Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1971, Qupperneq 11

Rif á Sléttu, fæðingarstaður Jóns Trausta.
FRAMHALD AF FORSÍÐU Jón Trausti
á vegamótum
um akútmóttöku. Enda held ég
að starfsfólkið líti þannig á
deildina. Það er ef til viil kom-
ið með mann, sem hefur dottið
niður og hefur fengið hjarta-
áfall, verki innvortis eða
þviumlíkt. Það er nauðsynlegt
að hafa bráðaþjónustu fyrir
þess konar fyrirvaralaus veik-
indi, en það eru ekki slys.
— En hvað segirðu um þessa
miklu viðbót á álagi, 5000
manns eða 23% á einu ári?
— Það er mikil aukning og
ég held að álagið stafi að ein-
hverju leyti af því, hve fólk
telur sig eiga erfitt með að
ná i heimilislækna. En að
nokkru leyti er það fyrirtekt.
Það er líka lögmál, að eftir-
spurn vex á öllum sviðum eft-
ir því sem þjónustan batnar.
— En það hefur vakið at-
hygli, hversu margir koma á
nóttunni.
— Já, ég hef i rauninni enga
skoðun á því máli. En 6 af
hverjum 100 sjúklingum, sem
koma um slysadeildina, koma
að næturlagi. Ég hef ver-
ið eitilharður á því, að hingað
á röntgendeildina eigi ekki að
senda fólk, nema raunverulega
sé þörf á. En það er líkt og
með kjaftshöggin, að þess-
ar næturheimsóknir eru að
sjálfsögðu mikið i sam-
bandi við fyllirí.
Hvað viltu segja um skoð-
un finnsku sérfræðinganna á
þvi, að eðlilegt sé að um 10%
af íbúafjölda ákveðins svæðis
komi á slysadeild?
— Þegar haft er i huga að
23% af íbúatölu Reykjavikur-
svæðisins koma á slysadeiid-
ina hér, þá er það allmikili
munur. En sá samanburður er
kannski vafasamur, vegna þess
að ónógar upplýsingar um teg-
und sjúklinga liggja fyrir. Á
slysadeiidina hér koma jafnvei
geðsjúklingar, sem ekki er hús
rými fyrir annars staðar; þang-
að koma fyllirónar og fólk, sem
hefur tekið yfirskammt af lyfj-
um. Þess konar fólk mundi
lenda á sérstökum stofnunum
þarna úti, svo það er afar erf-
itt að bera þetta saman. En það
breytir ekki því, að aðstað-
an hér er sérstaklega erfið.
Stundum getur ástandið jafn-
vel orðið þannig, að starfsfólk
ið þarf á lögregluþjónum að
halda til að hemja fyllirafta.
Aftur á móti verðum við á
röntgendeildinni lítið vör við
þess konar heimsóknir.
Ég held, að það sé mjög þýð-
ingarmikið að gera sér grein
fyrir, að starfsmenn slysa-
deildarinnar eru i mjög erfiðri
aðstöðu en vinna gott verk.
Þar er þyngst á metunum, að
húsrýmið er orðið allt of lítið.
Sem sagt; það verður að
byggja?
Já, ef ekki á að verða ai-
gert öngþveiti í þessari akút-
móttöku, og slíkt öngþveiti
hlýtur að verða þegar á árun-
um 1975—‘76, þá verður að
byggja. Við erum líka í
klemmu með röntgendeild-
ina. Afköst hennar eru nú 30
þúsund rannsóknir á ári eða
talsvert yfir það, sem rými
raunverulega leyfir, en ef
reiknað er með eðlilegri þróun
og íbúafjöligun, þá þurfum við
að afkasta 43 þúsund rann-
sóknum árið 1975. Þannig blæs
þetta allt saman út. — G.S.
lega stíluð af verðandi rithöf-
undi að meðmæli væru. En
ekki er víst að þeirra tima
menn hafi svo mjög til þess
fundið. Skáldið unga hafði
tromp á hendi, ljóðaleikinn
Teit, sem fylgir umsókninni í
handriti. G. Magn. segir að
nokkrir menntamenn hafi lesið
verk sitt, þar á meðal Stein-
grimur Thorsteinsson og Björn
Jónsson, og hafi ummæli þeirra
verið séi' „til mikillar gleði“.
Ekki getur hann þó neitt hermt
af þeim ummælum. Svo betur
má ef duga skal. Hann snýr sér
nú til eina skáldsins sem á sæti
á Alþingi, Hannesar Hafstein,
biður hann að lesa leikinn. Og
Hannes lýkur lofsoi’ði á verkið,
kveðst munu tala um það við
þingmenn og mæla með styrkn
um.
3.
Þegar sá tími nálgast að fjár
lög koma úr nefnd í neðri
deild skrifar Guðmundur Hann
esi Hafstein, 1. ágúst 1903:
„Hr. alþm. Hannes Hafstein.
Nú er það mest af öllu undir
yðar ásjá komið, hvort ég má
gera mér nokkura von um
ferðastyi'k eða ekki. Ég veit
—• eins og líka eðlilegt er —
að þingmenn byggja mikið á
því er þér leggið til málanna i
þessu efni. Ég veit líka að all-
margir í deildinni eru mér
hlynntir og að mest af öllu
vantar forgöngu til að gera
herzlumuninn. Þeir menn, sem
ég hefi leitað mér liðs hjá og
sem að vísu ekki ailir hafa lof
að mér liðsinni en þó tekið því
hiýlega eru þessir. Jón Magnús
son landritari, Ólafur Ólafs-
son, Hannes Þorsteinsson,
Björn Kristjánsson, Einar Þórð
arson, Björn Bjai’narson, Skúli
Thoi'oddsen, Árni Jónsson, Pét
ur Jónsson, Stefán Stefánsson
(siðar skólameistari), Magnús
Andi’ésson og Guðlaugur Guð-
mundsson. Ekki geri ég að
vísu ráð fyrir miklu fylgi frá
þessum mönnum öllum. En séra
Ólafur Ólafsson hefur lofað að
gangast fyrir breytingartil-
lögu eða gera hana sjálfur. Ég
veit líka að hin skáldin eiga
öfluga meðmælendur i þinginu
það eru skólabræður og gaml-
ir vinir, sem forlögin hafa séð
um að ég aldrei gæti eignast.
Fyrirgefið hvað ég er nær-
göngull.
Með virðingarfyllslri kveðju
yðar
Guðmundur Magnússon.”
Hannes Hafstein gerist aðal-
flutningsmaður tillögunnar um
styrkinn, segir í ræðu sinni, að
sér hafi verið ánægja að lesa
kvæði skáldsins og eins ljóða-
leikinn Teit. Höfundurinn sé
fyllilega vei’ður styrksins,
hann hafi „sýnt hæfileika sem
alls ekki ei'u vanalegir." Hann
hafi brotist áfram af eigin
rammleik, við fátækt og ýmsa
ei’fiðleika. „Þrátt fyrir heilsu-
leysi sitt, sem eflaust mikið
mun stafa af fátækt og harð-
rétti því, sem hann varð við
að búa i æsku, hefur hann nú,
auk annarra starfa sinna, á
stuttum tima afkastað jafn erf-
iðu skáldverki og löngu leik-
iti í dýrtkveðnum ljóðum.“
Þeir sem til skáldlegi’ar iðju
þekki, viti „að talsvert starfs-
þrek og kapp þarf til þess að
koma sliku í verk.“ „Mér finnst
því full ástatða fyrir landið að
styrkja þennan unga og efni-
lega mann, sem sýnt hefur að
hann er þess í alla staði verð-
ur.“ Það sjáist „einkennilega
bert“ í umsóknarskjali hans til
þingsins, „að þrátt fyrir lik-
amlegan heilsubrest hans þá
er þó engin veiklun í viljaki’aft
inunt hjá honum, engin efi á
traustinu, engin lömun á hug-
myndaaflinu. Traustið og trúin,
sem hann hefur á fi’amtið sinni,
gefur einmitt fulla vissu um
það, að fjárstyrk þeim, sem
hann fer fram á að sér verði
veittur, mun eigi á glæ kastað,
auk þess sem allt hans dagfar
og framkoma á þetta í fyllsta
máta skilið.“
Auðfundið er að Hannes Haf-
stein treystir sér ekki til að
ijúka miklu lofsorði á skáld-
skap Guðmundar — en trúir
samt á hann. Manni finnst sem
hann hefði getað sagt við hið
yngra skáld eitthvað líkt og
prófessor í bókmenntum sagði
við Turgenjef, sem hafði fært
honum eina af sinum fyrstu sög
um: „Mér finnst þér sjálfur,
ungi maður, vei’a mei’kilegri en
sagan yðar.“
Séra Ólafur Ólafsson mælir
lika með styrknum, skii-skotai’.
til meðmæia þess manns i
neðri deild „sem sjálfsagt hef-
ur bezta hæfileika til þess að
dæma skáldskap." Tillagan er
samþykkt með 13:10 atkvæðum.
í efx’i deild vill fjárlaga-
nefnd að styrkurinn falli nið-
ur. En tveir konungkjörnir
þingmenn mótmæla tillögu
nefndarinnar mjög eindregið.
Hallgrímur Sveinsson biskup
og Jónas Jónassen landlæknir.
Og niðui’skurðartillagan er
felid með 7:4 atkvæðum.
Nú skyldi maður halda að
öllu hefði vei’ið borgið. En þeg
ar fjárlög koma til einnar um-
ræðu í sameinuðu þingi liggja
fyrir margar tillögur um sparn
að, og þar á meðal um niður-
skurð á styrknum til Guðmund
ar Magnússonar. í deildum
þingsins höfðu samtals 14 verið
honum andvígir og nú virðist
ekki annað þurfa en að nokkr
ir þingmenn bætist í þann hóp
til að styrkurnin falli í samein-
uðu þingi. Verður nú mikið þóf
um skáldastyrki, spurt hversu
horfi, ef þjóðin eigi að fara
að stvrkja fimm skáld, eins og
til sé ætlast. En Hallgrími bisk
up finnst það þing ekki geta
verið „upplitsdjarft, sem aðeins
hugsar um munn og maga . . .
Og ekki mun sú þjóð sigla beint
i menningarstrauminn, sem
ekki hefur nein andleg áhuga-
mál . . . Hingað til hefur verið
álitið að sálin ætti að vera herra
likamans . . . Þjóðin má ekki
vera börnum sínum slæm
fóstra. Og þó uppskeran fáist
ekki strax, þá verðum vér að
starfa óti’auðir undir merkjum
vonai-innar og með fastri trú á
landið."
Uppi á áheyrendapöilum sit-
ur Guðmundur Magnússon,
milii vonar og ótta, og bíður
þess að sjá foxlög sín vitrast.
Nú er allt i húfi að vel fari.
Það sem honum leikur hugur á,
framar öllu, er hvorki að f'á
að skoða borgir og listasöfn,
né heldur lvðskólamenntun eða
kennarapróf heldur annað,
allt annað, sem ekki er hægt
að gera grein fyrir í umsókn-
arbréfi til Albingis. Hann þarf
nokkurra mánaða næði frá
dagiegum önnum, einveru í út-
löndum til að hugsa ráð sitt,
átta sig á kröftum sínum, taka
stefnuna inn í framtíðina.
Sennilega er honum nú ljóst, að
hann muni aidrei verða mikið
ljóðskáld. En hann er skáld —
það veit hann.
Svo ltemur að honum í at-
kvæðagreiðslunni. Við getum
nrestum séð hann haila sér yf
ir riðið, vafalitið með hjart-
sla'tti, til að sjá sem bezt yfir
þingsaiinn. Forseti spyr hverj-
ir samþykki tillöguna um nið-
urfel’ing styrksins til' Guð-
mundar Magnússonar. Tiu
hendur koma á loft. Aðeins tíu!
Á næsta auynabliki lyftast tutt
ugu og tvær á móti.
Sigurinn er unninn. Mjög
hamingjusamur maður gengur
heimleiðis. Hann stendur nú á
7. nóvember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11