Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1976, Blaðsíða 4

Að komast í
búr einhvers
cr fólKið í því aó opna krepptap
hn<‘fa <;inhvers. Síkkí kreppir t.d.
hn<-fann svo fast sem hann getur,
<T) Hjössi reynir til aö opna hann
rneð öllu móti. Sif'f'i heitir öllum
hröfíöum til aö varna honum þess,
<‘ins o(í eólilefít er, ojí á Bjössi oft
fullt í fanfii. Kitt braf'ö er honum
þó óhrif'óult, en það er að keyra
hnefann á Sif'f’a inn að hand-
lef'f'rium. I'á réttast finf'urnir of»
húrið opnast.
Aftari við lastirnar hnýtir Olaf-
ur <‘ins ofj hanri sef<ir:. . .skýrlu
urn hrekkjahröf'ð þau, sem ég
þi'kki, því þeim kippir að mörf»u
li'yti í kyriið til þiúrra. Aftan við
hrekkjahröf'ðin ski'yti éf> aftur
ýrnsurn f'lennum, sem fólf'nar eru
í orðurn eiriurn.. .
Ilér i'ru dærrii úr hvorutvef'j'ja.
. . ../. Arri. (Jón Árnason hóka-
vörður) nefnir líka aðiiins „létt
skrifarahönd". I»að <‘r eflaust
sarna sem éf* h<*f heyrt kallað að
vita hvort einhver er <“ða verður
fióður skrifari. Maður tekur í
haridlej'f'inn á i'inhverjum of» sefí-
ir honum að hafa höndina sem
máttlausasta, hann sé eða verði
i-ftir því Ix'tri skrifari, sem hiirid-
in sé máttlausari. Kf hinn verður
við þessuin tilmælum, vinfísar
inaður hcndiiiiii stundarkorn
fram of> aftur, en li'inur henni svo
allt í i'inu f eitthvað fast, eða
j’efur jafnvel liinuin utan undir
riied lians i'if'in hi'iidi.
Að flétta reipi
úr punti.
Kf náurif'inn kann ckki að flétta
reipi úr punti þá er vcl ftcrt að
kenna honuin það.
Ki'nnarinn tekur tvo punlvendi
<»fí lætur |iá upp í lærisveininn , i
kross, þannif’ að öxin eru uppi i
honuni, en lef’f’irnir standa út úr
háðuni niunnvikunuin. Síðan tek-
ur kcnnarinn í li'fípina <if> kippir
vöiidunum sniiftffl út úr hinuin.
Sitja þá öll iixin i'ftir uppi í hon-
iim off á milli tannanna.
Kn tiðast <t siif’Uftahhið (sefíir
Olafur), ef svo há scf’ja, þeftar
einhver læ/.t ;etla að sef’ja siipu en
sefdr svo einhverja hannsetta vit-
leysu, i siifju stað. I>að eru jafnvel
til fastar sctninf’ar, sem siif’umað-
ur hefur á takteinum til að núal
þeim um nasir, sem búast við sög-
unni. Af þeim hef éf; heyrt þess-
ar: Ég skal sefjja þér söguna
af honum Sóma
sem setti beran rassinn o’n i
rjóma.
Kfí skal sefíja þér söf<una af
henni Sönn
sem setti beran rassin o’n i
fiinn.
Kf< skal sef»ja þér söguna af
fioðinu
sem sleikti rauðan skít af roð-
inu. o.s.fv.
Stundum er sumum af þessum
klausum sleffið saman í eitt. Fyrst
er t.d. siif>ð sagan af Sönn. Náun«-
anum þykir skiimm til koma.
Siif;umaðurinn lofar að bæta ráð
sitt of; sef'ir þá söf>una af Skugga.
Hún þykir ekki bæta úr skák.
Sögumaður lofar öllu fögru og
segir svo söguna af goðinu.
Annað dæmi:
Kinu sinni voru kall og kell-
ing í koti
þau áttu sér kálf
þá er sagan hálf
Hann hljóp út um allan vöil
Þá er sagan öll.
Orðagaman:
Véfrétt Völu eða Völuspá er i
raun réttri spá, en þó hef ég ávalt
vitað hennar leitað í skemmtana
skyni en ekki til að fá sannar
sagnir, eins og þegar spil eru
spurð eða lesið i lófa.
Maður tekur sauðarvölu, setur
hana upp á höfuðið á sér og spyr
hana að einhverju, sem mann fýs-
ir að vita, en spurningunum er
hagað þannig að svarið geti verið
já eða nei. Að því búnu er formáli
þessi hafður yfir:
„Upp er kryppa á völu minni.
Segðu mér spákona mín,
sem ég spyr þig að.
Kg skal með guliinu gleðja
Þik
og silfrinu seðja þig
og gefa þér kóngsson og allt
hans ríki, ef þú segir mér satt en
annars skal ég brenna þig á
björtu báli”.
Því næst er valan látin detta
fram af höfðinu og niður á borð.
Kf lautin kemur upp á henni þeg-
ar hún stöðvast, svarar hún nei,
en komi bungan upp, þá kveður
valan já við spurningunni. Kf hún
fellur aftur á hliðina, þá veit hún
ekki það sem spurt er um, eða
segir: Þig varðar ekki um það.
Oftast er valan látin spá þrisvar
og hef ég heyrt að ekki sé að
marka fréttina nema henni bæri
saman öll skiptin.
Þá eru t.d. smáskemmtanir þar
sem það er mergurinn málsins að
vera stilltur og þolinmóður...
að horfast í augu. Kf einhverjir
tveir hafa komið sér saman um að
horfast í augu, hefur annar hvor
yfir formála þennan:
Horfumst við í augu
sem grámyglur tvær
Það skal vera sem sig skæli.r
fíflið sem fyrri hlær
folaldið sem fyrr litur undan
og skrímslið sem skín í
hvftar tennurnar.
Um leið og hann sleppir orðinu
lítur hann til hins og þeir hvor á
annan; einblína þeir nú hvor á
annan svo lengi sem vera skal og
má hvorugur láta sér verða það á,
sem nefnt er í formálanum þvi þá
er hann mús, köttur o.s.fv. Eins
og við er að búast forðast báðir að
láta sér fatast, svo lengi sem auðið
er og geta menn því horfst i augu
langa lengi. Það segir sig sjálft að
hvorugur leikmanna má beita
nokkrum brögðum til að rugla
hinn í reikningnum.
Lotulengdarkapp
er í því fólgið að menn eiga að
hafa yfir ákveðnar klausur allt
frá 50 til hundrað sinnum. En
eins og segr í bókinni:
. . .Flestar klausurnar á aftur
að segja sjö sinnum milli þess
„andar" en sjálfar eru klausurnae
oftast svo flóknar og staglsamar,
sem auðið er, svo að mönnum
verði sem hættast við að flaska á
framburði þeirra, en það má lotu-
langurinn ekki.
T.d.:
Vestan undir bláflá vex ein lif-
rauð reyniviðarhrísla.
Ein væn, lifrauð laufgræn reyni-
viðarhrísla, stendur i miðjum
Vaglaskógi.
Eða: Ein væn, græn, kæn, lauf-
rauð reyniviðarhrisla.
Vfsa sem hafa á yfir sjö sinnum
á andartaki:
Sat ég á súð og elti húð
oft í votu veðri
rakaði ég rú af rauðri kú
með rauðu, loðnu leðri
Og vísunefna þessi:
Sjö sinnum það sagt er mér
að syngi þetta versiðhver
þeim skal ég gefa
sjö tunnur rauðagulls.
Ölafur segir: Ekki er þessi vísa
betri en fyrri vísan og er það þó
furðanlegt, því góður er að henni
nauturinn nefnilega djöfullinn
sjálfur. Sagan segir að kölski hafi
komið þar að, er menn voru að
reyna, hve þeir gætu verið lotu-
langir og heitið launum þeim, sem
nefnd eru seinast í vísunni ef hún
væri sungin sjö sinnum í andar-
taki þannig að hver visa væri allt--
af byrjuð einni nótu hærra en
næsta visa á undan.
Ólafur Davíðsson tiltekur tvö
lög við þessa vísu. Við látum hér
nægja að birta lagið sem sungið
var í Bessastaðaskóla og „komust
fæstir það til enda, þótt þeir
byrjuðu „niður i gori“ eða svo
lágt sem þeir gátu“.
I viðauka lætur Ólafur Daviðs-
son fylgja Leikvísu séra Hall-
gríms Péturssonar og leggur til
grundvallar henni útgáfuna sem
prentuð er í ævisögu sr. Halllríms
eftir Gisla Konráðsson.
„1 Gesti Vestfirðingi segir svo
frá visum þessum:
„Það segja menn að Hallgrímur
prestur væri þá gamall er hann
kvað vísu um leiki þá, er fyrrum
voru tiðkaðir, þannig:
„Áður mig beygði elli
engan leik ég sparði
Mér var menntin kring:
rífa ræfil úr svelli
reka naut frá garði
reisa horgemling
standa á höfði og steypa
klukku um vetur
stika legg og járna rimbu-
tetur
fara f strokk og stafa kúr-
velskt letur
stömpum velti ég
hverjum manni betur.”
©