Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1978, Qupperneq 13

eigi finni hann hversu óendan-
lega mikið vér eigum góðri móður
að þakka? Menntun kvenfólksins
er því nauðsynlegri sem heimilin
verða meir að annast uppfræðing
barnanna. Sömuleiðis er tekið’
fram að auk venjulegra innan-
bæjgrstarfa þurfi konan að ann-
ast tóskap, vefnað og kiæðasaum
og að við matargerð þurfi vissu-
lega mikla kunnáttu svo að matur-
inn geti orðið í senn hollur og
bragðgóður en þó sé um leið gætt
allrar nýtni og hagsýni.
„Þá sælu er vér njótum
í sambúð góðrar konu ...“
Og loks segir svo i greininni:
Þegar vér nú athugum hve þýð-
ingarmikill starfi konunnar er, þá
sælu er við njótum í sambúð góðr-
ar konu, sem vel er vaxin stöðu
sinni og þá blessun og auðsæld
sem henni fylgir í búi manns því
skyldum vér þá ekki leggjast á
eitt að styðja að því að kvenfólk
eigi kost á þeirri menntun sem
því er nauðsynlegt, það þráir og
sjálfum oss er einnig til gagns og
gleði undir eins og vér með því
reisum.einn af traustustu hyrn-
ingarsteinum til vegs og viðreisn-
ar fósturjörð vorri.
Hversu vel Eggert Gunnarsson
hélt á máli sínu, varð til þess að á
Grundarfundinum voru kjörnar
nefndir í öllum nálægum hrepp-
um til að annast fjársöfnun og
gera tillögur um skipulag skólans.
Nefndirnar voru þannig skipaðar
að í hverjum hreppi voru kjörnar
4 konur og einn karlmaður þeim
til aðstoðar. Þegar leitað var til
fólks um styrk til skólans varð
þátttaka mjög almenn, gjafir bár-
ust frá flestum bæjum í Eyja-
fjarðarsýslu og einnig úr Þingeyj-
arsýslunum og Múlasýslum. Fjár-
hæðirnar voru að vísu ekki háar
miðað við nútímatölur, 3—5 krón-
ur en þær fátækari 1—2 krónur.
Vinnufólk og unglingar gáfu frá
25 aurum upp í eina krónu, ef til
vill einu aurana sem það átti
handbæra. Sýndi það hvern hug
fólkið bar til þessa skólamáls.
Ef við athugum nánar þessa
krónutölu þá var ekki lítið að gefa
3—5 krónur sem þá mun hafa
verið dilksverð. Nú er dilksverð
kr. 10.000.- Hæstu tillögin 40—50
krónur, komu frá Jóhönnu Gunn-
laugsdóttur frá Laufási og dóttur
hennar Kristjönu Hafstein. Var
það stórfé í þá daga. Reynt var að
safna fé með samkomuhöldum
hlutaveltum og sjónleikum. Sigríð-
ur Eyjafjarðarsól eftir Ara Jóns-
son bónda í Víðigerði var þá leik-
in í fyrsta sinn, sömuleiðis Búr-
fellsbiðillinn. Með þessu hafðist
talsvert fé, en mikils þurfti við og
var ötullega unnið. 1 byrjun ágúst
1876 komu forstöðukonur fjáröfl-
unarnefndar saman á Laugalandi
til að bera saman bækur sínar.
Var þá ákveðið að boða annan
fund á Akureyri um haustið. Þar
mættu formenn fjársöfnunar-
nefndar og aðstoðarmenn þeirra.
Eggert Gunnarsson var kosinn
fundarstjóri og sr. Arnljótur
Ólafsson ritari. A fundinum lagði
Kristjana Hafstein fram eftirfar-
andi tillögur, sem allar voru sam-
þykktar:
1. Hefja skal skólann haustið
1877 á þeim bæ i Eyjafirði sem
bestur getur fengíst og hentugast-
ur þykir til þess.
2. Ráðnar skulu tvær kennslu-
konur og skal önnur þeirra veita
skólanum forstöðu.
3. Ekki þýðir að gera ráð fyrir
minna húsrými til að byrja með
en þvi sem tekur a.m.k. 10—20
námsmeyjar.
4. Þessar námsgreinar skal
kenna: Góða bústjórn, reglusemi,
þrifnað, tilbúning á allskonar
mat, þar sem bæði er hugsað um
hollustu og nýtni i matargerðinni,
ræsting, þvott á líni og öllum fatn-
aði, tóvinnu allskonar og að sniða
og sauma allskonar fatnað. Enn-
fremur skal kenna: skrift, réttrit-
un, einfaldan reikning og almenn-
ar reglur fyrir uppeldi barna.
Þær stúlkur sem þess óskuðu
ættu auk þess að gera fengið til-
sögn í dönsku og fl. tungumálum
svo I landafræði, sögu, söng
einnig í vönduðum og margbreytt-
um útsaum og ýmsum fögrum
hannyrðum. Sérstaklega ætti það
að verða mark og mið skólans að
innræta hinum ungu stúlkum
guðrækni og góða siðu, venja þær
á kurteisi og fagra framkomu og
kenna þeim að forðast prjál og
hégóma.
Safnaði fé í
Kaupmannahöfn
Fleira var rætt um skipulag
skólans og kosin 10 manna nefnd
skipuð fimm konum og fimm karl-
mönnum til að annast frekari
framkvæmdir þangað til skólinn
væri kominn á fastari fót, búið að
sjá honum fyrir húsnæði, ráða
kennslukonu og útvega allar
nauðsynjar svo skólinn gæti tekið
til starfa. Nefndin átti einnig að
semja frumvarp að reglugerð
skólans. Sú nefnd var þannig
skipuð:
Frú Kristjana Gunnarsdóttir,
Syðra-Laugarlandi, frú Guðriður
Pétursdóttir, Höfða, frú Sigríður
Þorsteinsdóttir, Akureyri, frú
Þórey Guðlaugsdóttir, Munka-
þverá, frú Hólmfriður Þorsteins-
dóttir, Bægisá, Eggert Gunnars-
son, alþm. Syðra-Laugalandi, Sr.
Arnljótur Ólafsson, alþm. Bægisá,
Jón Ólafsson, hreppstj. Hripkels-
stöðum, Einar Asmundsson alþm.
Nesi, Jón Sigurðsson, alþm. Gaut-
löndum.
Til vara:
Frú Sigriður Ólafsdóttir Briem
Reistará, Eggert Laxdal,
verzlunarstj. Akureyri.
Kaus nefndin Eggert Gunnars-
son alþm. fyrir formann og Jón
Ólafsson hreppstjóra á Hripkels-
stöðum sem gjaldkera.
Það var ljóst að þau framlög
sem fengust með frjálsum sam-
skotum dugðu ekki til alls er með
þurfti, þó að þejm væri mikill
stuðningur og hvatning til fram-
kvæmda. Eggert Gunnarsson lá
ekki á liði sinu frekar en fyrri
daginn. Hann dvaldi í Kaup-
mannahöfn veturinn 1876—77 í
ýmsum erindagjörðum. Tók hann
þar til óspilltra málanna að safna
til skólans og naut aðstoðar Odds
Stephensens oddvita hinnar is-
lenzku stjórnardeildar i Kaup-
mannahöfn, Gísia Brynjólfssonar
háskólakennara og frænku sinnar
skáldkonunnar Benedicte Arne-
sen o.fl. Safnaðist þar á skömm-
um tíma kr. 4.389.-. Þótti það
gott búsílag og eitthvað bættist
við síðar. Auk þess fékk hann
loforð um 400 krónu framlag úr
ríkissjóði ár hvert í tvö ár, svo nú
fór að vænkast ráð skólans.
Syðra-Laugaland boðið
Ekki voru menn á sama máli
um hvar skólinn yrði staðsettur.
Höfuðbólið Grund stóð skólanum
til boða en ef Grund yrði valin
varð að reka þar stórbú. Þá kom
Munkaþverá til greina, en til þess
þurfti að byggja skólahús frá
grunni en til þess skorti fé og
enginn tími til stefnu. Bóndinn að
Framhald á bls. 16.
Reykjavík árið 2000
Framhald af bls. 10
Ég hef í tillögu minni litið á Reykja-
vikursvæðið sem eina heild með
u.þ.b. 160 þúsund íbúa árið 2000. í
tillögunni geri ég ráð fyrir því, að
byggð verði ekki dreift frá því, sem
nú er, heldur verði hún þétt hæfilega
innan núverandi byggðamarka.
Byggðin yrði í 5 þéttum kjörnum með
opnum svæðum á milli. Reykjavík
vestan Elliðaáa ásamt Seltjarnarnesi
yrði stærsti kjarninn með u.þ.b. 70
þúsund íbúa, ein hinir minni yrðu
Breiðholt, Kópavogur, Garðabær og
Hafnarfjörður með 18—23 þúsund
íbúa hver. Gert er ráð fyrir að flug-
völlurinn verði fluttur suður í Kapellu-
hraun austan Straumsvikur, til að
kanna þá möguleika, sem það mundi
skapa. Hraðbrautakerfinu er breytt
lítils háttar frá núverandi skipulagi,
aðalatriðið er bein tenging Hafnar-
fjarðarvegar sunnan Kópavogslæks
við hina nýju Reykjanesbraut ofan við
Garðabæ. Þessi leið yrði þá aðal
umferðarmænan gegnum Reykja-
víkursvæðið. Hraðbrautum gegnum
gamla miðbæinn er fækkað frá nú-
gildandi skipulagi og einnig sleppt
tveimur umferðarslaufum við Lands-
spítalann og suðurenda Tjarnarinnar,
þar sem þær mundu m.a. skapa
aukna umferð á Sóleyjargötu og örð-
um nálægum götum. í staðinn mætti
veita fjármunum til að bæta leikvelli,
gönguleiðir og almenn útivistar-
svæði.
Á núverandi flugvallarsvæði hef ég
i tillögunni gert ráð fyrir 7—8000
manna byggð. Helmingurinn byggi í
raðhúsum, en hinn helmingurinn i
einbýlishúsum og 2 — 3 hæða blokk-
um. Hægt er að ferðast gangandi
innan alls hverfisins án þess að fara
yfir bílagötu. Hvergi er þó lengra frá
húsi að götu en 50—60 metrar.
Uppbygging hverfisins miðast við
fólkið, sem býr í því, og bilarnir eru
hjálpartæki, en ekki miðpunktur
skipulagsins. Innbyrðis afstaða húsa
er þannig, að sem best skjól myndist
milli þeirra og trjágróður þrifist sem
best.
Skjólsælar gönguleiðir í átt að
hverfismiðju og opnir leikvellir við
þær gefa tilefni til mannlegra sam-
skipta. í hverfismiðju gæti t.d. verið
skóli, kirkja, safnaðarheimili, verslan-
ir, banki, pósthús, spótek, bókasafn,
tómstundaheimili o.fl. Miðsvæðið
yrði sniðið fyrir gangandi fólk, en þó
vel aðgengilegt fóki á bílum. í útjaðri
hverfisins gaeti t.d. verið léttur iðnað-
ur. Hverfið tengist Öskjuhiíð, Há-
skólanum og miðbænum með göngu-
leiðum. Loftleiðahótelið gæti tengst
miðsvæði hverfisins og fengi fallegt
umhverfi. í Nauthólsvík mætti endur-
vekja sjóbaðstað með viðeigandi að-
gerðum, og þar mætti koma upp
góðri baðaðstöðu með tilheyrandi
mannvirkjum. Væri hér ekki einnig
tilvalinn staður fyrir margumrætt
lúxúshótel?
Segja má, að skipulag hérlendis
hafi hingað til fyrst og fremst verið
miðað við fólk, sem ekur bíl og vinnur
utan heimilis mestan hluta dagsins,
þar sem stærsti hópurinn er fullfrískir
karlmenn á aldrinum 20—65 ára.
Minna hefur verið hugsað um hina,
en þar eru húsmæður, aldrað fólk,
börn og unglingar stærsti hópurinn.
Það má benda á þetta sama viða
erlendis, en þó höfum við dregist
nokkuð aftur úr nágrannaþjóðum
okkar á þessu sviði. Það er von mín,
að þessi tillaga megi vekja fólk til
umhugsunar um þau mál.
- Þar pukrast...
Framhald af bls. 6
tímum saman á degi hverjum. Aður
en langt um leið, fór ég að raða
saman minum eigin hljómum og var
víst 1 7 ára, þegar fyrsta lagið varð til.
Þá kunni ég ekki að lesa eða skrifa
nótur og bjó mér til sérstakt kerfi til
þess að skrifa lagið.
Við sungum geysilega mikið
heima. Pabbi var og er Ijóð- og söng-
elskur og við fórum að grúska saman
í kvæðabók. sem heitir „Fagrar heyrði
ég raddirnar". Það eru þulur og þjóð-
vísur, skemmtilegur og þjóðlegur
kveðskapur. Okkur kom í hug, að
gaman væri að búa til lög við kvæðin
og árangurinn af því samstarfi var
plata, sem út kom 1 972, þar sem ég
söng þessar þjóðvísur við lög eftir
okkur. Við áttum jafn mörg lög á
plötunni og hún var mitt fyrsta fram-
lag á þvi sviði. Ég hef þó ekki hugsað
mér að gera endasleppt og er með
aðra plötu i sigtinu. Útkomutíminn er
ekki ákveðinn, en ég á orðið 1 6 lög,
sem ég hef samið í þessu skyni. Þau
eru þó ekki við þjóðvísur; textamálið
er óákveðið ennþá, en það þjóðlega
er afgreitt i bili og formið verður
annað, jafnvel með ögn af latnesku
ívafi. Og fleira er í sigti. Á sínum tíma
samdi ég leikþætti fyrir barnatíma
sjónvarpsins og hef nú hugsað mér
að gefa þessa þætti út i söguformi og
myndskreyta þá. Einnig er ætlunin að
gefa út leikritið, en þetta eru nú
minni háttar viðfangsefni.
Plötuútgáfan er aftur á móti verk
sem hlýtur að taka sinn tíma og
verður ekki hrist framúr erminni.
Margt verður að athuga; áhrifin koma
víða að, en samt get ég ekki sagt að
ég eigi neina uppáhalds tónlist. Öll
falleg hljómmyndun höfðar til mín,
— sama hvort það eru dægurlög eða
klassisk verk. Þar af leiðir, að ég á
Framhald á bls. 14