Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1977, Blaðsíða 5
DANIEL
BARENBOIM
pianóleik hjá Edwin Fischer og hljóm-
sveitarstjórn hjá Igor Markevitsj.
Hann var fádæma fljótur og duglegur
að læra; lærði hann ensku, þýzku,
frönsku og ítölsku og hafði lítið fyrir,
en nótur mundi hann utan bókar er
hann hafði lesið þær einu sinni. Og
hann gekk að öllu með sama dugn-
aðinum, jafnvel stærðfræði og hnefa-
leikum. Það var ekki furða, þótt hann
væri orðinn heimsfrægur maður um
tvitugt.
Tónlistartúlkun hans og vinnu-
brögð eru öllu dularfyllri. Barenboim
hefur aldrei varið miklum tima ' til
píanóæfinga og nú æfir hann sig
varla lengur en klukkutima á dag.
Hann er líka frábrugðinn flestum jafn-
aldra starfsbræðrum sínum i því, að
hann er hvorki ,,of" snjall í höndun-
um, ef svo má segja, né heldur
nákvæmur. Hann lætur það sem vind
um eyru þjóta, þótt nokkrar feilnótur
slæðist með í flutningi tónverks. Ein-
hver komst svo að orði um nokkrar
plötur hans, að hann hefði ..slampast
snilldarlega" i gegnum verkin á þeim.
Eitt sinn lék B:renboim 16 sónötur
Beethovens inn á hljómplötur — og
kom aðeiris átta sinnum i upptökusal-
inn; hann var svo önnum kafinn við
annað, að hann mátti ekki vera að að
koma oftar. Gefur auga leið, að
maður, sem hefur svo fullar hendur
verkefna, hefur litinn tíma aflögu til
þess að nostra við smámuni.
Barenboim litur svo á hljómplöturnar,
að þær séu aðeins „hljóðritaðir
konsertar" og má það auðvitað til
sanns vegar færa. „Fari eitthvað úr-
skeiðis á plötu tek ég verkið bara upp
aftur eftir nokkur ár”, segir hann.
Árið 1964 kynntist Barenboim
Jacqueline du Pré, enska sellóleikar-
anum snjalla. Þremur árum seinna
fóru þau saman hljómleikaferð til
ísraels og léku m.a. fyrir hermennina
á vigstöðvunum. Um það bil er strið-
inu lauk gengu þau i hjónaband. Var
ferill þeirra þá rakinn i blöðum svo,
sem venja er, þá frægir menn eiga i
hlut. Einhver blaðamaður lét svo um
mælt, er hann endaði grein sina að
guðirnir hefðu leikið þannig við ungu
hjónin, að þeir hlytu eiginlega að
hefna þess, þótt siðar yrði; og er
þetta forn málsháttur.
Það var svo árið 1973, að þau
hjón, Barenboim og Pré fóru hljóm-
leikaferð til ísraels sem oftar. í ferð
þessari veiktist Jazqueline. Læknar
komust, að þvi, að hún hafði tekið
afar erfiðan sjúkdóm, „multiple
sclerosis", sem svo er nefndur. Upp
frá þvi fór Barenboim að hægja ferð-
ina. Fer hann sjaldan hljómleikaferðir
nú orðið; og mun hann hafa tekið við
stjórn Parisarsynfóníunnar af þvi
m.a., að hann er þá aldrei mjög fjærri
konu sinni, sem er lengstum í Lond-
on.
©
Þegar Daniel Berenboim var liðlega
tvitugur lét hann svo um mælt: ,,Ef ég
ætti að bíða þess að geta túlkað
tónverk óaðfinnanlega þyrði ég ekki
að leika inn á hljómplötu fyrr en
daginn áður en ég dræpist". Hann
beið ekki heldur. Þótt hann hafi enn
ekki nema þrjá um þritugt er hann
löngu orðinn heimskunnur tónlistar-
maður. Hann er bæði píanóleikari og
hljómsveitarstjóri, stjórnar synfóníu-
hljómsveitinni í Paris að staðaldri, og
hefur leikið inn á fleiri hljómplötur en
Arthur Rumbinstein og er þá nokkuð
sagt.
Þeir félagar tóku reyndar saman
upp píanókonserta Beethoveris ný-
verið. Rubinstein telur Berenboim arf-
taka sinn, ef svo má komast að orði
og er það ekki lítið hól. En fleiri meta
Barenboim mikils. Til dæmis að nefna
gaf gagnrýnandi í Múnchen honum
þá einkunn, að hann væri „fáránlega
gáfaður" og Isaac Stern, fiðluleikari,
kvað hann „gáfaðasta tónlistarmann
eftir stríð". Barenboim sjálfur er öllu
sparari á lofið um sig. Kveðst hann „í
rauninni lélegur" tónlistarmaður. Það
er þó bót í máli, að hann getur fleira
&n leikið á píanó og stjórriað hljóm-
sveitum! Hann er nefnilega slyngur
og harður kaupsýslumaður. Það hafa
hljómplöturframleiðendur fengið að
reyna. Barenboim hefur starfað með
einum fimm, hverjum eftir öðrum.
Hann byrjaði ungur, var ekki nema
stráklingur, er hann lék sónötur eftir
Mozart og Beethoven inn á plötur
fyrir bandariska hljómplötuforlagið
„Westminster". 21 árs samdi hann
við foriagið „EMI-Electrola", sem gef-
ur út um víða veröld. Á fáum árum
lék Barenboim alla 32 píanósónöturn-
ar eftir Beethoven inn á hljómplötur,
svo og píanókonsertana fimm ásamt
með þeim fræga öldungi Otto
Klemperer. Þá túlkaði hann pianó-
konsertana 21 eftir Mozart ásamt
brezku kammersveitinni og „komst
þar nær fullkomnun en nokkur tón-
listarmaður hafði komizt áður", eins
og sagði í „Times" i London.
Og hann hélt áfram sigurgöngu
sinni. Hann lék konserta Johannesar
Brahms og Béla Bartóks, hann tók
upp kammermúsík með eiginkonu
sinni, enska sellóleikaranum
Jacqueline du Pré, og hann lék undir
söng frægra söngvara svo sem Janet
Baker og Dietrich Fischer-Dieskau.
Jafnframt stjórnaði hann brezku
kammerhljómsveitinni. Og þegar
ungverski hljómsveitarstjórinn Georg
Solti lét af stjórn Parísarsynfóníunnar
tók Barenboim við henni.
Frægðarsól hans reis svo hratt, að
slíks voru fá dæmi. En þetta var svo
sem engin furða. Barenboim er af-
burða maður að hæfileikum,
múslkalskur, skarpur og minnugur,
og sjálfstraustið frábært. Hefur hann
löngum harður verið. Gömul skóla-
systir hans í Tel Aviv lét einhvern
tíma svo um mælt, að Barenboim
hefði bæði heillað og hrætt þau skóla-
systkini sín. Varð það snemma Ijóst,
að fáum mundi þýða að etja kappi við
hann. Hann lék fyrst opinberlega á
píanó sjö ára gamall og hélt upp frá
þvi tónleika i Róm, Vin og Salzburg.
Kornungur hafði hann stundað nám í
Barenboim er einn þeirra
stjórnenda, sem ekki þurfa
ad hafa með sér nótur —
hann kann verkin utanað,
enda „fáránlega gáfaður" að
sumra sögn. IIér til hægri er
hann með konu sinni, celló-
leikaranum Jacqueline du
Pré. Það er harmleikur i lffi
þeirra hjóna, að Jacqueline
hefur orðið að hætta celló-
leik vegna alvarlegs sjúk-
dóms.