Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1977, Qupperneq 7

Myndskreyting eftir Hring Jóhannesson
Tvö Ijóð
eftir Heiðrek Guðmundsson
JOLAMINNING
Þegar berast glæstar gjafir
góðra vina heim til þín,
viltu sjá til samanburðar
sextíu ára jólin mín.
Mamma bar á borðið heima
beztu föng, sem voru til,
lagði svo í lófa mína
litið kerti og barnaspil.
Enginn mátti, Guð minn góður,
grípa í spil á jólanótt.
Aður en kertið út var brunnið
að mér læddist svefninn hljótt.
Meðan draumadísin góða
drenginn bar um fjöll og höf,
gleymdi hann i læstum lófa
lengi þráða jólagjöf.
Hún var smá, en hefur ornað
hjarta minu i sextiu ár. —
Þó er mörg úr gildi gengin
gjöf, sem metin var til fjár.
HEIÐURSLAUN
Nú er flest,
sem leikur i lyndi,
lengi þráður
atburður skeði.
Vini mínum
hlotnaðist heiður,
hjartað fylltist
þakklátri gleði.
Langa tið
i ævinnar önnum
orti hann um nætur
sin kvæði,
þar til loksins
launaði stefin
Ijóðelsk þjóð, —
og gaf honum næði.
Fær hann nú
að yrkja sinn akur,
auka litskrúð
fegurstu rósa,
hlúa þar
að þroskuðum fræjum, —
þegar jörð
er byrjuð að frjósa.
ritarinn, hefði hann lifað, mundi hafa
leyft birtingu þeirra. Margt er skrifað í
fljótræði, bæði bréf og greinar, og ntarg-
ir mundu kosið hafa, að sumt af því
hefði aldrei farið lengra en í ruslakörf-
una. Þetta eru nánast hugrenningar-
syndir, sem ættu að vera friðhelgar. Hitt
er svo annað mál, að sagnfræðingar
kynnu að þurfa á slíkum gögnum að
halda í grúski sínu siðar meir.
— Nú eru liðin fimm ár síðan þú
sendir frá þér Ijóðabókina Langferðir.
Ekki get ég á mér setið að spyrja, hvort
þú sért enn að yrkja, og hvort von sé á
nýrri bók?
— Jú, ég yrki enn eitt og eitt smáljóð.
Þegar ég var ungur þá orti ég mikið,
aðallega á nóttunni. Þetta voru oftast
löng kvæði. Mér lá svo mikið á hjarta, og
ég þurfti þvi margt að segja. En ljóð mín
eru alltaf að styttast. Ætli þau endi ekki
að lokum sem eitt stórt spurningar-
merki.
Ég hefi leitað að niðurstöðu alla mína
ævi. Enn hefi ég ekki komist að henni.
Kannske yrki ég þar til mér tekst það. Þá
þarf ég þess ekki lengur. Ég er efa-
semdamaður, þarf helst aö þreifa á stað-
reyndum eins og Tómas forðum. Liklega
skortir mig trú. Ég er ekki öfundsjúkur
maður, en þó þykja mér þeir menn
öfundsverðir, sem eiga óbilandi trú,
bæði þessa heirns og annars. En galli
minn er sá, að ég get ekki orðið fyllilega
sáttur við neina grundvallarkenningu,
ekki fylgt neinum flokki gegnum þykkt
og þunnt. Ég er hræddur við að binda
mig. Þá óttast ég þröngsýni, að ég sjái
ekki hlutina, menn og málefni, nógu vel
frá öllum hliðum. Ég vil ekki lokast inni
i hringnum. Ég hef lengi verið hræddur
við „steinbarnið". Mér er vafalaust legið
á hálsi fyrir það að skipta um skoðanir,
kannske með hverju túngli. Það köllum
við eldri mennirnir lifsreynslu. En hún á
ekki upp á pallborðið nú um sinn. Ekki
er heldur von til þess, að ungt fólk taki
mikið mark á henni, þvi ^ífið er svo
fagurt, einfalt og eðlilegt i augum ungra
manna. En hvað um það, ef til vill geta
þó góðir og heiðarlegir lesendur fundið
ákveðna lífsskoðun í ljóðum minum eða
lesið hana milli linanna. Og i fullri
hreinskilni sagt, þá líkar mér ekki vel sú
árátta nútíðarhöfunda að skilja lesendur
sína eftir gjörsamlega áttavillta i sögu-
lok. Leiðsagnar er þörf. En vitaskuld má
ekki hafa þar í frammi beinan áróður,
prédikunartón eða að skrifa guðspjalla-
stíl. Þú fyrirgefur, prestur göður, en nú
er ég víst kominn nærri hálum is.
— Ég sé ekki ástæðu til annars en að
fyrirgefa þér. Hins vegar er raunar ekk-
ert að fyrirgefa, því þótt kirkjan vilji
gjarnan hafa styrk af iistum og hafi
sannarlega oft notið þeirra í aldanna
rás, þá býst ég við, að prestum sé óljúft
að skáldin taki af þeim allt ómak. Oft
lffgar Ijóðið þurra prédikun, en boðun
prestsins verður að vera klár og kvitt af
óákveðnum vangaveltum. Prédikun er
áróður. Því hygg ég að þér sé óhætt að
fikra þig lengra út á isinn. — Ja'ja,
aðeins þó nokkur skref.
Ég minntist á leiðsögn og efasemdir.
Þurfa ekki efasemdarmenn að þreifa á
staðreyndum til að geta trúað? Þú ert
prestur og þar með leiðtogi. Eiga ekki
slikir menn að frelsa sem flestar villu-
ráfandi sálir og gefa þeim trú, ef mögu-
legt er? Þurfi ég og minir likar að þreii'a
á staðreyndum til að geta öðlast slika
trú, ber þá ekki prestunum að gera allt
sem i þeirra valdi stendur til að svo megi
verða? Þurfti ekki Kristur sjálfur að
sanna vantrúuðum upprisu sína, svo að
augu þeirra mættu uppljúkast? Er sú
þörf ekki enn til staðar, engu siður nú á
tímum efnishyggju, raunsæis og efa-
semda? Getur nokkur gefið sér trúna
sjálfur, ef liann verður ekki fyrir opin-
berun. Heilbrigðir þurfa ekki læknis við,
fremur hinir. Ég ætlast ekki til að þú
svarir þessu, þvi það er vist ég, sem sit
hér fyrir svörum, ekki þú.
— Rétt er það, en eigi að síöur vil ég
gjarnan hafa síöasta oröið í þessum
þætti viöræðu okkar án þess ég telji þaö
svar við stórum spurningum. Mér kemur
þá til hugar Ijóö þitt, Sálmaskáld. Annaö
erindi þess endar á þessa leið: „Því
efinn er kveikja/ og eldur og Ijós/ í
andrikum sálmum og kvæöum". Værir
þú gott skáld ef þú þvrftir ekki aö
berjast innri baráttu og allt lægi í aug-
um uppi? Mér virðist trúin æösta og
sannasta Ijóðið, sem sprettur af bar-
áttunni við efann. En eigum við ekki aö
víkja aftur aö Ijóðum þfnum?
— Þá kemur mér í hug hugmynd, sem
fram hefur komið, að safna þyrfti
ljóðum minum saman og gefa út sýnis-
horn af þeim eða úrval, ef nöta mætti
svo stór orð. Vonandi lifi ég það, að af
því verði. En ég er farinn að reskjast,
eins og þú veist, og þá er ekki lengur
hægt að yrkja um nætur af því heilsan er
ekki heldur sem allra best.
— Hvaö segiröu um þá dóma, sem þú
hefur hlotiö fyrir skáldskap þinn?
— Þeir voru góðir fyrst, þegar gall-
arnir voru mestir á ljóðum mínum, en
lakari eftir þvi sem framleiðslan skán-
aði. En það er ekkert nýtt fyrirbrigöi.
Kröfurnar aukast með hverri nýrri bók,
en enginn er nýr nema einu sinni. Að-
eins goðasagnapersónur og ofurmenni
eru hafin yfir gagnrýni og varla þó
til eilifðar. Annars skipta ritdóniar
mig litlu máli nú orðið. Það er liðin
tíð. Og ég hef þar að auki aldrei haft
sérstaka ánægju af þvi að vera i
sviðsljósinu. En flestir listamenn hafa
hins vegar gaman af því. Og nú getur þú
séð, hve fráleitt það er, að kalla mig
Framhald á næstu siöu
©
Hús skáldsins, Eyrarvegur nr. 23 á Akureyri.