkar og þjóðarmeðvit-
umd heddur en Lífcabongiin í Kjal
hmaiumti, þar sem Rieynistaðiar-
menn ur'ðu úti, fimm samain með
fjölda fjáir, snemma vetrar 1780.
„iÞrátt fyrir all'a þá diuil, sem
yfir atburðum þessum grúfir,
má hiklaust fullyrða, að sjald-
an eða aldrei hafi íslienzk öræfi
seitt á svið nokkurn þann, harm-
leik, er látið hafi eftir stig dýpri
spor í meðvitund almennimigs
eða haft á sér blæ vofeifliegri
örlaiga“, segja Tóm'as og Sverrir
1 Fomuim sku'ggum, leiðarlok
þeirra Staðarmanna á Kili séu
„ein af þeim örlagaigátum, sem
leita á huigi kynslóðamna, gefa
ímyndunaraflinu lausan taum-
dnn, en verða aldrei ráðmar".
Enda er mála sanmtaist, að ytri
(heiimii'ldir um þessa atburði eru
bæði fáiar og óljósar, og almienn
dngur því helzt hatft á að byggja
munnmælasögnum, getgátum og
allskoniar kynjasögum. Það er
því að vonum, áð slysatfararsaiga
þiessi haifi tekið á sáig ýmiists
ikionjar mynidir, etftir hiinium
mamgbreytiliegiuistu tdllíbrigðium
ímynduniairiaiflisiins.
Og „enn mun þó reimt á Kili“
segir í hiiniu mikila kvæði Jóns
'Helgasonar.Það er ekM aðeiins
náunginn mieð „hæruisekkinn",
og miamnsihöfuðin tvö upp úr,
ætitarfylgja „lilkaráinsmiann-
atnnia", eða sfcuiggiannir, stem sézt
íhafa „lyftast og líða“ fyrir tjald
rikarir ferðamanna á Kili, eftir
frásögmuim Guðmumdar frá Mið-
dal ogfieiriitrúvexðuigramianinia.
Það eru vissuiega „reimleikar“
í víðaira skilningi. Þrátt fyrir
öll þau kynstur, sem rætt hetfir
vierið og ritað um þessa aitburði,
vaða mjetnm enn í viMiu og 'svíma
um það, stam riaiumiveruiieaa gerð
ist við Líkaborgiina á Kili 1780.
Enn valta menn þvi tfyrir sér,
hvað orðið hafi þeim félöigum
að fjörtjóni, hver var hinn
„beisklegi aldiurtili" þeirra
bræðrannta, og hvaða atvik lágu
til þess sérstaklega, að lik
þeirra funduist eikM fyrr en 65
árum sdðar, urðuð í kdett'agjótu.
Og skuggi „líkaránsmáianna“
grúfþ enn yfir byggðum Skaga
fjiarðar. Engin má'laferli fyrr á
tímium, — nema te.t.v. Sunnuefu-
mábn, — hafa vaildið þvíli’kum
óhugna'ði og uimtali meðal al-
menninigs í landinu sem H'ka-
ránismálin á Kdli, sérstaklega
þar sem hvorki tókst að lleiða
í Ijós sekt eða sýknu þeirra,
sem fyrir sökuim voru hafðir,
þrátt fyrir margra ára mála-
retostur. Þests vegmia hefiæ siys-
f arainsaiga Reyniiigtalðairmiannia orð
ið svo lífseiig í landinu, sem raun
ber vitni. „Dagarnir, árin ald-
Hálfan mánúð af vetri lögðu þeir á Kjöl, fimm menn með 16
og tæp 200 fjár.
irnar líða“, — segir í hinni
frægu úitfararræðu eftir að bein
in loks funduet, — og hið mikla
glejrmsfcunnar haf breiðir sig
smátt og smátt yfir verk þeirra
og viðburði. En þó eru til þau
verk og þeir viðburðir, sem
ekki 'gleymiast svo fljóitt, og
sem rmenin þekkj'a og ræða og
dæma um á fjarlægum öldum.
Endurminnimgin og sagan er sá
spegill, s»em mönnum er gefiið
að Skjoða í hilð iiðoa. í þessum
spegli sjá menn margt ágæti og
mikinn 'hégómia, margt sorglegt
og ógeðfellt, . . . mairgar ófarir
og mikla mœðu og sorg, . . . O'g
marga óhætfu og níðdngsverk,
sern menn ræða um með gremju
og mikllum móð“. Þiað má finna,
að hinum mikla merkispresti, sr.
Halldóri, síðar að Hofi í Vopna
TEJ?
&
cLLcJa
rjM

EFTIR
SIGURÐ
ÓLASON
firði, alþingisforseta, hefir ver
i'ð mdkið niðri fyrir, og er reynd
ar ekki myrfeur í máli: „Lömg
var þessi ferðin, og margt kem-
ur fyrir á lamgri leið. Margt af
því, sem fyrir kom, vitum vér,
um sumt höfum vér siterkan ajg
líklegan grun“. Það fer ekki
milli mála, að hér er átt við
dauða þeirra bræðranna frá
Reynistað og dularfullan um-
búnað líkanna, er þau loks fund
ust. Þessd grunur um líkahvarf-
ið hetfir frá iþví fyrsta beinzt að
þnem tilteknum mömnuim, Skag-
firðimgum, og hafa grunsemdir
þær legið í landd allt tfram á
þenman daig. Þess vegrila S'ér þjóð
trúin þeim með „hærusekkinn“
enn bregða fyrir í því hinu
„dimma giM“, sem segir í kvæð-
inu.