Lesbók Morgunblaðsins - 23.11.1969, Qupperneq 11

Smásagan
Pkiaimlhald af bls. 5.
pappíra og fjórtán bankabæk-
ur frá ýmsum löndum með inni-
stæður upp á ógrynni fjár. Ég
bar kennsl á annan manninn,
útsendara íslenzka ríkisvalds-
ins, sem sátur nú hér á skrif-
stofu og þykist hvergi nærri
hafa komið.
Fjórtán bankabókum náðu
þeir af mér, þýzkum. enskum,
frönskum, spönskum og einni
svissneskri, ég sá samt við
þeim, því að ég hafði númerin,
og nú hef ég ritað út til að
þessar bækur verði ógiltar, og
þeir handteknir, sem gera til-
toall til innistæðnaninia.
J-.kki náðu þeir he?dur þeim
bókum, sem ég átti geymdar á
hóteli mínu, og hér get ég sýnt
yður tvær þeirra til sanninda-
merkis . . .“
Og í þeim töluðum orðum
slengdi hann tveimur norskum
bankabókum á borðiff hjá mér.
Innistæðan í annarrj þeirra
hljóðaði upp á tólf krónur
norskar — í hinni voru fimmtán
krónur.
„En þetta er aukaatriði," hélt
hann áfram. „Ég segi yður þetta
aðeins tiifL þess, að þér fláið sikil-
ið, hvers konar ofscknum ég
hef orðið fyrir.“
Hann talaði bókmál eins og
útlendingur, sem hefur numið
tunguna af lestri vandaðra
bóka.
„Þetta skiptir allt saman engu
máli,“ sagði hann. „í mínum aug
um eru tíu — tuttugu — eða
hundrað milljónir eins og skít-
ur á priki. — Þér afsakið,
hvernig ég tek til orða “
Ég rumdi til að láta hann
heyra, að ég fylgdist með frá-
sögninni.
„Þér dragið ef til vill í efa,“
■sagði hamin, ,,.a0 ég sé með ö'lium
mjalla, þegar þér heyrið, hvern
ig ég tala um slíkar upphæðir
— en það vill nú svo vel til, að
ég hef meðferðis skjal frá virt-
um lækni þess efnis, að ekkert
sé athugavert við mig andlega.“
Bréfið vair frá lækn\ á Klepps
spítalanum, og skýrði frá því,
að Sigmundur Magnússon hefði
dvalið þar um sex mánaða skeið
og væri nú útskrifaður, vinnu-
fær og sjálfum sér réðandi. Sér
staklega var tekið fram, að bréf
ið væri ritað, að hans eigin
ósk
„Ég bíð núna eftir því ,að fá
birta á pmeinti fnásöigin miínia af
viðureign við íslenzk yfirvöld,
hér heima og erlendis Og síðan
mun ég hefjast handa við að
byggja upp það fyrirtæki, sem
ég er nú að stofna. — Eruð
:þér alveg viisBÍr um, aið þér haif-
hð ekki veri'ð vanaðiiir við mér?“
„Handviss."
„Þetta fyrirtæki mitt verður
af þeirri stærð, að stóriðjur og
orkuver verða eins og mömmu-
leikur við hliðina á því.“
„Þarftu ekki mikið fjármagn
í þetta?“
„Fyxiir aiuistain flj'óitið Víisfbúlu
búa vin/ir okkair, æm ráða yfiir
þedim fjiáirmiuiniuim, seim til þarif“,
sagði hann. „Og þá fjármuni
munu þeir fá mér til ráðstöfun
ar í fyllingu tímans, og þá mun
fyrrverandi eiginkona mín sjá,
að ég fer ekki með fleipur, og
þeir, sem áður viku mér úr
starfi, munu þurfa að leita til
mín til að halda sínum embætt
um . . .“
„ . . . Og jaímvel þótt austan-
gullið bregðist," hélt hann á-
fram, „mun fjármagn fást úr
öðrum stöðum Ég gekk á fund
stjórnanda eins stærsta banka
í Englandi, og hann kvað allar
horfur á því, að færri en vildu
mundu fá að leggja fé í þetta
fyrirtæki, sem ég mun gefa ís-
lenzku þjóðinni til helminga
með mér .— Nafnspiald þessa
fjármálamanns á ég að hafa með
ferðis ...‘
Og hann fór aftur að gramsa
í töskunni
„Nafnspjaldið finn ég ekki í
svipinn — en ég get sannað
hver ég er, eins og þér hafið
þegar séð,“ sagði hann og
dreifði úr skjölunum fyrir fram
an mig. Síðan sló hanr út í aðra
sálma og fór að tala um tösk-
una sína, sem hann sagðist hafa
keypt í Hondouiras.
„En hvað um fyrirtækið?“
„í morgun fór ég í ráðuneyt-
ið, en ráðuneytisstj órinn var
því miður ekki við. Aftur á móti
lét fulltrúi hans mig hafa alla
nauðsynlega pappíra til útfyll-
ingar, áður en firmað verður
iöig.Leigia sitofnað og skráð. Þá
pappíra hef ég hér . . .“
Og aftur seildist hann til
töskunnar
Ég tók upp ljósmyndina, sem
lá enn á borðinu Hún var af
tveimur drengjum á að gizka
fimm og sex ára. Svipur föður
þeinra sagði til sín. Nefið. Koll-
vikin.
Hann rétti mér ráðuneytis-
pappírana og tók af mér mynd-
ina
„Þetta eru synir mínir tveir,“
sagði han:n. „Gunnsteinn og Olí
ver. Þeir eru nú hjá móður
súnmii. Einis og ég eiru þeir skyld
ir Englandsdrottningu. Auðunn
skökull er okkar ættfaðir. Ég
ritaði bréf til hennar hátignar
og bað hana hlutast til um það
fyrir frændskapar sakir, að ég
næði rétti mínum og fengi dreng
ina aftur.“
„Hvernig tók hún í það?“
„Svair hef ég ekki fengið,
enda geri ég ráð fyrir, að of-
sækjendur mínir hafi séð sitt
óvænna, þegar mér var von lið
véizlu úr svo háum stað, og hafi
þeir því irænt bréfinu “
Hann vék talinu aftur að fyr
irtækiiiniu og þúsumiduim mil'ljónia
og minntist meira að segja á
billjónir.
„Það er ótail miangit, sem ég
þarf að koma í verk,“ sagði
hann. „Það getur varla heitið,
að ég sofi. Ég fleygi mér niður
í föbuinium yfir blláinóttima. í
moriguin,, æitiliaði ég llílkia að niá í
lögfræðing, því að ég þarf að
fá skilnaðinn ógiltan til að ná í
eignir mínar aftur. Lögfræðinig
urinn hafði því miður skroppið
frá og var ekki við. Það fer
mikill tími í að ná í menn.“
„Ætlarðu að fá skilnaðinn
ógiltan?11
„Skilnaðurinn fór í gegn á
sínum tíma, en nú eru forsend-
ur hans ekki lengur fyriir hendi
þannig að húsið, sem konan býr
nú í ásamt friðli sínum í Kefla-
vík, eir í raun réttri mín eign,
og með lögfræðilegri aðstoð
mun ég sækja málið fyrir dóm-
stólunum til að ná rétti mínum.“
Hann þagnaði andartak og
rótaði í hafurtaski sínu, en svo
tók hann aftur til máls .
„Fyrst af öllu þarf ég samt
að gera almenningi grein fyriir
málum mínum og þeirri með-
ferð, sem ég hef orðið fyrir, og
flietta þainnig ofáin af þeim mönn
um, sem hafa misnotaff embætti
sín. Það dagblað, sem vill ljá
sannleikanum rúm mun hljóta
ríkulega umbun. — Get ég reitt
mig á yður?“
„Það ætla ég að vona. Annars
má ég til með að fara að fara
núna.“
Maðurinn var farinn að end-
urtaka sjálfan sig, og það var
ekki auðvelt að henda reiður á
það, seim hamn sagðd.
Þér muinið þá að birta þessa
greinargerð, sem ég fæ yður í
hendur?” sagði hann.
„Við skulum sjá til með það,”
sagði ég. „Um það verðið þér
að eiga við ritstjórann. Ég ræð
engu um efni blaðsins. Og nú
verð ég að fara,” sagði ég og
stóð upp.
„Ég þarf að tala betur við
yður,” sagði hann. ,Við verð-
um að ákveða, hvernig þessi
grein á að vera.”
„Ég hef því miður ekki tíma
til þess núna,” sagði ég ákveð-
inn. „Það er beðið eftir mér.”
„Hafið þér nokkurn tíma á
morgun?” sagði hann. „Ég gæti
feoimið hieim till yðar“.
„Nei, nei!” sagði ég. „Það
væri frekar, að við hittumst
hér“.
Hann var feginn.
„Það væri ágætt. Það er oft
svo erfitt að niá í menin".
„Þá segjum við það. Vertu
blessaður.”
Og 'hann tók í höndina á mér
og hristi hana lengi
„Þá bittuimist við héma um
sama leyti á morgun,” sagði
hann. „Ég verð hérna örugg-
lega. Ég veit, hvað það getur
verið erfitt að ná í menn. Þér
skulið ekki sjá eftir þessu.
Mundu sextíu milljónir ekki
geta gert þó nokkuð fyrir blað-
ið yðar? Sextíu milliónir — og
svo má þá alltaf bæta við.”
Ég hiraðaði mér út, þegar
hann sleppti mér, og hann
sinieni sér að sik'jöiliuinum sínium
og útreikningum.
Um sama lieyti næsta dag sat
ég í húsi og sagði kunningja
mínura frá þessum einkenni-
lega, fráskilda viðskiptajöfri,
sem átti svo erfitt með að ná í
menn.
Staðarbræöur
Framlhald aif bls. 2.
í fyrri skorður og þurfti enginn
að sjá að hróflað hefði verið
við þeim. Innan tjalds sáust
verksuimm'erki hins veigar (þvi
'Sileppir S. Ó.). Tóm.as er spuirð-
ur: „Vantaðd ekkert undan tjald
inu eða úti fyrir þvi, þegar þér
komuið aftur að sækja líkin?
Svar: Lík Bjarna og þá liitlu
hönd, seim hann áðiur á þneifaði.
— Var þá noktouð um breytt
undir tjaldimu eður útd fyrir
því? Svar, að ábreiðan sem lá
yfir líki Bjarna rétthvörf var
úthvörf.“ Sr. Eggert Eir'íkisson.
síðar í GJaumbæ, var settur fyr
dr ferð þessa eftir lílkiunum. Vitn
isbuirðiur hans var lagður fram
skriflegur, en er efcki till lieng-
ur, shr. það sem áður segir um
dómsskjöl úr Skaigafjarðar-
sýsilu.
Af því sem nú heíuir verið
rakið tii mótvægiis sikoðunum
Sigurðar Ólasonar virðist mér
ljóst, að han-n hafi í engu sýnt
fram á að líkarán hafi ekki vct
ið framið í Kjalhrauni 1781.
Hvort Mtoið var fremur eitt en
tvö bneytir ekki miklu um eðli
ver*kn.aðarinis. Ég hyllist til að
trúa því er Tómas á Flugumýri
sá og þreifaði á, af því hann
hefur bersýnilega verið mjög
fyrir hinium, og tel nær sanni
að Lík Staðarbræðra beiggja hafi
í raun verið í hinu niðiurfallna
tjaldi, enda þótt það verði
aldrei samnað. Lítið er að marka
þótt áisjóna Eimars litia sæist
ekki þá að var komið. Hamn
hefur mjög trúlega látizt fyrst-
ur, drengur innam fermingar-
aldurs, og þá verið breitt yLr
ásjónu hams; hitt, að höndin
önniur „hafi staðið upp við lík
Bjarma", má vel skilja svo, að
hún hafi skjagað upp og út und
a.n ábreiðunmi við höfuð homum
eða öxl. Og úr því Siguirður Óla
son tekur í þátt sinn þá dranm-
vísuna sem betur feliur að kenn
iniguim hans, en sieppir hinmi
sem gengur í berhögg við þær,
leyfi ég miér að benda á hama,
þótt þar felist ekkert sönnunar
gildi þesis efnis að sveinminm
Einar hafi látizt á undan
Bjarna. Espólín og Gísli Kon-
ráðsson hafa víauna þanmig:
Enginn finna okkur má
uindir fanmar hjarnd;
dapur yfir dauðlum n,á
dægur lifði Bjarni.
IV
„VIÐ FÓRUM FYRIR
AUSTAN HRAUN“
J ón á Reykj'um, Sigurður
sonur ha.ns og Björn Illugason,
senduir af Reyniiistaðarhjónium,
komu úr fjárkaupaferð af Suð-
urlandi sumarið 1781 og fóru
Kjalveg, að sögn næstir á eftir
Tómasd á Flugumýri og mönnum
hans. Vissi Tómas ekki tiil þess
að aðrdr hefðu fjöllin farið frá
því er tjald Staðiarmanna fannist
og þar till komið var að sækj r
líkin. Beimduist því grunisemdir
að þeim og einkurn þó að Jóni
gamla sjálfum. Svo einsýnt virð
ist Hal'ldóri klausturhaldara
hafa þótt að Jón væri ilkæðis-
maðurinn, að han.n gætiti varc
annairs en „að snara“ hann við
þinghöldin. Jón var landseti
klaustursins og kann áður að
hafa reynzt Halldóri óþjál-1,
jafnvel gráglettinn. Og slung-
inin þótt Jón bórudi og nokkuð
harður undir brún. Getur verið
að alit þetta hafi sbuibt að því
að samnfæra klausturhaldara
um sekt han®. Sést ekki að gerS
væri gainiggkör að því að
ksminia manmiaferðir um Kjöl
úr öðmum hérulðum Norð-
uirlandis éffia úr byggðum syðra.
Það er sem kiauistunhalld-
ari hafi verið aieginn and-
legri stairblindu. Hann lét þrá-
spyrja um það, hvaða leið Jón
Egilsson hefði farið norður
Kjöl (Jón hafðú um vorið tekið
þátt í leit að Staðarbræðrum,
og vitnaðist að þá hefði fallið
í hliut han,s að leita hið næsta
staðnum þar sem tjaldið fannst).
Vitnln báru það yfirleitt að
þeir féúaigarnir hefðu sagzt hafa
farið gustan lirauns með rekst-
urún.n, þar hafi verið greiðfær-
airia að mun. Eftir þesisu hafa
iþeir hvergi n.æ«iri komið l’íka-
pláisisiiniu og eíkkert veðuir haft
af því.
S igiurður Ólason telur að
hér séu fundin rök fyrir því.
að þeir Jón hafi ekki framið
iílkaráinúð í Kj.aillhnauini. Því mið-
ur eru þetta engin rök. Sé gert
ráð fyrir því að Jón, Sigurður
og Björn hafi reynzt sekir um
verknaðinm, er vitaskuld að
þeúr hafa ákveðið á fjöllunum
hvað segj.a skyldi. um ferðailag-
ið þegar niður kæmi í byggð. Þá
var heillaráð að þykjast hafa
farið austan hrauns. Framburð
ur vitnanna er eingöngu reist-
ur á orðum þeirra félaganna
sjálifra og því gagmsiiauis þeim
til varnar, einkanlega þegar
þess er gætt, að mennirnir sem
sóttu líkin sáu enga lestarslóð
á þeim vegi sem þeir Jón sögð-
ust hafa valið. Tjáir mér Skag-
firðingur, kunnugur á Kili, að
ný lestarslóð hefði ekki dulizt
austan hraunsins, á hinn bóg-
inn verður isstarslóð ek'ki rak-
in í hr.auninu sjál'fu. Hér v'iirð-
ist mér komið að því a.triði sem
ískyggilegast er um ferðir
þeirra Jóns Egilssonar. Ef til
vilil hafa þeir einhverjar skýr-
ingar fært fram í skriflegum
vitnisburðum, en þinghöldin
bera ek'ki með sér að þetta at-
riði hafi verið brotið til miergj -
a.r. Feúlst lesandinn hálft um
hálft á þá skoðun sem var al'l-
almenn, að Halldóri Vídalín
hafi ekki verið gefnar sálargáf
ur nema í meðallagi. Til dæmis
er efcki ammað sýnma en homum
hafi gersamlega sézt yfir að
leika þann leik sem Jón Egils-
son lagði honum upp í hendur
og gat skorið úr um það hvort
orð hans væri að marka: Við
fyrsta þinghaldið vekur Jón
atihygli á því, að Sigmundur
bóndi í Skrautási (bær í Hrepp
um, nú fallinn í eyðú) hafi sagt
sér, að tveimur e'ða þnemur dög
uim áður en hann, þ.e. Jón, kom
iju-stan úr Skaftafellsþingi með
reksturinn á heimú'eið, hafi mað
ur komúð n.orðan yfir Kjal-
hraun, en Jón kunni ekki að
ne'fna hann. Ekkert virðist hafa
verið rannsakað hvaða fótur
væri fyrir þessu, var þó hægur
inn hjá að bera viitnisburðinn
undir Sigmund bónda í Skraut-
ási. Hefði hann reynzt til'bún-
ingur ein,n, var Jón fallinn á
sjálfs sín bragði og framburður
han.s uim aanað er lauit að leið-
angrinum orðinn varasamur.
Hefðu orð Jóns aftur á móti
sannazt, var ráð að hafa uppi
á ferðamanni þes'S'Um og stefna
honium til yfirheyrslu. Þetta var
látið ógert, og á alþingi 1784,
er þrjú ár voru liðin frá Seylu-
'þimglhaildimu fyrstia, stefmist „sér
ílagi Jón Egilsson til að bevísa
sögn sína um Siigmund í Skraut-
ási, með víöara . . .“! Bn vorið
eftir var Reykja-Jón alíur og
bevísaði því ekkert frekar um
Sigmiund í Skrautási né neitt
annað, enda hafði hann þá sagt
það allt er hann kaus að leggja
til máil'siins og í annarra verka-
hring að bevísa.
m hu'gsan.l:igar mannaferð-
ir um Kjöl þann vifcutíma frá
'því tjail'dið fannfit og þar tiil lik
in voru sótt, var sem sagt
ekkert hirt svo kunniuigt sé.
Espóiún og súðan Gísli Konráðs-
son nefna að vísu „Eyfirðinga“
sam þeir segja að komið hafi í
likap'Láesiið, gægzt uimdiir tjiaWið,
séð þar tvö lík og fariið síðan.
Áttu þeir að hafa kcmið á stað-
inn næstir á eftir Jóni Egilis-
syni. Af mön.num þesis.um bárust
engar spurnir í Skagafjörð þau
ár siem Mfcaméll'ið vair á döfimmii,
a.m.k. sér þess ekki mierkú í þing
höldunum, enda munu þeir ætt-
aðir úr súúðri efltir að tokið var
23. móvemiber 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS \\