Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1979, Blaðsíða 12

Þegar saga þessi gerðist, en síðan eru
liðin nokkur ár, hafði ég í mörg ár unniö
verkamannastörf hér í höfuðborginni.
Vinnudagurinn var oft langur og stundum
strangur og atlæti á vinnustað ærið
misjafnt. Mér gekk því ekki vel að
samræma löngun mína til ritstarfa þess-
ari lífsbaráttu.
Því varð hátíð í koti mínu daginn sem
mér barst sú fregn að Nefndin ætlaði mér
nokkurra mánaða starfslaun úr launa-
sjóöi listamanna.
Ég sagði uþþ byggingarvinnunni dag-
inn eftir að fréttin kom og hófst þegar
handa við ritstörfin. Fátt var mér aö
vanbúnaði, því ég var meö frumdrög að
bóksögu niðri í skúffu og hafði áður aflað
mér nokkurra fanga til verksins. Þetta átti
að verða skáldsaga með sannsögulegu
ívafi og ætlaöi ég henni að bera nokkurn
keim af samtíðaranda.
Þegar til átti að taka, þóttu mér aðföng
mín í rýrara lagi og ákvað því aö hefja
verkiö með því að lesa mér betur til í
gömlum blöðum og öðrum heimildum um
þann tíma sem sagan átti að spanna.
Ég skipulagði vinnudaginn. Fór
snemma á fætur og ákvaö að ganga
heimanað frá mér, en ég bjó um þessar
mundir í Laugardalnum, og þaðan var
nokkuö löng leiö til Landsbókasafnsins,
en þar vann ég að efnisöfluninni. Ég sat á
Landsbókasafninu nokkuð frameftir degi,
oftast talsvert framyfir hádegiö. Fór ég þá
heim seinnipartinn, snæddi miðdegisverð
og vann síöan heima úr því sem að mér
hafði borist á safninu.
Fljótlega kom að því aö mér þótti leiðin
löng á morgnana, heiman úr Laugardal
og niöur á safn. Tók ég því brátt upp
þann sið að koma við á Matstofu
Austurbæjar, kaffihúsi innarlega við
Laugaveginn. Á Matstofunni mátti fá
ýmislegt matarkyns, auk kaffis og tesopa.
Ég keypti mér venjulega kaffi og rún-
stykki með osti og leit yfir dagblöðin sem
jafnan lágu frammi, áður en ég helt til
starfa minna á safninu.
Brátt fór ég þó aö virða fyrir mér
morgungestina á Matstofunni og haföi
ekki síður gaman af því en aö skoða
blöðin. Sagt ég í fyrstu alltaf einn viö
borö. Reyndi ég þá aö velja mér stað sem
gaf sæmilega yfirsýn yfir salinn, svo ég
gæti sem best notiö þessa áhugaefnis.
Gluggar Matstofunnar voru líka stórir og
gegnum þá mátti með góðu móti fylgjast
meö umferöinni fyrir utan. Naut ég þess
einnig vel og þótti gott að sitja þarna
ótruflaður og horfa á mannlífið. Vildi oft
togna nokkuö úr tímanum hjá mér á
Matstofunni, vegna þessa og ekki síður
hins að brátt kom aö því aö ég hætti að
sitja einn við borðið. Það kom nokkuð af
sjálfu sér að ég kynntist fólki og fór aö
blanda geði við aöra gesti. í fyrstu komu
menn að borði mínu og báðu leyfis aö
mega setjast. Ég taldi mér ekki heimilt að
banna slíkt, þótt ég óskaði sjálfur aö vera
í friði og eignaðist ég þannig málvini. Að
nokkrum tíma liðnum var svo komið að
ég settist gjarnan sjálfur hjá einhverjum
kunningja, ekki síst ef hann var birgur af
blööum. Urðu stundum skemmtilegar
viðræöur um það sem hæst bar í
fréttunum hverju sinni, eða eitthvað sem
viðstaddir höföu frá að segja. Annað
veifiö komu líka menn utan af götunni og
sögðu frá reynslu sinni, ellegar þá
kjaftasögur úr bænum.
Kvöld eitt kom mér í hug að gaman
gæti verið að rifja upp morgunstundirnar
á Matstofunni og kynnin við gestina þar.
Varö þá úr að ég tók til við að skrifa mér
til skemmtunar ýmsar frásagnir af því
sem við hafði boriö á Matstofunni þann
morguninn. Gerði ég þetta á kvöldin eftir
aö ég hafði lokið annnarri vinnu. Ekki
laug ég uppá viðmælendur mína í sögum
þessum, en ég get ekki neitaö því að ég
færði stundum í stílinn, og breytti
nöfnum.
Einn fyrsti gesturinn sem rakst að
boröi mínu var roskinn maður feitur og
klæddur eftir gamalli tísku. Hann var í
svörtum fötum með vesti og hékk
gullkeðja yfir stóran magann framaná
vestinu. Hvítt hálslínið var þrælstífaö og
hatturinn svartur og haröur. Hann tók
ofan strax og hann kom innúr dyrunum
og hélt á hattinum meöan hann keypti
kaffiö. Hann fékk sér molakaffi.
Ég haföi áður veitt honum athygli
nokkrum sinnum og heyrt aðra tala um
hann. Þeir kölluðu hann Fýsikus eða bara
Kusa. Hans rétta náfn heyrði ég aldrei.
Þeir sögðu af honum skopsögur og
skrýtlur, sem vanalega áttu sér rætur í
samkvæmislífinu og höfðu aö uppistööu
glasaglaum og kvennastúss einhvers-
staðar í bænum að næturlagi. Að vísu var
svo að heyra sem tilraunir Kusa til afreka
í kvennamálum væru ekki árangursríkar.
Virtist afkáraleg og stundum jafnvel allt
að því bjánaieg framkoma hans eiga sök
á því öðru fremur.
Ekki var Fýsikus talinn vondur við vín,
en skrípalæti hans í veislum voru helst
rakin til þess að mikil víndrykkja kæmi
hugsun hans úr eölilegu jafnvægi og
missti hann við þaö stjórn á atferli sínu.
Enginn virtist vita hvaö Kusi gerði á
daginn, en því fjölskrúðugri voru sögurn-
ar af honum úr næturlífinu. Ein sagan var
á þá leið að ónefndur maður haföi séð til
hans vestur í bæ, þar sem hann stóö
berrassaður á gangstétt og kastaöi
hnetum upp í kvistglugga á húsi einu. Þar
fyrir innan höfðu náttból systur tvær, sem
heyröust hlægja svo og skríkja bakvið,
gluggatjöldin að barst til eyrna þeim sem
framhjá gengu. Fýsikus sýndist þó ekkert
heyra og hélt áfram að kasta hnetunum,
þar til lögreglan kom og tók hann.
Önnur saga greindi frá því aö í veislu
einni hefði Kusi tekiö til viö aö þukla
húsfreyju og káfa á henni hér og hvar.
Reyndi hún að færa sig undan, en Kusi
elti. Fór svo að frúin lagði á flótta um
húsiö með Kusa á hælum sér. Barst
eltingaleikurinn víða um innanhúss, með-
al annars yfir hlaðin borð og bekki. Var
mikið hlegið að leik þessum en einginn
hreyfði sig til hjálpar húsfreyju, fyrren
bóndi hennar raknaði úr víndái og henti
Fýsikusi út. Var þá margt brotið og
bramlað í húsinu.
Og þarna kom hann. Andlitið Ijómaði
af undarlegu brosi og ég sá hann horfa
löngunaraugum á blaðastaflann á borð-
inu há mér. Má ég, sagði hann og brosið
breikkaöi enn og varð svolítið flírulegt.
Hann horfði þannig til mín að undirhakan
lagðist í fellingar. Gerðu svo vel, sagði
ég.
Má ég líta snöggvast í blöðin, sagði
hann um leið og hann settist. Kaffibakk-
ann lagði hann frá sér á boröiö og hattinn
hjá bakkanum.
Velkomiö, sagöi ég. Þaö er ekkert
sérstakt í þeim.
Það fer nú eftir því að hverju maður
leitar, sagöi Fýsikus. Röddin var sérken-
nilega rám, brosið rann af andlitinu og
hann flautaöi lágt meöan hann hellti
kaffinu í bollann. Svo greip hann blaðab-
unkann stórri þykkri hendi og fletti
blöðunum hratt. Nam staðar stöku si-
nnum og las, hélt svo áfram að fletta.
Ég fór aö horfa útum gluggann. Bílarnir
runnu hægt framhjá, en gangandi fólkið
skaust um, einsog því lægi einhver
lifandis ósköp á. Kannski rak kuldinn á
eftir því, eöa vinnan. Trúlega hafði það
orðiö of seint fyrir í vinnuna. Fýsikus fletti
og las. Mér leiddist og var að hugsa um
aö fara, þótt óneitanlega langaöi mig aö
spjalla eilítiö við hann. Víst þótti mér
hann forvitnilegur.
Hann rauf þögnina áður en ég haföi
mig í að standa upp. Jæja, sagði hann
allt í einu og svo snöggt að ég hrökk við.
Þeir búa til gott kaffi hérna.
Bærilegt, sagði ég og hætti að horfa
útum gluggann. Brosviprur voru aftur
komnar á andlitiö. Hann sagði: Misskiln-
ingur er versti skilningur sem til er.
Það er trúlegt, sagði ég, ef þaö er þá
hægt að kalla misskilninginn skilning.
Jú, sagði Fýsikus. Mér þykja blööin svo
barnaleg. Brosið breiddist út um andlitið.
Ætli þau séu ekki ámóta og stjórn-
málamennirnir, sagði ég. Þeir gefa þau út
og skrifa þau að mestu líka, er það ekki?
Andlit Kusa varð nú eitt flírubros. Hann
tók um gullkeöjuna á maganum og dró
stórt silfurlitað úr uppúr vestisvasanum,
leit á þaö og sagði: Þjóðviljinn er verstur.
Hvers vegna? spurði ég.
Hann lýgur mest, sagöi Fýsikus. Brosið
óx enn og varð líkara gráti. Það lak úr
augnkrókunum og hann þurrkaði sér um
augun með servéttu. Hann lýgur mest,
endurtók hann. Hann lýgur því að fólki aö
þaö sé hægt aö kaupa allt, bókstaflega
allt, líka hamingjuna. Aö kaupgetan skapi
hamingju, þvílík lýgi. Svo verður fólk
óánægt og heimtar peninga sem ekki eru
til. Þetta er Ijótt.
Kannski Þjóöviljinn hafi kennt fólki aö
versla, sagði ég. Hann er bráðskemmti-
legur karlinn hugsaöi ég.
Já, sagöi Fýsikus og færði sig upp í
sætinu. Flíruglottið þakti allt andlitið og
enn lak úr augnkrókunum. Hann horfði
framaní mig. Þetta er áróöur, sagöi hann.
Bannsettur áróöur alltaf. Hér áöur fyrr
var fólk ánægt meö aö þjóna sínum
Framhald á bls. 15
©