Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1972, Blaðsíða 2

*

Hvernig konist ég: á sporið?
Atvik leiða til alls. Það, sem
græti orðið heil bók án nokk-
urra orðalengingra verður nú
aðeins meðal vikubiaðsgrein.
Ég taldi mig yfirlilaðna fjöl
þættum verkefnum, en var svo
áður en varði komin á bólakaf
í bókmenntir um lífshlaup
frammámanna í bókaútgáfu og
útbreiðslu bóka, minningabæk-
ur og hátíðarrit á stórafmælum,
en engin sagnfræðileg ævisaga.
Mun vart hafa þótt tími til
kominn.
tír áhugaverðum hópi vel
ég að þessu sinni bókadýrk-
andann: Dr. Max Tau, sem
stundum er í vinahópi og einn
ig á prenti nefndur: Maginó,
töfra- eða galdramaðurinn. Að
sjálfsögðu vænir enginn Max
Tau um svartagaldur, hann
fremur aðeins hvítagaidur.
Hann þykir með eindæmum
naskur að uppgötva dýrmæta
hæfileika, sem einatt geta
leynzt í umkomulitlum einstakl-
ingi. Max Tau fer ekki eftir
mannvirðingrum, efnahag eða
pólitískri afstöðu þeirra, er
hann tekur að sér að koma á
framfæri. Það hefur jafnvel
borið við að hann með „magi“
þ.e. göldrum sínum hafi séð
listaneistann i þeim, sem ekki
var farinn að sýna nein merki
snilligáfu sinnar. Og þá var
ekki að sökum að spyrja,
nauðugur, viljugiir varð hinn
óþekkti snillingur að koma
fram í dagsljósið með afrek
sitt, heimsljósið væri ef tU vill
réttara orðalag, þegar Maginó
á í hlut, þvi að honum nægir
ekki að kynna höfund í einu
landi, þær bækur, sem honum
þykir mikils um vert vffl hann
gera að heimsbókmenntum.
Max Tau er þýzkur Gyðing-
ur, fæddur 19. janúar 1897 í
námabænum Beuthen í landa-
mærahéraðinu Slésvik, sem á
sér mikla sögu, er hér verður
ekki timi til að rekja. Á upp-
vaxtarárum Max og lengra aft
ur I tímann tilheyrði Slésvik
Þýzkalandi, Max ólst því upp
sem Þjóðverji, og hvemig sem
ófriðarbáran velti honum síðar,
og hversu sárt, sem hann átti
um að binda af völdum Þriðja
ríkisins, og þó að hann yrði
ríkisborgari lands, þar sem
hann undi sér vel, hefur hann
alltaf verið mikill föðurlands-
vinur og viljað efla andans
mátt Þjóðverja, þvi að með því
móti hefur hann vænzt þess að
landi þeirra hlotnaðist aftur
sæti meðal mestu menningar-
ríkja heims.
— Max Tau fæddist löngu
fýrir tímann ofursmár og 'líflit
ill og bjó lengi að þvi, hve
náumt honum var skammtað
vegarnestið, er hann lagði út á
lífsbrautina.
Max Tau segir svo frá í
fyrstu minningabók sinni, að
hann hafi nýfæddur verið sett-
ur í vindlakassa, sem stungið
var inn í volgan bakaraofn
til þess að fá yl í hann, að
sjálfsögðu eftir undangengnar
lifgunartilraunir.
Faðir hans var efnaður vefn
aðarvörukaupmaður, heimilis
ástæður voru góðar og fjöl-
skyldulífið ástríkt. Afi og
amma Max áttu búgarð og
ráku þar brauðgerðarhús. Hjá
þeim þótti Max gott að vera,
þar var sveitasæla, þó að stutt
væri til kaupstaðar. Þar var
afi hans driffjöðurin í æsku-
lýðsstarfsemi, hann var vitur
maður, góður og glöggskyggn.
Það þótti ekki bregðast, að
hann sæi, hvað í hverju bami
bjó. Hjá honum og raunar öllu
sinu fólki hlaut Max gott og
heilnæmt vegamesti út í lífið.
Vizka og velvild var þessu
fólki í blóð borin. Það hélt
trú feðra sinna i heiðri, en var
skilningsrikt og umburðarlynt
við þá sem aðra trú játuðu.
Max þarfnaðist umhyggju og
uppörvunar í bemsku, mikið
misræmi var á milli andlegs og
likamlegs þroska hans,
snemma bar á að hann var góð-
um gáfum gæddur og miklum
lífsþorsta, en hann var líkam-
lega vanheill, fékk krampaköst
var skakkur i vexti framan af
og málhaltur var hann öll sin
bernskuár. Systkini hans tvö
voru faHeg og þroskavænleg
böm, sem allir dáðust að, ekki
var látið á neinu bera heima,
hvað hann snerti, aftur á móti
voru ýmsir út í frá, sem aumk-
uðu foreldra hans fyrir að eiga
svo óefndlegt barn. Ekki hafði
þetta áhrif á afstöðu hans til
systkina sinna, þeim unni hann
alla tíð innilega, en það kom
stundum að honum, að fyrir-
verða sig svo mikið fyrir sjálf-
an sig, að hann fór í felur. Öll
ástúðar- og uppörvunarorð ylj-
uðu honum og glöddu hann og
þau geymdi hann í traustu
minni.
Námuverkfræðingur, sem var
nágranni Taufjölskyldunnar,
átti litla dóttur, sem sendi Max
stundum hýrlegt augnatiiiit og
bros; þótti honum undurvænt
um það. Einu sinni kom hún til
hans óg sagði: „Mér þykir
vænt um. . . “
í sama bili kallaði mamma
hennar höstuglega á hana, litlu
telpunni varð svo bilt við, að
hún hljóp heim tit sín án þess
að ljúka við setninguna. Eftír
stóð Max orðlaus, hann vonaði,
að hún hefði ætiað að segja:
„Mér þykir vænt um þig.“
Nokkru síðar herti hann upp
DR. MAX TAU
- MAGINO -
Þórunn Elfa Magnúsdóttir segir
frá þessum frábæra bókmennta-
manni og friðarsinna, sem varð
að flýja undan ofsóknum
nasista í t*ýzkalandi og settist
að í Noregi. Enn fremur birtist
í næstu tveim blöðum ýmislegt
úr endurminningum hans.
hugann og fór heim til telp-
unnar, en þá var fjölskyldan
flutt til Rinarlanda, þar sem
faðir hennar hafði fengið
stöðu.
— Þetta litla atvik gæti ver
ið táknrænt fyrir það kvenna
lán, sem Max hefur átt að
fagna um ævina. Ungur átti
hann öruggt skjöl hjá móður
sinni og ömmu, hann átti in-
dæla og hugrakka systur og
þær konur, er síðar áttu mest
itök í honum reyndust honum
sannir verndarenglar, þegar
hættur ógnuðu honum. Konurn
ar, sem hann bjó hjá á skóla-
árum sínum, sýndu honum
áhuga, umhyggju og velvild.
Raunar hefur honum ætíð og
hvar, sem leiðir hans hafa leg-
ið, orðið vel til vinkvenna,
Vinsældir sinar jafnt hjá kon
um og körium á hann þvi að
þakka, hvilikur gæðamaðuí
hann er, auk gáfna, lifsfjörs og
fleiri mannkosta.
Þrátt fyrir smæð sina
og þrekskort átti Max hug-
ljúfa bernsku. Skyldulið hans
lét emgan biibug á sér
fimna með það, að Max næði
sér á strik, þegar hans timi
væri kominn. Hann komst í vin
fengi við börn námaverkamanri
anna og einn drengurinn varð
náinn vinur hans, þá giaddist
móðir hans, því að henni fannst
að sonur hennar væri að fá
sambönd við umheiminn. Vinur
inn var mjög stéttvis, hann ætl
aði að verða námaverkamaður
eins og faðir hans, með þvi
gæti hann bezt unnið að fram-
förum stéttar sinnar. Hann
hafði margt að segja Max um
hina ríku, hvernig þeir mis-
notuðu auð sinn og aðstöðu
gagnvart simælimgjunum. Þrátt
fyrir róttækar skoðanir og
stolt Pauls Pavleovskis tókst
föður Max að fá hann til að
þiggja falleg spariföt — mat-
rósaföt — í afmælisgjöf. Þetta
kostaði Paul litla sálarstríð og
ekki tók hann við gjöfinni fyrr
em hann hafði sanniærzt um að
Tau kaupmaður væri vænsti
maður, sem ekki hefði annari
tilgang með gjöf sinni en viljá
gleðja vin sonar síns. '
Þegar Max veiktist vék Patil
litli varla frá rúminu hans dag
lamgt, á hverjum morgni hafði
hann með sér gjöf, sem gladdí
Max mikið, því Paui vissi hvað
honum kom. Og þegar Max ias
bókina „Þrjár nætur" eítír
slésviska rithöfundinn Her-
mann Stehr gat Paul fræft
hann um það, að þessi ágæti
höfundur ynni fyrir daglegU
brauði sínu, sem kennari í elh
manalegu fjallaþorpi. Aftur ’á
móti sýndi Max vini sínum veg
lega bústaði helztu málm- og
kolakaupmannanma þar um
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. september 1972''