Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1971, Qupperneq 6

vandlega afgirtur í vifflu sinni,
Mougins, í Suður Frakklandi.
Vinnan er honum eitt og allt;
hann hefur aldrei ferðast mik-
ið um dagana og ekkert uppá
síðkastið. Hann neitar sér jafn
vel um að sjá nautaat, eftir-
lœtisskemmtun sína, vegna
þess að það truflar hann við
vinnu. En komi það fyrir að
hann sjáist við slíkt tækifæri,
þá verður uppi fótur og fit og
ljósmyndarar þyrpast í kring-
um hann. Þrátt fyrir allt hefur
hann þó ekki ama af þvi.
Picasso er í eðli sínu trúður og
hefur gaman af að sýna sig
með skoplegan hatt eða jafn-
vel grímu. Minna hefur verið
skrifað um sjálfa persón-
una en ýmislegt í atferli meist-
arans. Þeim fækkar nú óðum,
sem teljast nánir vinir hans;
hringurinn í kringum Picasso,
Le Cercle Picasso, er orðinn
þröngur og ókunnugir eiga
ekki auðvelt með að komast
þangað. En þeir fáu vinir hans,
sem umgangast hann að stað-
aldri, segja að hann sé mjög
sterkur persónuleiki og að
þeir séu útpískaðir eftir að
hafa dvalið dagstund hjá hon-
um.
AUÐÆFIN HRÚGAST UPP
Fyrir utan villuna Mougins,
á Picasso höllina Chateau de
Boisgeloup, sem hann keypti
1931, stórefMs kastala í Vauv-
ernagues, aðx-a villu, sem
hann fékk fyrir nokkrar litó-
grafíur og villuna La
Californie í Suður-Frakklandi,
þar sem hann bjó til skamms
tíma. Þvi miður voru byggðar
blokkir einhversstaðar i ná-
grenninu, svo hann neyddist
til að flytja sig og kemur þar
aldrei né heldur í aðrar villur
sínar og kastala. Hinsvegar
geymir hann þar ui'mul
af listaverkum eftir sjálfan sig.
Búskapur og húshaid er
annars eitt af því, sem Picasso
leiðir hjá sér. Það mæðir afflt
á konu hans. Jacoueline Roque,
sem er um það bil hálfri öld
yngri en meistarinn. Hún sér
ásamt öðrum um eignir
Picassos, sem taldar eru nema
67,5 ' milljörðum ísl. króna.
Auk þess sér hún um öll inn-
kaup, gætir símans og segir að
Picasso sé ekki heima, þegar
hann viil vera í friði. Hún fer
yfir póstinn og kippir þeim
inn fyrir dyrnar, sem þangað
mega koma. Og auk þess verð-
ur hún að vera á þönum í
kringum eiginmann sinn, sem
er bæði kröfuharður og sjálfs-
e’skur. Þau hafa ekki eignast
börn.
KONUR í LÍFI
MEISTARANS
Jacqueline er þó hvorki
fyrsta né eina konan í lífi
Picassos. Hann hefur fengið
orð fyrir að vei’a uppá kven-
höndina og siðprútt fólk
af gamla skólanum telur sum-
ar myndir hans vera hreinasta
Framhald af bls. 3
Fátækt fólk á sjávarströnd. Myndin er frá hinu svonefnda „bláa
skeiði“ í list Picassos, seni hófst upp úr aldániötunum. Þar kom
Picasso fyrst fram með sjálfstæðan stíl.
Hin fræga tímamótamynd Picassos, Demoiselles d’Avignon. Þar
kemur fyrst fram sú hugsun, sem varð allsráðandi í kúbismanum.
klám. Það er að vísu rétt, að
Picasso hefur ekki leitt hjá sér
að mála kynifæri kvenna frem-
ur en aðra Iíkamshluta, en
hvort það kallast klám, fer vís
ast eftir hugarfari hvers og
eins. Nýlega gerði hann graf-
ískan myndaflokk, þar sem
f jörugu ástalífi var frem-
ur berlega lýst og þessi mynda
flokkur var á farandsýningu
útum öll Bandarikin. Margir
höfðu gaman af, en kvenfélög-
in áttu til a ð hneykslast og
sögðu, að Picasso væri bara
gamall klámkarl, dirty old
man.
Fyi-sta eiginkona Picassas var
rússnesk dansmær, Olga Kok-
lova. Hún var víst ekki ná-
kvæmlega sú rétta, slétt
og felld, snobbuð og borgara-
leg í háttum. Hún gerði sitt
bezta til að breyta þessum
óstýriláta kúnstner, en án ár-
ang'urs.
Uppúr 1920 varð Picasso
ástfanginn af svissneskri
stúlku, Maríu-Theresu Walter,
sem var 33 árum yngri.
Hún var auðveldari í meðför-
um og gerði enga tilraun til að
breyta Picasso, enda sennilega
orðið um seinan. Hann átti með
henni hamingjurika daga og
samband þeirra endurspeglast
i ýmsum verkum Picassos frá
þessum tíma. Sú þi’iðja
var bæði gáfaðri og tauga-
veiklaðri en hinar tvær; hún
hét Dora Maar. Áhi’ifa
frá henni gætti i ýmsum verk-
um Picassos, þar sem þjáning
og grátur ríkja. Fjórða konan
var Francoise Gilot, sem sjálf
varð fræg fyrir endurminning-
ar sínar úr hjónabandinu: LM
með Picasso. Útúr því öllu sam
an varð miki'll eldur, svo
Picasso hefur neitað með öllu
að sjá börn sín tvö, sem hann
átti með henni. Raunar átti
hann dóttur með Maríu-Ther-
esu, sem nú býr á Spáni og son
átti hann áður, en hann hefur
ekkert samband við börn sín.
Konum sínum — og reyndar
öfflum konum hefur Picasso
gefið fræga einkunn, sem
Francoise Gilot minnist á í bók
sinni. Hún hljóðar svo: ,,í mín-
um au'gum eru konur aðeins
tvennt: Gyðjur eða fótaþurrk-
ur.“
Vegna afstöðu sinnar til
Francos og stjórnmála á Spáni,
gerðist Picasso kommúnisti og
hefur mjög verið notaður i
þeim herbúðum. Sjálfur er
hann algert barn í pólitik,
einn fjölmargra nytsamra sak-
leysingja. Ein bezta athuga-
semd, sem sögð hefur verið um
pólitík Pieassos, er eftir koffl-
ega hans, Salvador Dali:
„Picasso er Spánverji — einn-
ig ég. Picasso er sniilingur —
einnig ég. Picasso er kommún-
isti - né heldur ég“.
BRAUTRYÐJANDI A
BYLTINGAÖLD
Itölsku snillingarnir Titian
og Michelangelo urðu báðir ní
ræðir og náðu því að verða
Gamlir Meistarar í lifanda fflfi.
Því mai’ki hefur Picasso einn-
ig náð, En auk þess á hann
heiðurinn af því að vera einn
merkasti brautryðjandi mynd-
listar á mikilli byltingaöld.
Þau áhrif ná langt út fyrir
sjálfa myndlistina og endur-
speglast í ýmsum hlutum, sem
við höfum í kringum okkur,
beint eða óbeint; í skreytilist,
húsbúnaði, hverskonar mynst-
urteikningu, ski'ltum og auglýs
ingateikningu. Að visu hafa
þau áhrif ekki orðið til í seinni
tíð; sá timi er löngu liðinn, að
Picasso ráði ferðinni. Áður var
hann gifurlega umdeildur og
mikið stældur. En elli hans er
eins og kyrrlátir dagar hausts-
ins. Það er orðið logn í kring-
um hann; umdeildur er hann
ekki og fáir stæla hann. Eftir
stendur gífurliegur fjöldi
verka frá langri ævi og mikiíl
aðdáun.
Raunar hefur aldrei verið
auðvelt að stæla Picasso; til
þess var hann alltof persónu-
legur. Ef til vill er hann fær-
asti teiknari, sem nokkru sinni
hefur haldið á blýanti. Línan
hefur aJltaf skipt meginmáli í
verkum hans og eftir að yngri
menn hófu að sökkva sér í flat
armálverk, hélt hann áfram
tryggð við linuna. Og þar
skildi með þeim. Þau umskipti
urðu i stríðslokin. Fram til
þess var Picasso páfinn í
myndlistinni og París var sú
Mekka, sem allir alvöru lista-
menn urðu að sjá og gista.
Lamandi áhrif striðsins ann-
arsvegar o g bandarískt pen-
ingaflóð hinsvegar, gerðu það
að verkum, að New York varð
þungamiðja heimsilistarinnar
eftir 1945. Þá var abstrakt ex-
pressionisminn að ryðja sér til
rúms og siðar fæddist poplist-
in þar vestra ásamt með ýms-
um hliðargreinum, sem mikið
ber á í nútímanum. En Picasso
hélt sinu striki; afsalaði sér
páfadóm, varð gamall meistari
og setti sig niður í sífellt
aukna einangrun i Suður-
Fraik’klandi.
Eftir þvi sem ég bezt veit,
eiignaðist Picasso aldrei nána
lærisveina hér á íslandi. Eldri
málarar svo sem Ásgrímur og
Jón Stefánsson höfðu hrifizt af
Van Gogh og Cézanne og mál-
uðu myndir í þeirra anda. I
nokkrum málverkum Snorra
Arinbjarnar og miklu fremur
þó í myndum Þorvaldar Skúla-
sonar frá því í kringum 1940,
má greina áhrif frá Picasso:
Sverar útlinur og figúrurnar
formaöar á þennan sér-
staka hátt, sem ennþá er
kennimark á Picasso. Þorvald-
ur sneri sér þó fljótlega að
óhiutlægu myndefni. Hópur
ungra, islenzkra myndlistar
manna, sem héldu utan til náms
eftir striðið, hrifust meira af
abstraktstefnunni en Picasso
og gerðust brautryðjendur
hennar, þegar heim kom.
UNDRABARN 1 MYNDLIST
Likt og Mozart var undra-
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
28. nóvember 1971