Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1976, Blaðsíða 3

ferill eru áhrif sem stafa af
breytilegu magni hafíss, m.a.
vegna þess ad is endurvarpar
miklu meira af vermandi geislum
sólarinnar en hafió sjálft. Á
svipaðan hátt og íslendinga varö-
ar kannski meira um sjávarhit-
ann í miðju Kyrrahafi en þá
grunaði, varðar það fleiri en norð-
læg lönd eins og Ísland og
Kanada, hvernig hafisþekjan
breytist frá ári til árs, því að
gagnkvæm áhrif eiga sér stað
milli hennar og hinnar almennu
hringrásar andrúmsloftsins.
Að lokum mætti nefna skýin
sjálf í öllum sínum margbreyti-
leika en þau hafa þá eiginleika í
rikum mæli að endurvarpa sólar-
geislun að ofan og á hinn bóginn
að hreppa hitageislun jarðarinnar
áður en hún nær að sleppa út i
geiminn. Aukning og minnkun á
skýjahulu á mismunandi stöðum
á jörðinni gæti þannig haft sitt að
segja í orkujafnvæginu og þar
með haft áhrif á hringrásina.
Dreifing rakans i andrúmsloft-
inu tekur líka þátt í fjölbreytileg-
um vixláhrifum allra þessarra
ferla og fleira mætti telja. Það er
því ekki heiglum hent að meta,
hversu skjót viðbrögð eins þáttar
til annars eru i rauninni og hve
mikil hverju sinni.
Hvernig er þessum veðurfars-
rannsóknum við Veðurstofu
Kanada háttað?
Við Rannsóknardeild Veður-
stofu Kanada eru árstíðasveiflur
og veðurfarsbreytingar kannaðar
á tvennan hátt. Ein stefnan er sú,
að smíða reiknilikön, mismunandi
flókin, af veðurfarskerfinu, og er
þá stuðst við alla þá þekkingu,
sem menn búa yfir og máli skipt-
ir. Aflfræðilegar stærðfræði-
líkingar um hreyfingu andrúms-
loftsins og líkingar um margs
kyns orkutilfærslu innri ferl-
anna, sem nefndir voru áðan, eru
teknir í notkun. Ennfremur eru
meira eða minna haldgóðar tölur
eða áætlanir fengnar að láni frá
rannsóknum sérfræðinga um ein-
stök atriði í reiknilíkaninu.
Auðvitað er vonast til að komast
sem næst eftirlíkingu af sjálfri
náttúrunni til þess svo að geta
kannað tillag hinna ýmsu ferla i
kerfinu.
Hin stefnan er I rauninni
gerólík, en hún er sú að greina á
tölfræðilegan hátt mælingar og
gögn um veðurfarskerfið með það
fyrir augum að skilgreina nánar
eðli undanfarinna breytinga og
gefa visbendingu um, hvernig
smiða eigi líkönin. Vió höfum nú
yfir að ráða geysimiklum gagna-
banka og erum i óða önn að
greina ýmsa þætti sem gefa til
kynna ástand lofts og sjávar á
norðurhvelinu siðustu áratugina.
Tölurnar, kallaðar timaraðir, not-
um við síðar til að spá fyrir um
liklegar breytingar næstu
mánuði.
Þessar tvær visindalegu stefnur
eða aðferðir við veðurfars-
rannsóknir eru nauðsynlegar og
nýtast bezt við gagnkvæm áhrif.
En í rauninni byggjast þær á svo
gerólíkum hugsunarhætti að
hætta er á takmörkuðum gagn-
kvæmum skilningi og jafnvel
fálæti með fulltrúum hinna
tveggja flokka. Er þá fussað og
sveiað á báða bóga og ekkert lært
af hinni aðferðinni. Báðar
aðferðirnar krefjast mikilla
útreikninga og tölvunotkunar.
Veðurstofa Kanada býr vel og
hefur til umráða stærstu tölvu
landsins, en hún er notuð við
veðurspár og margs kyns rann-
sóknir.
GRÓF SKÝRINGARMYND AF ÞÁTTUM VEÐURFARSKERFISINS (LOFT — HÖF — (S — LAND — LÍF). DÖKKAR ÖRVAR'Ibi^)
TÁKNA YTRI FERLA, EN ÞÆR LJÓSU G=^-l TÁKNA INNRI FERLA VEÐURFARSBREYTINGA

W.
■

. \.\ .,
1

'
Veðurfarið hefur verið óvenju
öfgafullt á þessu ári, sem er ann-
að óþurrkasumarið f röð á Suður-
landi. En f Evrópu og raunar vfð-
ar um heim, brást kornuppskeran
vegna þess að ekki kom deigur
dropi úr loftinu vikum saman. A
myndinni að neðan sést hvernig
fer, þegar jarðvegurinn skrælnar.
Skýringar á þessu öfgafulla
veðurfari liggja hinsvegar ekki á
lausu.
Leggja fleiri lönd en Kanada
slfka megináherzlu á veðurfars-
rannsóknir?
Alþjóðaveðurfræðistofnunin,
sem hefur aðsetur í Sviss hefur
mælst til þess, að aðrar veðurstof-
ur beiti sér fyrir slikum
rannsóknum næstu áratugi, þar
sem rannsóknir á veðurfars-
breytingum og árstíðasveiflum er
yfirlýst áriðandi verkefni, sem
skipta máli um þjóðarhag og
alþjóðaviðskipti. Verið er að
skipuleggja þessar rannsóknir um
alla jörð og eru þær afar viða-
miklar.
Áætlað er að árin 1980 til 2000
verði allsherjar einbeiting að
veðurfarsrannsóknum þannig að
um aldamótin geti menn vitað
nánar um þessar breytingar.
Áætlunin er kennd við G.A.R.P.,
sem er skammstöfun á Global
Atmospheric Reserach Program.
„Sumir segja að tækninni hafi
fleygt svo fram á sfðustu árum að
nú geti mannlegur máttur farið
að ráða veðurfari, en af þessu sem
þú hefur sagt bendir allt til að svo
sé aldeilis ekki.“
„Nei, ekki breytingum á veður-
fari á stórum mælikvarða. Það á
langt í land. Hins vegar er starfað
að rannsóknum við Veðurstofu
Kanada á möguleikum á þvi að
koma af stað rigningu á tak-
mörkuðu svæði, sem væri t.d.
Sjá nœstu 1
síðu /^gj