Lesbók Morgunblaðsins - 30.12.1973, Blaðsíða 3

C.F. Wilckens
SÍÐUSTU ÁR
THOR VALDSENS
Bókarkaflar. Sveirín Ásgeirsson þýddi
Sunnudagsmorgun nokkurn
kom fátæklega klæddur maður,
en hreinlegur og snyrtilegur, og
spurði, hvort hann myndi geta
fengið að tala við Thorvaldsen. Ég
spurði hannn um erindið, og hann
svaraði: „Eg er ekki kominn til að
biðja Thorvaldsen um neitt, en
mig langar til að vita, hvort við,
eins og ég býst við, séum eitt-
hvað skyldir, þar sem ég er fædd-
ur íslendingur og heiti Thorvald-
sen.“ Hann var brúarvörður við
Knippelsbrú og var um fimmtugt.
Þegar ég sagði Thorvaldsen
þetta, sagði hann: „Leyfið mann-
inum að koma inn.“ Þegar ég
hafði fylgt honum inn, bauð Thor-
valdsen honum þegar sæti við
hlið sér i sófanum. Hann var
meira en klukkutíma inni hjá
Thorvaldsen, sem hlustaði af mik-
illi vinsemd á ættartölu hans, sem
virtist allflökin. Meðan á samtal-
inu stóð, sagði Thorvaldsen já við
öllu, sem maðurinn sagði, og er
þeir kvöddust, spurði hann, hvort
hann þarfnaðist einhverrar að-
stoðar. En þá sagði brúarvörður-
inn: „Nei takk! Ég hef stöðu, sem
nægir mér vel til að lifa af, en mig
langaði aðeins að ræða við yður,
herra konferenzráð, um fjöl-
skyldutengsl okkar.“
Thorvaldsen bauð honum að
heimsækja sig, hvenær sem hann
langaði til. Hann væri alltaf vel-
kominn. Hann kom einnig annan
eða þriðja hvern sunnudag. Einu
sinni, þegar hann var farinn,
spurði ég Thorvaldsen, hvort
hann hefði beðið hann um pen-
inga? „Nei,“ svaraði Thorvaldsen,
„en hann vill gjarna vera skyldur
mér, og úr því að það getur glatt
hann, þá get ég gjarna leyft hon-
um að standa i þeirri trú, þótt ég
fái ekki skilið, að við getum á
nokkurn hátt verið skyldir." Þeg-
ar hinn háttvísi íslendingur
kvaddi, var hann alltaf mjög
þakklátur fyrir að hafa fengið að
koma inn, og það skeði oft, að ég
varð að vísa burt tignum gestum,
meðan hann var í heimsókn, því
að Thorvaldsen mátti ekki til þess
hugsa, að þessum almúgamanni
yrði misboðið á neinn hátt.
Dag nokkurn, þegar veðrið var
skínandi gott, spurði ég Thorvald-
sen, hvort hann vildi ekki fara í
gönguferð, sem hann gjarna vildi.
Þegar við vorum komnir út á torg-
ið, sagði hann. „Hvert eigum við
svo að ganga, Wilckens?“ „Hefði
konferenzráðið ekki gaman af því
að ganga til Knippelsbrúarinnar
og horfa á Thorvaldsen að
starfi?“ spurði ég. „Þetta var
prýðileg hugmynd hjá yður,“
svaraði Thorvaldsen glaðlega.
„Jú, þangað skulum við fara!“
Þegar við komum að brúnni, sá
ég islendinginn strax og sagði við
Thorvaldsen, að við gætum vel
gengið yfir brúna án þess að láta
bera á því, að við hefðum tekið
eftir honum. En þá sagði Thor-
valdsen: „Nei, Wilckens, hann er
svo oft búinn að heimsækja mig,
að nú vil ég heimsækja hann í
staðinn." Og síðan gengum við til
hans, sem var í einkennisbúningi
sínum sem brúarvörður.
Thorvaldsen greip í hönd hans
og þrýsti hana, en maðurinn fór
allur hjá sér. Brátt komst þó sam-
tal þeirra í fullan gang og tók svo
langan tima, að ég varð að trufla
það, því að annars hefði safnast
um okkur múgur manns, þar sem
allir hefðu undrast það, hvað það
væri, sem Thorvaldsen væri að
ræða við brúarvörðinn um.
Þegar við héldum áfram göngu
okkar, spurði ég Thorvaldsen,
„hvort konferenzráðið vildi nú
ekki, úr því að við værum svo
nálægt húsi J. L. Heibergs, etats-
ráðs, fara i heimsókn þangað, þvi
að þar hefði hans lengi verið
vænzt.“ Thorvaldsen leizt vel á
tillögu mína, en þegar þangað var
komið, var frúin ekki heima, og
etatsráðinu, sem reyndi að vekja
athygli Thorvaldsens á stjörnu-
fræðitækjum sinum, tókst það
ekki betur en svo, að Thorvaldsen
leiddist bersýnilega.
Þegar við vorum komnir heim,
sagði Thorvaldsen: „Nú vil ég
þakka yður kærlega fyrir það,
Wilckens, að þér fylgduð mér til
mfns ágæta nafna.“ „Já,“ svaraði
ég, „nú getur fólk ekki sagt, að
þér gleymið hinum óbreytta
manni, af því að þér eruð hinn
mikli maður.“ „Eg skal segjayður
það, Wilckens,” svaraði Thorvald-
sen glettnislegur á svip, „að ég
get ekki neitað því, að ég hafði
miklu meira gaman af heimsókn-
inni til brúarvarðarins.“
— 0 —
Oft hitti Thorvaldsen Lars Lar-
sen, skipasmíðameistara hjá . C.
Kjerulff, hæstaréttardómara, og
áttu þeir það oft bæði ánægjulegt
og dapurt tal saman um æsku
Thorvaldsens og um foreldra
hans, en Larsen þekkti vel að-
stæður þeirra, þar sem faðir
Thorvaldsen hafði unnið hjá hon-
um.
Larsen minntist einnar heim-
sóknar til þeirra á mjöghyggileg-
an hátt. Faðir Thorvaldsen hafði
ekki mætt til vinnu i marga daga,
og Larsen fór þess vegna sjálfur
heim til hans í Dronningens
Tværgade, þar sem þau bjuggu
hjónin í mjög fátæklegri íbúð i
bakhúsi. Hann kom að móður
Thorvaldsens í mjög dapurlegu
ástandi. Faðirinn var ekki veikur,
en að gamalli venju hafði hann
farið út með slæmum vinum, sem
leiddu hann með sér í svallið.
Hún bað Larsen að reyna að koma
vitinu fyrir hann, sem hann lofaði
að gera og gerði einnig, þó að það
bæri ekki mikinn árangur.
Daginn sem Larsen hafði sagt
Thorvaldsen frá þessari heim-
sókn, kom hann heim í mjög
döpru skapi. Ég spurði hann um
ástæðuna til þess, og hann sagði
mér hreinskilnislega, eins og
hann gerði alltaf, þegar eitthvað
var honum á móti, frá þessu sam-
táli þeirra Larsens. Hann sagði
ennfremur, að þeir hefðu ákveðið
að hittast á ákveðnum tima á
Larsens Plads.
Ég fylgdi honum þangað, og
þegar við komum á staðinn, kom
Larsen og tók vinsamlega á móti
okkur. En Thorvaldsen varðstrax
alvarlegur á svipinn og sagði: „En
hvað allar minar æskuminningar
birtast mér Ijóslifandi!“ Hann
þekkti strax staðinn þar sem faðir
hans hafði unnið við það starf,
sem Thorvaldsen hafði oft hjálp-
að honum við og stundum til að
lagfæra verk hans. Larsen fylgdi
okkur til nokkurra fátæklegra
ibúðarhúsa við Amaliegade.
„Hér,“ sagði Larsen, „hafa for-
eldrar yðar einnig búið.“ Þá
kvöddum við, en Thorvaldsen
bauð Larsen að heimsækja sig á
næstunni, sem hann og gerði.
— 0 —
Thorvaldsen voru það mjög
kærar dægrastyttingar siðustu ár-
in, sem hann lifði, að taka sér
göngu til safnsins síns og skoða
sig um þar.
Það var dag nokkurn, þegar við
komum þangað, að nokkrir verka-
menn voru að vinna við steypu í
gryfju í miðjum garðinum. Þegar
Thorvaldsen kom þangað, fóru
allir verkamennirnir upp úr
gryfjunni, en hann gekk alvarleg-
ur i bragði og þögull i kring og
síðan niður í gryfjuna. Þetta vakti
forvitni mina og þeim mun frem-
ur sem Thorvaldsen var vanur að
vera rnjög skrafhreifinn og gekk
með mér og talaði um bygginguna
við mig. Ég hugsaði með sjálfum
mér, hvort þetta ætti að verða
brunnur, og spurði húsbónda
minn um það, en bætti því við um
leið, að mér fyndist það vera illa
til fundið svona í miðri dýrðinni
allri.
„Já, Wilckens," svaraði Thor-
valdsen, „Bindesböll hlýtur að
hafa sínar ástæður til þess.“
Stuttu síðar sagði Thorvaldsen
mér, að hans æðsta ósk hér á jörð
væri að fá þessa gröf sem sinn
hinsta hvílustað. „Og þá gæti ég
einnig“, bætti hann við brosandi,
„gætt þess, að þeir fari vel með
verk mín.“ Þessa ósk fékk minn
kæri húsbóndi, svo sem öllum er
kunnugt, einnig uppfyllta.
Daginn fyrir andlát sitt var
Thorvaldsen ekki vel fyrirkallað-
ur til vinnu, og hann var ekki í
góðu skapi. Þó ákvað hann að fara
í heimsókn til Friðriks krónprins
(7.). Á leiðinni þangað hittum við
barónsfrú Stampe. En þar sem
Thorvaldsen tók ekki eftir henrii,
beindi ég athygli hans að henni,
en hann svaraði: „Mig langar ekki
til að tala við hana í dag. Höldum
áfram." En þar sem barónsfrúin
hafði komið auga á okkur, kom
hún þvertyfir götu og stakk upp á
því við Thorvaldsen að koma á
göngu með sér, sem hann hafnaði
Hér er Thorvaldsen málaður í allri sinni dýrS sem konferenz-
ráS, svo sem vera ber, þegar um svo opinbera pöntun á
málverki var aS ræSa, eins og í þetta skipti. Myndin var
nefnilega ætluS hinu konunglega málverkasafni i FriSriks-
borgarhöll, þar sem hún ennþá er. Thorvaldsen er klæddur
einkennisbúningi Frönsku listaakademíunnar í Rómaborg, og
er hann i safni Thorvaldsens. Hann ber hiS bláa band
stórkrossins ásamt 14 dönskum og erlendum orSum. Thor-
valdsen var ekki gefinn fyrir tildur, en eins og J. M. Thiele
segir í ævisögu sinni: „Thorvaldsen leit á orSuskraut sem
skartgripi, sem hefSu almennt gildi og hægt væri aSskreyta
sig meS viS ákveSin tækifæri, þegar maSur væri meSal sliks
fólks." SöfnunarástríSa Thorvaldsens kom einnig í Ijós varS-
andi orSur, og hann sýndi þærgjarna, eins og allt annaS, sem
hann átti. Styttan til hægri er frumgerS aS Nemesis-mynd,
sem er í Prins Jörgens Gárd viS Christiansborg. Hún vargerS
1839. MálverkiS var málaS af C. A. Jensen. Fredriksborg.
Þegar Thorvaldsen fluttist alfarinn frá Rómaborg 1838,
varS ástkona hans og móSir barna hans, Anna Maria von
Uhden, eftir þar. Hún var itölsk, fædd Magnani 1772, en
giftist prússneskum sendiherra, von Uhden, sem hún skildi
við eftir að hafa kynnzt Thorvaldsen. Hún eignaðist tvö börn
með Thorvaldsen, soninn Carlo Alberto, sem dó 5 ára gamall
1811, og dótturina Elisu, sem Thorvaldsen gekk siðar að öllu
leyti i föður stað. Anna Maria og hann höfðu þó fjarlægzt
hvort annað, löngu áður en hann fluttist frá Rómaborg, en
eftir það fékk hún lífeyri reglubundið greiddan frá listasafni
hans í borginni. Hún lifði Thorvaldsen og dó tveimur árum
síðar, 1846. Teikninguna gerði J.A. Jerichau i Rómaborg um
1840. Hún er í Thorvaldsenssafni f Kaupmannahöfn.