Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1976, Blaðsíða 2

Bjartmar
Guðmundsson
ö Sandi
Ég gekk 7 mánuði í skóla á 10 ára
aldri til 14. Tvo mánuði þar á eftir
höfðu íoreldrar mínir heimiliskenn-
ara. Loks var ég svo tvo vetrarparta á
æðri skólum frá nýári til sumarmála,
Breiðumýri og Eiðum. Þetta var þó
nokkuð.
Heimiliskennsluna annaðist annan
mánuðinn Sigurður Jónsson frá
Brún, skáld, rithöfundur og hesta-
maður mikill. Fluggáfaður Skagfirð-
ingur en dálítið beiskur í lund og svo
orðslyngur að meira bar á beiskjunni
sökum þess hvað honum gekk vel að
útmála hana í orðum.
Ég held að beiskjumenn ættu held-
ur að stunda aðra atvinnu en upp-
fræða ungdóminn. Um Sigurð þótti
öllum vænt á hejmilinu þrátt fyrir
þetta, því síst af öllu kom beiskja
hans niður á okkur nema óbeint.
Hinn mánuðinn kenndi okkur lið^
lega tvitug stúlka úr Öxarfirði, Hall-
dóra Gunnlaugsdóttir frá Hafursstöð-
um. Hún var falleg svo enn vakir
mynd hennar mér i minni eins og hún
var þegar hún kom og fór Hún var
líka svo skemmtileg að svartasta
skammdegið 1916 finnst mér að orð-
ið hafi eins bjart og sólskinið á sól
mánuði Hún gat komið orðum að
öllum sköpuðum hlutum með svo
: uðveldu móti að allt varð skiljanlegt.
Einhverntíma fann hún upp á þvi
að láta okkur, þá elstu, skrifa ritgerð
um Heimkomu Kristjáns Fjallaskálds,
kvæðið. Mikið óskaplegt bull held ég
að sú ritgerð hafi verið hjá mér.
Fimmtíu árum seinna frétti ég að hún
hefði sagt föður mínum í hljóði að ég
væri efni i enn meira skáld en Kristján
Jónsson. Þannig gat Halldóru yfir-
sést, þó hún annars bæri skyn á alla
hluti.
Einu sinni sem oftar kom Guðrún
frænka min Jónasdóttir á Silalæk og
gisti. Morguninn eftir var fjarska gott
veður og fann kennarinn þá upp á þvi
að fara með okkur krakkana suður á
Kisa. Þar var Ijómandi skautasvell og
allt um kring. Gerðist ég þá svo
mannalegur að ég tók stúlkuna mér
við hönd. Og sýndum við þar listir
beggja á svellinu. Kannski hefur hún
annars átt fyrri leikinn. Nema Guðrún
kemur auga á þetta heiman frá bæ og
hrópar upp yfir sig: Guð minn almátt-
ugur! Er þetta ekki hættulegt, Guð-
rún? Er þetta ekki varasamt? Og
drengurinn bara 1 6 ára.
Móðir mín var að hengja upp þvott
suður á snúru.
Um Halldóru sagði Þórhallur í Nesi
Baldvinsson á skemmtifundi á Syðra-
Fjalli: Þetta er það fegursta sköpulag,
sem ég hef nokkurntima augum litið
Þórhallur var þá nýtrúlofaður eða
gíftur Pálínu Steinadóttur úr Borgar-
firði suður og mikill æringi á þeim
dögum. Ekki man ég hvort hún var
þarna stödd, held samt ekki. Um
Pálinu var sagt i sóknarvísu i Aðaldal
1920:
Þórhalls húsfrú ágæt er,
ættuð úr Borgarfirði.
Þessi fcona sómir sér,
sólargeislavirði
Breiðumýrarskóli var fyrirrennari
Laugaskóla.
Sigurgeir Friðriksson i Skógarseli
kom mikið við sögu hans og þeirra i
byrjun með Arnóri frænda Sigurjóns-
syni og fleirum.
Á hausti 1918 sendi faðir minn
Sigurgeiri bréf og bað hann að taka
dreng, sem langaði í skóla. Þessu
bréfi tók Sigurgeir með fögnuði þess
áhugamanns, er telur sér liðveislu i
því að til hans er leitað. Hann svaraði
með löngu bréfi og lýsti fallega skóla-
hugsjónum sínum um framtiðarstefn-
ur er skapa myndu fagurt mannlif og
batnandi jafnt og þétt. Sigurgeir bjó
þá i Skógarseli, en flutti skömmu
síðar úr héraði og gerðist bókavörður
í Reykjavík. Veit ég eigi hvað þvi olli.
En ég hreyfst af bréfi Sigurgeirs og
hugsaði mikið um að nú skyldi verða
hresst vei upp á veraldar vit og
dubbað enn betur upp á manndóm-
inn. Upp úr nýjári 1919 átti kennsla
að byrja. Þriðja janúar var ég ferðbú-
inn snemma dags og hafði þá skilið
við.ajla á mínum bæ nema móður
mina, sem fylgdi bami sínu suðaustur
á Kviabala. Þar kvaddi hún mig með
svo heitum blessunarorðum, að mér
lá við að fara að kingja kjökri. Þetta
var mér stór stund og henni þó énn
stærri Svo sneri hún sér snöggt við
en ég steig stórum austur götu i átt
að Valsavörðu. Þetta er eins og verið
hefði i gærc Hjá Vörðunni nam ég
staðar og leit aftur til bæjar mins. Enn
er sem ég horfi á hann eins og hann
var þá og verður alltaf. En hver á nú
að taka við Yzthúsinu, Miðhúsinu,
Syðsthúsinu, gemlingunum þar og
ánum? Hver á að sækja heyið, sem
var út um allt engi? Hver á að aka
heim af rekanum við og mori í eldinn?
Hver á að fara miðsvetrarferðina með
hest og sleða út á Vík? Hver. . .? Var
ég ekki að hlaupast undan merkjum
frá þessum bæ? Ég leit svona mikið á
mig, að ég hélt mig víst helmingi
þarfari en ég var. Líklega hefir þetta
verið einskonar ótti við fjallið,
einskonar uggur við það, að ráðast í
annað eins og að ganga í skóla. Eða
var það skylda við heimili að togast á
við eigin framavonir, við sjálfa eigin-
girnina. Svo var ég allt í einu kominn
langt suðaustur í hraun. Ég fór enga
götu, þvi veturinn fyrir jól og milli jóla
og nýjárs, var búinn að gera veg yfir
hraunið. Fyrst kom snjór, svo kom
hláka og hleypti ölli í gadd. Sum-
staðar var gólfganga, annarsstaðar
skrapp í. Undir fótum voru ýmist
hálfauðir hryggir eða hjarn í skons-
um. Það var mikið hörsl á hryggjum
og eggjagrjót yfir að stikla í brunum.
En hvað gerði það? Hestar postul-
anna fundu ekkert fyrir þvi. Áfram,
meðfram Hákambi, Litlahrauni, um
Barðhól, Þorlákshnútu, hjá Sauðalág,
sunnan við Mannhól, yfir Hellur,
gegnum Skógarholt stefnuna á bæ-
inn Knútsstaði. Þetta var miklu styttri
leið en þræða götur.
Þess er vist enn ógetið að ég var
með nokkurn farangur. Farangur
fylgir öllu hér i lífi. Minn var að þessu
sinni aðeins pokaskjatti, bundinn í
fatla. Aðalfarangurinn var farinn á
undan mér eitthvað suður i heim. Ég
hafði ekki hugmynd um hvar hann
var nú staddur. Það var undirsaeng,
yfirsæng góð, koddi og helstu bækur.
Milli jóla og nýjárs féll ferð upp yfir
hraun i Knútsstaði. Bóndinn þar hafði
lofað að reyna að koma pokanum á
aðra ferð fram í Reykjadal, alla leið í
Breiðumýri, ef hægt væri. Og Karl á
Knútsstöðum gerði alrei minna en
hann lofaði. Á þessum bæ varð ég að
koma viðog spyrja um pokann.
Hvað var helst af honum að frétta,
poka lífsins í væntanlegri skólavist á
Breiðumýri?
Hann fór suður í Reykjadal með
Friðriki pósti á Helgastöðum, sagði
Karl. Póstur kom hérna við á leiðinni
utan af Húsavlk.
Rétt hafði það reynst að ekki brást
Karl Og Friðrik var heldur ekki vanur
að lofa upp I ermina.
Engan tíma gaf ég mér til að tefja á
Knútsstöðum og otaði því mínum
gönguteinum áfram skemmstu leið
suður með Laxá.
Þótt liðin sé nú talsverð stund siðan
þetta var, sé ég ekki betur en að enn
standi Karl Sigurðsson við lítinn bæ á