Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1972, Blaðsíða 11

v=......... ............................ -=H
AÐ
HUGSA
HEIM
Ée er ein a( bessuni vesalinfruni. sem liyr.iuðu I BA-deild-
inni, — en höfnuðu í hjónabandi. Mig- dreymdi um að lesa
tungumál og bókmenntir og ferðast um heiminn. En svo
gifti ég mig „bara“, — og sannleikurinn er sá, að stundum
hugsa ég til þess með skelfingu, að ef ég hefði gengið hina
fyrirhuguðu draumabraut, væri ég kannski enn þann dag
í dag gáfuð piparmey á flakki um veröldina.
Ég veit, að ég hefði kannski getað komið dætrum mínum
á barnaheimili og haldið áfram að læra eða farið út að
vinna. En ég kaus heldur að vera heima og vera frjáls.
Mér fyndist nefnilegra alveg hræðilega bindandi að vinna
úti — að vera komin þetta eða hitt á vissum tímum hvern
einasta virkan dag allan ársins hring. Ég hef því unnið
heima alla tíð síðan ég gifti mig, og ég held, að mín börn
hafi ekki beðið neinn skaða, þó að þau séu ekki menntuð
á barnaheimilum að þeim ails ólöstuðum. Einnig efast ég
um, að ég hefði gert þjóðfélaginu meira gagn, þó að ég
hefði t.d. hamrað á ritvél eða pikkað á reiknivél fyrir eitt-
hvert fyrirtækið.
Margar konur eru neyddar til að vinna úti til að fjöl-
skyldan geti lifað í eilífðardýrtíðinni. Aðrar vilja auka tekj-
urnar til þess að geta veitt sér meira. Svo eru einstöku sér-
vitringar eins og ég, sem heldur vilja vera heima, þó að
það verði til þess, að við verðum að neita okkur um ýmis
veraldargæði. Og kannski erum við einna sjálfstæðustu kon-
urnar, við, sem þormn að spyrna fæti við aldarandanum eða
tökmn ekki þátt í dansinum um gullkálfinn!
Hér er með vilja ekki minnzt á þann stóra hóp sjálf-
stæðra, dugmikilla og vehnenntaðra kvenna, sem vinna úti.
Þær hafa hingað til getað talað fyrir sig sjálfar. Aftur á
inóti þykist ég tala lir hópi þeirra kvenna, sem vilja vera
heima og hafa lítið látið til sín heyra.
bar seni manni hefur stundum heyrzt svona út undan
sér, að við heimakonurnar séum svo daufar og fylgjumst
ekki með og vitum ekkert í okkar haus, langar mig til þess
að segja frá því, sem þrjár vinkonur mínar sögðu við mig
hver í sínu lagi án þess að vita hver af annarri. Þetta var
reyndar alveg sama setningin og hljóðar á þessa leið: „Það
er helzt við uppþvottinn, sem mér dettur eitthvað í hug í
sambandi við starfið.“ Þessar konur vinna allar úti, tvær
eru kennarar, ein skrifstofustjóri og skáldkona m.m. Það
virðist því vera ágætt að liugsa heiina, þegar öllu er á botn-
inn hvolft. Sjálf segi ég fyrir mig, að það er helzt við strau-
borðið, seni andinn kemur yfir mig.
Anna María Þórisdóttir.
Vísindi
og
einræði
Fyrir tveimur árum kom út
mikið rit um rússneska líffræð-
inginn Lysenko, en fram að
þessum tíma hefir verið erfitt
að fá nákvæmar upplýsingar
um starf hans, upphefð og fall.
Höfundur bókar þessarar er
rússneskur vísindamaður
Medvedev að nafni, og er bók-
in niðurstaða af margra ára
baráttu hans gegn Lysenko-
stefnunni, og öllum hans ógeð-
felldu fullyrðingum.
Allt frá námsárum sínum var
Medvedev í hópi andstæðinga
Lysenkos, og um það 30 ára
skeið, sem Lysenko réð lögum
og lofum í erfða- og landbún-
aðarvisindum Sovétrikjanna
safnaði Medvedev heimildum
um það sem gerðist á þessu
sviði. Þar var að finna útdrætti
úr fundargerðum, blaða- og
timaritagreinar, flugrit með
árásum á andstæðinga Lysen-
kos, ummæli og dóma um hann
sjálfan. Hverju sinni, sem eitt-
hvað benti í þá átt, að hallaði
undan einræðisvaldi Lysenkos,
var reynt að sannfæra vald-
hafana um haldleysi vísinda
hans. Þá notaði Medvedev
s£ifn sitt og dreifði fjölrituðum
yfirlitsgreinum meðal vísinda-
manna. En Lysenko stóðst all-
ar slíkar árásir, og réðst með
endumýjuðu offorsi á andmæl-
endur sína að hverri hríð lok-
inni.
Frá sjónarmiði sálarfræðinn-
ar er Lysenko áreiðanlega
merkilegt sjúkdómsfyrirbæri.
Hann er einæðingur (mono-
man), samvizkulaus lýðskrum-
ari, sem neytir allra bragða til
að verja „kenningu" sina og
ekki hvað sízt stöðu sína og
vald. Það er erfitt að
segja nokkuð um, að hve mikiu
leyti hann hefir verið sannfærð
ur um óskeikulleika kenningar
sinnar. En einmitt vegna þeirra
andstyggilegu ráða, sem hann
neytti til að berja niður and-
stæðinga sína, væri næst-
um hægt að hugsa sér, að hann
hafi að minnsta kosti grunað,
að hann berðist fyrir röngum
málstað. Hann var snillingur í
að smjaðra fyrir valdhöfunum
og vinna hylli þeirra, og hann
notaði óspart hina voldugu
verndarmenn sína, Stalin og síð
ar Krúséff, til að ofsækja þá,
er mótmæltu honum. Eitt fyrsta
fórnarlambið var hinn kunni
erfðafræðingur og búvisinda-
maður Vaviiov prófessor.
Hann hafði meðal annars unn-
ið þrekvirki við að gera ljós-
an uppruna helztu nytja-
plantnanna, og hann var for-
stöðumaður fremstu landbúnað
arvísindastofnunar Sovét-
rikjanna. Þegar 1939, tókst
Lysenko að rægja hann svo, að
hann var handtekinn og
ákærður fyrir að vera njósnari
i þjónustu Englendinga. Hann
var dæmdur til dauða, og þótt
dauðadómnum væri ekki fulil-
nægt, lézt hann eftir þriggja
Framhald á bls. 13.
Sagan af
Lysenko
hinum
rússneska
Steindór Steindórsson
frá Hlöðum þýddi
NOKKRU eftir 1930 hófst sovézkur vísindamaður Lysenko
að nafni handa um að kollvarpa grundvelli þeirrar erfða-
fræði, sem Austurríkismaðurinn Mendel, Ameríkumaður-
inn Morgan o.fl. höfðu grundvallað, og var einn mikil-
vægasti þáttur í sjálfri líffræðinni. Einn meginþáttur
kenninga Lysenkos var hin gamla skoðun Lamarcks að
áunnir eiginleikar einstaklinga gengju í erfðir. Ut frá þeim
forsendmn hugðist Lysenko kynbæta nytjaplöntur og reka
ný erfða- og landbúnaðarvísindi. Valdhafar Sovétríkjanna
samþykktu skoðanir Lysenkos, og honum var fengið ein-
ræðisvald á þessu sviði að kalla mátti. Um nær 30 ára
skeið voru kenningar Lysenkos alls ráðandi, en eftir fall
Krúsjeffs var liann sviptur völdum sínum og tekinn var
upp aftur hinn vestræni þráður erfðafræðinnar.
Grein sú, er hér fer á eftir er tekin úr norska tímaritinu
Naturen og er eftir prófessor Anatol Heintz. Hún er
örlítið stytt í þýðingunni.
10. september 1972
LESBÓK MO..GUNBLAÐSINS 11