Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1971, Qupperneq 8

1
\
\
\
!
I
í
\
\
\
\
>
\
i
k
f
\
\
l
►
f
f
►
►
I
!
►
f
I
f
I
\
I
ORSAKIR SLYSA
GEFA MIÐUR
GEÐÞEKKA MYND
AF í> JÓÐINNI
Rætt við Hauk Kristjánsson
yfirlækni á slysadeild Borgarspítalans
( Ekki alls fyrir löngii var
t vakin athygli á því í blöðun-
I um, að íslendingar verðu
stærri liluta af þjóðartekjum
, til heilbrigðismála en nokk-
I ur þjóð önnur. Svíar voru í
í öðru sæti og Bandaríkja-
l menn í þriðja, ef ég man rétt,
i og sem sagt; þarna vorum
1 við sannarlega menn með
1 mönnum. Ekki veit ég hvað-
an það var haft, né heldur
hvernig þetta var reiknað út
og hvort ef til vill væri Iiægt
að fá aðra útkomu með nnn-
, ars konar uppsetningu á
dæminu. En þessu hefur að
minnsta kosti ekki verið mót
mælt opinberlega. Jafnframt
var þess getið, að hvert rúm
í Borgarspítalanum kostaði
jafn mikið og stórt, nýtt ein-
býlishús, þegar búið var að
deila heildarkostnaðinum nið
ur á rúmafjöldann. Og ekki
nóg með það; kostnaðurinn
við að liggja einn sólarhring
í slíku rúmi var eittlivað
ánióta við það að búa í „svít-
unni“ á hótel Sögu. Ekki
veit ég um tölulegar sönnur
á þessu, en því hefur lieldur
ekki verið mótmælt.
J»egar þessi tíðindi voru
gerð kunn, ráku margir
m upp stór eyru og spurðu:
hvernig má þetta vera, við
erum nieð svona fullkomna
heilbrigðisþjónustu og samt
virðist stundum vera lífsins
ómogulegt að ná í lækni í
sjálfri höfuðborginni. Og
það var sannarlega ekki út í
bláinn, að fólk ályktaði svo.
Oft er talað um læknaskort
dreifbýlisins, en þegar öllu
er á botninn livolft, virðist
stundiim auðveldara að ná í
liéraðslækni í sveit en heim-
ilislækni í lienni Reylcjavík.
Og hvað gera menn, þegar
bráðan lasleika ber að hönd
um og enginn heimilislæknir
til taks? Það fyrsta sem flest
um dettur i hug er slysa-
deiidin. Menn vita að luin er
á síniim stað; að þar eru
menn á vakt, og þar verður
leyst úr vandræðunum, ef
nokkur leið er. Lengst var
siysavarðstofan til húsa í
lieilsuverndarstöðinni við
Barónsstíg og samsvaraði í
uppliafi þvi, sem Danir nefna
skadestue. En þróunin varð
sú að slysavarðsstofan fékk
til meðferðar miklu fleira en
beinbrot og Iemstranir af
völdum slysa. Nú er stofn-
unin reyndar flutt í horgar-
spítalann i Fossvogi eins og
allir ættu að vita og lieitir
ekki lengur slysavarðstofa,
heldur slysadeild Borgarspít-
alans.
— Það fór fljótlega að bera
á þvi, sagði Haukur Kristjáns-
son, yfirlæknir á slysa-
deild Borgarspítalans, að fólk
liti ekki á deildina sem slysa-
varðstofu, heldur allsherjar-
klíník. Til að gefa hugmynd
um álagið hér, get ég nefnt að
árið 1960 komu 12 þúsund
manns til einhvers konar með-
ferðar, en á sl. ári komu 22
þúsund manns. 1 ár er enn aug-
Ijós aukning og samkvæmt
talningu, sem gerð var síðla
septembermánaðar, fer talan i
27 þúsund nú í ár. Það gefur
þó engan veginn fullkomna
mynd af álaginu, því sumir
þurfa að koma oftar en einu
sinni og má búast við, að á
þessu ári verði um 45 þúsund
vitjanir hér í slysadeild borg-
arspítalans.
En er ekki aðstaðan
miklu betri hér í nýju húsi?
— Hún er að nokkru leyti
betri, til dæmis höfum við feng
ið 12 legurúm, sem við höfðum
ekki áður og i þessum rúmum
er einkum slasað fólk með
vond beinbrot.
Með þessu móti höfum við
einnig getað haft hjá okkur og
annazt fólk, sem hlotið hefur
meiriháttar höfuðmeiðsli, en
hinu er svo ekki að leyna, að
þetta húsnæði er nú þegar of
þröngt. Ég get ekki sagt að
læknarnir hafi neins staðar af-
drep, þar sem þeir geti talað
einslega við mann. Þegar á
heildina er litið, er hér aðeins
eitt herbergi, sem ég er ánægð-
ur með og vildi óska að ann-
að gæti verið 1 samræmi við
það. Þar á ég við endurlífg-
unarstofuna, þar sem við reyn-
um að koma til l'ífs fólki, sem
hingað er flutt meðvitundar-
laust eða jafnvel „dáið“.
— Áttu þar við hjartatilfell-
in?
— Bæði þau og ýmislegt ann-
að. Menn detta niður áf völd-
um hjartasjúkdóma og þá er
oftast komið með þá hingað i
dauðans ofboði. Stundum er
einhver til taks að aka þeim,
en oft er hringt í sjúkrabíl og
sjúkrabillinn hefur talstöðvar-
samband við okkur á leiðinni.
Og við getum þá verið tilbún-
ir. Mjög oft eru þessir menn
dánir að kalla, þegar komið er
með þá, það er, að hjartslátt-
urinn er hættur og ekki verð-
ur lengur vart við andardrátt.
í þessum tilfellum mæðir oft-
ast mest á læknum lyfja- og
svæfingadeildar spítalans.
— En er þó ekki öll von úti?
— Það er undir atvikum
komið. Blóðstraumurinn ti-1
heilans má ekki stöðvast meira
en 4 eða 5 mínútur. Liði lengri
tími, getur mað-ur átt von á
heilaskemmdum. Flestir sjúkl-
inganna eru með skemmd-
an heila af þessum ástæðum,
þegar hingað er komið.
— Hvað gerið þið við þessa
menn?
— Það sem við gerum er að
framkvæma á þeim hjartahnoð,
sem svo hefur verið nefnt, en
auk þess hefur verið notaður
rafstraumur til að koma hjart-
an-u af stað eða öllu heldur til
að gera hjartsláttinn eðlileg-
an. En þetta eru ekki bara
hjartasjúklingar heldur einnig
fólk, sem er langt leitt af verk
unum einhvers konar eiturs,
eða þá að það hefur kafnað
eða druk'knað. 1 ölluin tilfell-
um gildir það sama: heilinn
varðveitist óskemmdur i aðeins
skamma stund.
— Og hver er árangurinn?
— Hann er eins og við má
búast. Tiltölulega fáir lifna við
á nýjan leik og ekki þar með
sagt að þeir lifi lengi. Við höf-
um lífgað við hjartasjúklinga,
sem í vissum skilningi voru
dánir, og þá var það því, að
þakka, að þeir náðu hingað
nægilega fljótt. En sumir hafa
fengið annað hjartaáfall litlu
síðar og þá látizt.
— Nú er aukning á aðsókn
hingað miklu meiri en sem
svarar aukningu á mannfj'ölda
í Reykjavík og nágrenni. Hvað
veldur?
— Það er rétt, aukningin á
aðsókn á síðasta ári var um
23% og það er miklu meira en
sem svarar aukningu á mann-
fjölda og ástæðan er fyrst og
fremst aukinn slysafjöldi. Ef
við litum á nokkrar tegundir
slysa á árinu 1971, þá kemur í
ljós, að hingað komu 1095
manns vegna umferðarslysa.
Borgarspítalinn að næturlagi. Slysadeildin er til húsa í mjög
takmörkuðii húsrými á 1. hæð, lengpst til vinstri á myndinni.
Það er uggvænlega stór hópur,
og þó finnst mér hitt líka
ískyggilegt, að á sama tíma
kom 941 maður vegna áverka
af hendi annarra. Það er
hreint og beint ótrúiegt
að slagsmál skuli vera upp-
undir annar eins slysavaldur
og umferðin. Þessar tvær teg-
undir slysa gefa hreint ekki
litla mynd af þjóðinni, ófagra
mynd raunar, og stafar af þvú
hömluleysi, sem hér rikir ásamt
mikilli frekju og til-litsleysi.
— Svo það er sannarlega
óhætt að segja, að íslencH’ngum
er laus höndin. Þarna kemur
sennilega vínneyzlan inn í
myndina, en stundum hefur
maður heyrt að fólk éti pillur
ofan í brennivin eða drekki
vín ofan í pillur og það ku
ekki vera hollt?
— Eitranir eru miklu fleiri
en eðlilegt mætti teljast. Á ár-
inu 1970 komu hingað 573
vegna eitrana og samt er alltaf
verið að brýna fyrir fóiki að
hafa ekki hættuleg efni á glám
bekk. Oftast eru þetta krakk-
ar, sem drekka eða láta ofan i
sig hreinsiefni, málningu, tekk
olíu, hreinsibón eða því-umlíik
efni. Þá er það algengt, að
þau nái í alls konar lyf, eink-
um róandi lyf, svefnlyf og
taugapillur, jafnvel tóbak og
sígarettur. En þegar fullorðið
fólk kemur vegna eitrunar er
oftast um að ræða yfirskammt
af lyfjum og það gerist venju-
lega í fylliríi.
— Og þá kemur til Teits og
Siggu, eins og þar stendur.
Hvað gerið þið við þetta íólk?
—- Stundum er gefið mótefni,
stundum eru því gefin uppsölu-
að bíða og vakta íólkið og
stundum eru því gefið uppsölu
lyf. Þó er ekki endilega vist,
að betra sé að láta sjúkling-
inn selja upp. Það getur jafn-
vel verið hættulegt. Eitursér-
fræðingur er eitt af þvi sem
okkur vantar, og ekki hægt
um vik að bæta úr því. Erlend-
is starfa sérstakar eiturstöðv-
ar, poison-center, í sambandi
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
7. nóvember 1971