Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1975, Blaðsíða 11

Hann situr á bekknum á breið-
um spítalaganginum og grætur.
Hendur hans liggja máttlausar á
lærunum. Hann er klæddur
bláum Khaki-buxum. Skyrtan er
opin i hálsinn. Ljósgeisli sktn inn
um giuggann og á bekkinn þar
sem maðurinn situr. Geislinn
snertir enni hans og lýsir upp
rauðbrúna, hrukkótta húðina.
Hann horfir á fólkið í kringum
sig. Tvær háværar konur tala
saman. Einmanalegur maður les
blað. Það glitrar á tárin, sem
renna óhindruð niður af hvörm-
unum niður kinnar hans. Hann
virðist ekki taka eftir þeim. Ber
höndina ekki upp að augunum til
þess að þurrka þau I burtu. Þetta
er engin merkileg athöfn. Ekkert
til þess að gera veður út af. Æðar
augnanna eru orðnar eldrauðar.
Nei, þetta er ekkert til að fjasa
um.
Honum hefur mistekist. „Hann
kann ekki tökin á Itfinu," sagði
fólk. Þeir fáu, sem sögðu nokkuð
um hann. Fæstir höfðu ttma til
þess. í öðrum hnussaði fyrirlit-
lega, er minnst var á þá, sem
misst höfðu kjarkinn t hinni
hörðu lífsbaráttu. Aumu rónar.
Þeir voru sjálfum sér og öðrum til
hörmungar og leiðinda.
Einhver kemur og dregur
tjaldið betur frá glugganum.
Glampandi sólin sktn inn á milli
illa málaðra gluggapóstanna.
Augu mannsins herpast saman af
birtunni. Hann ber höndina fyrir
sem skyggni en það nægir ekki
til. Hér er of bjart.
Hann rls seinlega á fætur og
heldur í buxnastrenginn með ann-
arri hendi svo þær detti ekki
niður. j stað beltis er dreginn
hvttur bandspotti t hólkana. Það
sést meira, hve lotinn hann er,
þegar hann stendur en þegar
hann situr. Hann staulast fram
eftir ganginum.
Ung starfsstúlka klædd hvítum

UPPGJÖF
Orstutt saga eftir
Elfu Björk Gunnarsdóttur
slopp kemur með miklum asa inn
um dyr hægra megin. Hún er
nærri búin að hlaupa hann um
koll. Það hringlar í lyklakippunni,
þegar hún lætur hana detta niður
t sloppvasann. Þetta kuldalega
hljóð kveður oft við i húsinu. Hér
er öllum hurðum vandlega læst.
Hann gengur áfram t átt til
herbergis stns. Hann tekur hvert
spor með varfærni. Hann titrar.
Riðar við, en dettur ekki. Hæru-
skotinn er hann og hárið liðað,
nýklippt á kostnað sjúkrahússins.
Hnakkinn er grannur og fallega
lagaður. Buxnaskálmarnar eru of
stuttar. Það gefur baksvipnum
grátbroslegan svip. Hann opnar
hurðina að herberginu. Hún er
þung. Tjaldið er dregið fyrir
gluggann og hitasvækja er þar
inni. Þungt og kæfandi loft.
Maðurinn er samt feginn að
komast t einveruna. Hann sezt á
rúmstokkinn, setur annan fótinn
með erfiðismunum upp á dýnuna.
Stðan hinn Itka. Hann hefur
gleymt að taka teppið undan sér.
Hann hallar sér varlega út af á
koddann og andvarpar þungt.
Hann erfeginn að loka augunum.
Hann svtður t þau eftir grátinn.
Friður rtkir t herberginu. Fluga
suðar við gluggarúðuna. Hún er
fangi innan glerjanna og kemst
ekki út t sumarið. Enni mannsins
er hátt og svipurinn góðmann-
legur. Andlitið er nú laust við
þjáningardrættina. Það hefur
slétzt úr þeim. Hann hvtlist. Hann
er einn. Hljóð sjúkrahússins heyr-
ast t fjarska. Hurðaskellir; glað-
legar raddir starfsfólksins.
Hendur hans liggja máttlausar
niður með hliðunum. Hann hefur
Itka gleymt að fara úr skónum. Á
náttborðinu er vasaútgáfa af
gömlum reifara. Það eru asna-
eyru á hornunum. Þar eru Itka
vatnsglas og tómur öskubakki.
Ekkert annað.
Þarna eru engin blóm, engin
litrtk póstkort frá fólki t sumarfrti,
engar myndir af brosandi börn-
um.
Þessi maðurá enga vini.
brátt talinn einn mesti
Grieg-leikari sinnar sam-
tíðar, og heimsótti meist-
arann og spilaði fyrir hann.
Sama kvöld skrifaði Grieg í
dagbók sína: „Það er
furðulegt að eg skuli fyrst
nú á gamals aldri heyra
verk mín leikin, eins og á
að leika þau."
Höfundur Grettis sögu
hugleiðir í sögulok hvað
minning hetju sinnar hafi
sér til gildis fram yfir orð-
stír annarra fornra kappa.
Hann nefnir að Grettir hafi
verið lengur í útlegð en
nokkur annar, en þó finnst
honum sýnilega mest til
um að hans hafi verið
hefnt miklu fjær ættjörð-
inni en nokkurs hinna —
suður í sjálfum Miklagarði.
Nú má virðast sem enn
hafi aukizt hróður Grettis,
því ekki sé kunnugt að
saga neins annars ís-
lendings hafi heillað ungan
mann hinum megin á
hnettinum, i Ástralíu —
orðið sterkust listræn áhrif
á þroskabraut unglings,
sem átti eftir að verða stór-
frægur snillingur.
Percy Grainger ferðaðist
áratugum saman fram og
aftur um Bandaríkin, og
hélt hljómleika við mikla
aðsókn og aðdáun. Hann
var engum öðrum líkur,
hvorki persónan né list
hans. Vinsældir sínar
meðal alls almennings átti
hann ekki hvað sizt þvi að
þakka, að hann var óvið-
jafnanlegur galdramaður
að leika af fingrum fram. í
lok hvers hljómleiks
leyfðist áheyrendum að
kveða sér hljóðs, standa
upp og syngja eða blístra
brot úr lagi, og Grainger
henti það á lofti, lék það
— og skeytti síðan við af
óþrjótandi hugmyndaflugi,
unz til var orðið nýtt verk,
venjulegast eitthvað stór-
skemmtilegt, að því er
okkur er sagt.
Hann græddi ógrynni
fjár, og var orðlagður fyrir
hjálpsemi við ókunnuga
sem kunnuga, verðuga
sem miður verðuga. Þegar
tók að spyrjast í Ástralíu
hve tekjur hans væru
miklar, hættu ýms skyld-
menni hans að vinna,
skrifuðu honum og sögðu
að hann munaði ekkert um
að sjá fyrir þeim — og það
fannst honum rétt, sendi
öllum peninga reglulega f
hverjum mánuði. En þá
gaus upp mikil óánægja,
og lá við fullum fjandskap
milli sumra skyldmenna
vegna ágreinings um hvort
fjárstyrkir Graingers
kæmu réttlátlega niður. Þá
tók hann það til bragðs að
boða 23 ættmenni á fund
sinn til Ameriku, á eins-
konar kongress eður meiri
háttar ráðstefnu, og þar lét
hann ganga frá og sam-
þykkja óhagganlega niður-
skipun. Þar var kveðið á
um hve mikið hver ein-
stakur skyldi framvegis
bera úr býtum af tekjum
Graingers.
Hann var kominn af létt-
asta skeiði þegar hann gift-
ist, og auðvitað norrænni
konu, af sænskum ættum.
Á hljómleikum sem hann
hélt í Kaliforniu laust fyrir
1930 var tilkynnt að í hlé-
inu myndi hann ganga í
heilagt hjónaband, þar
uppi á sviðinu, og að þeir
sem hefðu gaman af að
horfa á athöfnina skyldu
sitja kyrrir í sætum sínum.
Brúðurin kom inn, Ijós og
falleg, og prestur og svara-
menn. Hjónavígslan fór
fram með viðeigandi hátíð-
leika. Svo settist Grainger
við hljóðfærið og lék Brúð-
kaupsmarsinn — en öll
samkoman tók undir! Allir
sungu við raust, allt ætlaði
um koll að keyra af villtum
fögnuði.
Þessi saga er ekki í æfi-
sögu vikuritsins, sem hér
hefur að öðru leyti verið
stuðzt við, en ég hef samt
óvefengjanlega heimild
fyrir henni. Halldór Lax-
ness sagði mér frá þessu.
Hann var viðstaddur.
Hefur vafalaust sungið
með, og ekki dregið af sér,
þó að hann léti þess ekki
sérstaklega getið.
Grainger og kona hans
dunduðu saman við mála-
nám. Þau reyndu auðvitað
að komast niður í íslenzku,
eins og fram kom þegar
Grainger á tímabili tók að
beita sér fyrir endurbótum
á enskri tungu, vildi til
dæmis taka upp orðið
„tone-art" (tónlist) fyrir
„music". En i æfisögunni
segir, að þrátt fyrir fræki-
lega framgöngu hafi hon-
um ekkert orðið ágengt í
þessum efnum.
Úr því eg hefi minnzt á
afmæli The New Yorker má
ef til vill geta þess til fróð-
leiks, að í afmælisgrein Le
Figaro, skrifaðri af manni
nákunnugum starfsháttum
þessa frægasta smásögu-
tímarits Bandaríkjanna,
segir að frá upphafi hafi
ritið haft þau óskrifuðu
lög, að telja ekkert sögu-
efni ótækt, nema kynlífs-
lýsingar. Og leiklistargrein
eftir hinn nafnkunna
enska gagnrýnanda
Kenneth Tynan, þar sem
fyrir kom orð sem þótti
óþefur af, hafi verið hafnað
— unz samizt hafði um
annað orðalag.
Þetta minnir mig á hvað
Simenon eitt sinn sagði í
viðtali við amerískan
blaðamann, sem spurði
hvernig honum þættu
enskar þýðingar á sögum
sínum. Simenon lét yfir-
leitt vel af þeim, en bætti
Framhald á bls. 16