Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1972, Blaðsíða 4

I
I
Einar Lyngar
MEÐ
SÍBERÍU-
LESTINNI
Issala í 30 stiga frosti.
Framhald af forsíðu
Aigengnr stíll á gömlum timburhúsum í Síberíu.
T
„Pravda" samanbrotið upp
úr vasanum og breiddi það út.
— Upp úr ferðatöskunni sinni
tók hann kynlega samsettan
mat. Brátt var œðsta málgagn
kommúnistaflokksins að mestu
hulið gljáandi sild, sem lykt-
aði illa. Við bættist væn hrúga
af fleski, þá gráleitur ostur,
brytjaður niður í eins konar
teninga. Það var greinilegt af
svip Eiriks, að sams konar hug
leiðingar sóttu á hann sem mig.
Sá þögli hélt áfram að vera
þögull, og brosti örlitið öðru
hvoru út í munnvikið.
Upp úr vasanum á einkenn-
isbúningnum dró hann brauð,
sem hann reif í sundur með
höndunum, og nú fór majórinn
að eta sína fyrstu máltíð og
matarlystin var í bezta lagi.
En majórinn þurfti líka að fá
eitthvað til að drekka, og hvað
stóð nær en vodka, þejrar ver-
ið var að leggja upp í langa
ferð. Hann helltí fullt glas og
rétti mér. Ég dreyptí á og
þakkaði.
Njet (nei), drekktu það allt,
bauð majórinn, en ég afsakaði
mig með þvi, að ég gæti ekki
drukkið það í einum teyg og
hann virtist nassta móðgaður.
Eirikur, sem var sannur Þjðð-
verji, tæmdí glasið í einum
teyg og fékk mikla hóstskviðu
á eftir. Það vakti hressilegan
hlátur hjá þögla mannin-
um. Þungí andrúmsloftsíns, sem
rikt hafði i klefanum, hvarf
eins og dögg fyrir sól, og það
sem ég óttaðist nú mest, eftir
að bros majórsins breikkaði
stöðugt, var, að hann mundi
fara að bjóða okkur að borða
með sér. Tii allrar ölukku hafði
ég ekki tekið nesti með mér, og
þar eð mér skildist áð majór-
ínn mundi verða alvarlega
móðgaður við mig, ef ég vildi
ekki bragða á uppáhaldsmatn-
um hans, varð ég að „slá til“,
þó að maginn mótmælti þvi
fastlega. Ég byrjaði á brauði,
greip pínulítinn ostbita og
jórtraði og lét sem mér smakk-
aðist þetta vel. Eirikur, sem
farinn var að finna til áhrif-
anna af vodkanu, var fús til að
fá sér bita og kymgdi honum
niður með því að fá sér auka-
sopa af vodka, þó að hann
drægi sizt dul á það, að sér
þætti öl betra. Hann tók upp
úr tösku sinni nokkrar öLflösk-
ur, og svo virtist sem majór-
inn væri ekki sérlega hrifinn
af því. Mér var ekki gefið um
svona lagað svall snemma dags
og gætti skynseminnar. Mér
heppnaðist, án þess eftir því
væri tekið, að losa mig við ost-
bita, flesk og síld niður um
rauf við endann á sængurdýn-
unni. Majórinn brosti og kink
aði kolli i hvert sinn sem ég
rétti fram höndina til að ná
mér í eitthvað af góðgætinu
hans. Eiríkur laut höfði og
sporðrenndi brosandi einni sild
inni af annarri. Andúð hans á
majómum virtist vera að
hjaðna.
Eiríkur ætlaði að heimsækja
systur sína í Tokio og í stað-
inn fyrir að fljúga, eins og
flestir gera, hafði þvi skotið
upp í kollinum á honum að fara
með lest I gegnum þvera
Siberíu, allt til hafnarborgar-
innar Nahodka við Kyrrahaf.
Félagar hans höfðu ráðið hon-
um frá þessari ferð og talið
það gansra brjálæði næst. En
hann hafði engu skeytt aðvör-
unum þeirra.
Þegar ég leit til Eiríks. þar
sem hann sat með flesk og síld
í annarri hendinni og ölglasið
i hinni, var ekki um að efast,
að ferðin yrði honum ánægju-
leg. Hann ranglaði eftir vögn-
unum í stefnu á veitingavagn-
inn til þess að kaupa rúss-
neska pi'Lsu (piva).
Þegar við komum til Yaro-
slav fyrir norðan Moskvu eft-
ir nokkurra tíma ferð, var
Eiríkur óðara kominn út
á stöðvarpallinn til að verzla
við konurnar, sem seldu þar
vörur sínar. Hann kom sigri
hrósandi til baka með poka
fullan af hráum eggjum, hann
tæmdi þegar eitt á stundinni.
Eftir þetta færðist nokkur ró
yfir hann.
Fljótt flaug fiskisagan
um það, að með lestinni væru
tveir útlendingar, og stöðugt
kom fólk inn í klefann til að
reyna að spjalla við okkur.
Tungumálaörðugleikarnir virt-
ust ekki óyfirstíganlegir,
og við lærðum smátt og smátt
töluvert af rússneskum orðum
og orðatiltækjum. Margir
stungu pappírssnifsi með ut
anáskrift sinni I hönd okkar,
og vonuðu að fá kort frá okk-
ur. Sterklegur, ungur piltur
frá Tumen i Siberiu gerði mér
það skiljanlegt, að hann þekkti
vel nöfn eins og Dag Fornæss,
Magne Thomassen, Maier, Wir-
kola o.s.frv. Það seinasta, sem
hann bað mig um var að senda
sér grammófónplötu með vestr-
ænni músik. Hann gekk fram
og aftur um gangana í æfinga-
búningi, og í hvert skipti sem
hánn gekk fram hjá heilsaði
hann hlýlega. Konan hans sat í
öðrum vagni, en af einni
eða annarri ástæðu virtist
hann ekki vilja lofa mér að
sjá hana — hún skyldi þó ekki
hafa beðið hann að hætta að
tala við mig. Þó að Rússinn
sé mjög gestrisinn, má ekki
gleyma þvi að margir eru
hræddir við að tala við út-
lendinga. Þeir gera ráð fyrir
því að útlendingurinn sé und-
ir eftirliti KGB, og þá er það
sannarlega ekki hættulaust að
hefja samræður við hann. Sem
betur fer hafa flestir kjark til
að varpa þess konar hugsun-
um fra sér, og þvi rekst mað-
ur oft á marga þægilega
Rússa.
Nokkrum klukkustundum eft
ir að lestin hafði verið í Perm,
gömlum, virðulegum bæ, þrýsti
ég nefinu að klefarúðunni sem
varð skxtugri og skítugri, með
þvi að mig langaði að sjá fjöill-
in í Ural, þar sem við áttum
nú að vera, en alls staðar var
sama flatneskjan. Það dugði
ekki til, hversu fast sem ég
þrýsti, ég varð bara svartari,
engin fjöll voru sýnileg. Þeg-
ar við um tiuieytið daginn eft-
ir renndum inn á stöðina í
Sverdlovsk, vorum við í Asiu.
Við höfðum skipt um heims-
álfu, án þess að verða varir
við það.
Sverdlovsk, næst stærsta
boi'g Síberíu, með rúmlega eina
milljón íbúa, bar gTeini-
leg merki um mikinn iðnað, því
að hún var sótug mjög og harla
ömurleg. Járnbrautarstöðin
var iíflaus og full drunga. Á
stöðvarpallinum stóðu gamlar
konur og seldu varning sinn.
Eftir dvöl í fjórðung stundar,
lagði lestin af stað eftir tein-
unum, sem sýndust engan endi
hafa. Nú lá leiðin lengra og
lengra inn i Siberíu, um freð-
mýrabreiðurnar sem settu svip
sinn á landslagið. Nokkr-
um sinnum hægði lestin á sér
vegna vinnu við járnbrautar-
teinana. Stundum var hún
langt uppi í freðmýrunum og
ávailt gat þar að líta stóra
hópa verkamarma, sem klæddir
voru i gula olíustakka. Þögulir
stóðu hóparnir við brautarlín-
una, með haka og skóflur I
höndunum. Oft voru konurnar
fleiri en karlmennirnlr. Andiit
þeirra lýstu vonleysi og hryggð,
er lestin fór framhjá. Flestir
litu niður til að forðast snjó-
fjúkið, en einstakir litu upp.
Bros sást ekki á einu einasta
andliti.
En það voru lika tveir, sem
unnu baki brotnu i vagninum,
sem ég var x. Dona og Tanja
strituðu án afláts og hlutu
fyllstu samúð mína frá upp-
hafi. Einkum Dona, kona
um fertugt. Þegar hún var
komin í vinnufötin, leit hún út
fyxir að vera sextug, en þegar
ég kom til hennar i litla Mef-
ann, sem hún bjó í,
ásamt Tönju, var hún hreinileg
og heiliandi. Vinnan var vel
borguð, en það dró þann dilk
á eftir sér að hún varð að vera
að heiman frá manninum
og öðrum drengnum sínum
tvær vikur i einu, en þá fékk
hún leyfi jafnlangan tíma á eft
ir. Febrúar var versti mánuð-
urinn, því að þá safnaðist svo
mikill is neðan á lestirnar.
Skolvatnið og saleraisvatn-
ið fraus á augabragði. Og því
var Dona svo önnum kafin, þeg
ar lestin nam staðar. >á
hjakkaði hún klaka, unz hún
varð blá af kulda, og á sum-
um stöðvunum varð hún einn-
ig að draga að og sjá um eitt
og annað. Það gat verið vatn
eða þá kol. Tvisvar á dag óku
flutningavagnar upp á stöðvar-
pallana og fast að lestinni, og
þar sem kolanna var brýn og
bráð þörf, var þeim mokað inn
á gangana. Það var ekki til
neins að reyna að færa sig milli
vagna, meðan verið var
að mylja kolin í göngunum.
Kolin komu í stórum klumpum.
Það var á einum slikum
morgni, að ég hjálpaði Donu.
Þegar ég ætlaði að sækja te,
sem hún hafði hitað á stórum
samóvar tók ég eftir þvi, aða
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. september 1972