Lesbók Morgunblaðsins - 04.08.1974, Qupperneq 3

Þýzki blaðakóngurinn
AXEL SPRINGER
AXEL Cæsar Springer heitir
hann fullu nafni. Og að sjálfsögðu
hefur það gefið tilefni til margs
konar fyndni og kerskni, eftir því
sem hann varð frægari maður og
raunverulegur Cæsar í blaða-
heimi vorra tíma. En hann ber af
sér slíkt skens með þeirri kfmni-
gáfu, sem er snar,þáttur f skap-
gerð hans.
Enski blaðakóngurinn Ceeil H.
King hélt honum einu sinni veizlu
mikla f London og gat þá ekki
staðizt mátið og sagði, svo allir
mættu heyra:
„Segið þér mér, herra Springer,
hvernig gat foreldrum yðar dottið
í hug að skfra yður Cæsar?“
Springer svaraði að bragði:
„Hr. King, þetta er ekki nafn,
heldur stöðuheiti...“
Axel Springer fæddist í Altona
1912. Hann var af prenturum
kominn í marga ættliði, sem
höfðu rekið útgáfufyrirtækið
Hammerich & Lesser síðan 1786.
Springer hefur gaman að minna á
þá staðreynd, að fjölskylda hans
hafi verið danskir þegnar fram til
ársins 1864. Og hann segir það
ekki aðeins f spaugi, heidur hefur
afstaða hans til Danmerkur og
gegnum Danmörk til hinna Norð-
urlandanna ávallt verið mjög vin-
samleg.
Faðir Axels Springer var fram-
takssamur maður, sem gaf út víð-
lesið dagblað og rak stóra prent-
smiðju. Fjölskyldan var vel efn-
um búin án þess að vera rík. Son-
urinn ólst upp í fjölskyldufyrir-
tækinu og var því öllum helztu
hnútum prentverks og ritstjórnar
kunnugur, er hann hóf göngu
sína í hinum stóra blaðaheimi að
iokinni síðari heimsstyrjöldinni.
Hvorugur þeirra feðga Iét á
neinn hátt ánetjast af nazistum,
enda bönnuðu þeir útgáfu blaðs
föðurins. Axel Springer slapp
einnig við herþjónustu, þannig að
hann stóð bærilega vel að vfgi,
þegar styrjöldinni var lokið.
Haustið 1945 stóð hann svo eitt
sinn f langri biðröð þýzkra borg-
ara, sem sóttu um Ieyfi hjá Bret-
um til að mega gera hitt og þetta.
Allir kváðust þeir að sjálfsögðu
hafa verið ofsóttir af nazistum á
valdatímabili þeirra, og þegar
kom að Axel Springer, spurði
brezki liðsforinginn þreytulega:
„Jæja, og hverjir hafa svo of-
sótt yður?“
Ungi maðurinn svaraði:
„Ef ég á að segja alveg eins og
er, þá hef ég ekki verið ofsóttur af
neinum nema kvenfólki."
Þetta hefur þótt hreinskilnis-
lega mælt, og útlit mannsins var
slfkt, að þetta gat mjög vel hafa
verið satt. Og út fór Axel Spring-
er með umbeðið leyfi, en það var f
sambandi við útvarp. Englending-
ar voru þá önnum kafnir við það
að kenna Þjóðverjum lýðræði á
brezka hernámssvæðinu. Til þess
notuðu þeir meðal annars útvarp-
ið f Hamborg, og það sem Axel
Springer hafði farið fram á, var
að mega gefa út sérprentuð beztu
erindin, sem flutt voru f lltvarp
Hamborg. Fyrirtækið heppnaöist
svo vel, að upplag heftanna komst
brátt upp f 100.000.
Næsta fyrirtæki var mun veiga-
meira, því að þá var ekki aðeins
um það að ræða að birta efni.sem
hann fékk afhent frá Hamborgar-
útvarpinu, heldur fékk hann
tækifæri til að laga efnið í hendi
sér og sýndi þá fyrst að marki
hæfileika sfna sem stjórnandi.
Hér var að vísu einnig um út-
varpsblað á ræða, en I hinu nýja
blaði átti að kynna dagskrá út-
arpsins á viku hverri. Blaðið kall-
aði hann „Hör zu“ (Hlustið), og
hann lét sér alls ekki nægja að
kynna helztu dagskráratriðin,
heldur bætti það hvers konar
skemmtiefni og öðru, sem al-
menningur hafði áhuga á. Þannig
sameinaði hann útvarpsblað og
nýtízkulegt vikublað. „Hör zu“
hóf göngu sína í desember 1946 í
250.000 eintökum. Arið 1950 var
upplagið orðið ein milljón, en
1970 3.850.000 og „Hör zu“ er nú
stærsta vikublað Þýzkalands.
1962 hófst útgáfa þess f Vínar-
borg, og það varð þegar stærsta
vikublað Austurrfkis. 1966 keypti
Springer útvarps- og sjónvarps-
blaðið „Funk-Uhr“, sem hafði
keppt við „Hör zu“, enda er jafn-
an betra að keppa við sjálfan sig
en aöra. 1 höndum Springers náði
„Funk-Uhr“ sfvaxandi vinsældum
og er nú prentað í sex mismun-
andi útgáfum. Var eintakafjöld-
inn 1.350.000 1970.
14. október 1948 kom fyrsta
dagblað Axels Springers út,
„Hamburger Abendblatt". Hann
hafði sjálfur tekið virkan þátt í
öllum undirbúningi að útgáfu
blaðsins og rætt ítarlega hið sér-
staka hlutverk blaðsins og gerð
þess við þá, sem við það áttu að
starfa. „Hamburger Abendblatt"
varð nokkurs konar fyrirmynd
annarra stórra landshlutablaða f
Þýzkalandi. Efnisröðun blaðsins
skyldi hagað þannig, að allt sem
snerti Hamborg og umhverfi
hennar, skyldi sett á oddinn, en
það sem skeði annars staðar í
heiminum, átti að sjálfsögðu einn-
ig að fljóta með, en með hógvær-
ari hætti. Bjartsýni áttti að vera
aðall blaðsins. Efnt skyldi til
hvers konar samkeppni, ríkuleg-
um verðlaunum heitið og gjafir
gefnar.
Þessari stefnu hefur blaðið
fylgt, og þegar það varð 20 ára,
ítrekaði Springer meginboðorðið,
sem blaðið skyldi fylgja. Það
hafði þá f nokkur ár komið út I
250.000 eintökum, en Springer
benti ritstjórninni á þá staðreynd,
að þá væru 875.000 sjónvarpstæki
í Hamborg og umhverfi hennar.
Hann sagði þá meðal annars:
„Skapið bezta staðbundna blaðið,
sem til er f Þýzkalandi, eða ef það
nægir ykkur ekki, þá bezta stað-
bundna blað f heimi. Hið stað-
bundna er enn að verulegu leyti
utan við svið sjónvarpsins. Það er
mikilvægt verkefni að fást við
málefni borgarinnar og fbúa
hennar. Að því skulum við beina
öllum kröfum okkar...“
Ráðum Springers var fylgt á
þann hátt, að blaðinu fylgja tfu
aukablöð, sem tileinkuð eru hin-
um ýmsu borgarhlutum og út-
hverfum. Þar með var það orðiö
enn staðbundnara en áður og
hafði með þvf náð inn á aug-
lýsingamarkað, þar sem sam-
keppni við sjónvarp var útilokuð.
1950 lagði Axel Springer horn-
stein að hinu stóra blaðahúsi sfnu
í Hamborg. Hina risastóru blaða-
höll kölluðu Hamborgarbúar
„Das kleine HSuschen“. iitla hús-
kofann. En þar var allt tilbúið
fyrir næsta stóra stökk Springers:
„Bild-Zeitung“, „Mynda-blaðið".
Axel Spreinger skýrði fyrir
samstarfsmönnum sínum,
hvemig „Bild-Zeitung“ ætti að
vera með tveimur setningum, sem
oft hefur verið vitnað til. Hann
sagði: „I Bild-Zeitung skulum við
hafa það á forsíðunni, sem öll
önnur þýzk blöð hafa á baksíð-
unni. Blaðið á að vera barn sjón-
aldarinnar, tfma sjónvarpsins."
Bild-Zeitung átti að vera alþýð-
legt blað, þar sem áherzla væri
lögð á að seðja mannlega forvitni,
á þjónustu við lesendur og hinn
gamalkunna blaðamat: morð, ást
og íþróttir. Vissulega átti að vera
„blóð á forsíðunni“. Og síðan áttu
myndirnar og fyrirsagnirnar að
vera af þeirri stærð, sem ekkert
þýzkt blað hafði áður vogað að
hafa. Springer hafði að sjálfsögðu
í huga Daily Mirror.
Springer beitti einnig öðru
gömlu bragði: Hann hafði verðið
lægra en allra annarra blaða.
Bild-Zeitung kom fyrst út 24. júní
1952 og kostaði þá 10 pfennig (kr.
3.25 samkvæmt núverandi gengi),
en var siðar hækkað upp í 15 pf.
og 20 pf.
Árangurinn kom fljótt í ljós. 1
árslok 1953 var upplag blaðsins
orðið ein milljón, og seinna komst
það upp í 4.500.000. Árið 1970 var
upplagið 3.600.000. I dag kemur
Bild-Zeitung út í 10 útgáfum og er
prentað samtímis f 8 borgum:
Hamborg, Berlfn, Hannover,
Essen, Köln, Frankfurt, Esseling-
en og MUnchen. Það er að segja,
blaðið flytur bæði staöbundið efni
og þjóðlegt og alþjóðlegt.
Bild-Zeitung er hliðstæða hins
enska Daily Mirror, hins franska
France-Soir og hins ameríska
Daily News. Það er sú tegund
blaða, sem hlýtur hylli fjöldans,
en fyrirlitningu hins andlega
aðals, en blaðið verður að meta
frá þvf sjónarmiði, að til-
gangurinn er fyrst og fremst sá,
að það seljist sem mest og skili
sem mestum hagnaði. Brezki
blaðakóngurinn og brautryðjand-
inn á þessu sviði, Cecil H. King,
telur franska blaðið Le Monde
vera bezta blað í heimi af hinni
alvarlegu gerð, en að Axel
Springer gefi út heimsins beztu
alþýðlegu blöð. Hann telur mestu
blaðaútgefendur þessarar aldar
hafa verið Northcliffe, Hearst og
Springer.
Hinn aldni kóngur hneigði sig
fyrir hinum unga Cæsar.
Þegar Northcliffe var orðinn
ríkur af hinum alþýðlegu viku-
blöðum og dagblöðum slnuiri,
keypti hann Times. Hið sama gerð
Roy Thomson, Og þegar Axel
Springer stóð með pálmann í
höndunum eftir útgáfusigra sína,
keypti hann Times Þýzkalands,
þ.e. Die Welt, sem Englendingar
höfðu stofnað. Þar með var hann
orðinn stærsti blaðaútgefandi f
Þýzkalandi og hafði gert Ham-
borg að mestu blaðaborg Sam-
bandslýðveldisins. Fyrir það
sýndi borgin honum margan sóma
og þakklætisvott. En honum
nægði ekki að taka stökkið frá
Altona til Hamborgar. Skömmu
síðar tók hann enn stærra stökk,
frá Hamborg til Berlínar.
I Vestur-Berlín hafði það gerzt,
að hinn gamla Ullstein-fjölskylda
hafði snúið aftur og endurheimt
réttindi sín, sem nazistar sviftu
hana 1934. Utgáfufyrirtæki henn-
ar komst fljótt á legg aftur, hin
gamalkunnu Berliner Morgen-
post og Berliner Illustierte
Zeitung hófu göngu sfna á ný og
fyrirtækið gekk ágætlega. 1958
var velta þess um 80 milljónir
marka, en þá hrönnuðust óveðurs-
ský á himni yfir Berlínarborg,
þeirrar tegundar, sem Ullstein-
fjölskyldan þekkti sérlega vel.
Enn stóð ógn af einræðisstjórn,
þar sem Rússar settu fram úrslita-
kosti varðandi stöðu Berlfnar.
Enginn vissi, hvað verða myndi,
og margir óttuðust hið versta, —
að Berlín væri glötuð. Ullstein-
fjölskyldan hafði orðið að þola
þungar raunir, og nú ákvað hún
að selja, meðan tími væri.
Sá sem keypti, var Axel
Springer.
Nú hafði hann f hendi sér stórt
og frægt bókaforlag og hafði
eignazt tvö stórblöð í viðbót.
1966 vígði Axel Springer 20
hæða blaðahús í Berlín. Það
stendur rétt við hinn
kommúnfska smánarmúr, sem
Framhald á bls. 14