Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1980, Qupperneq 3

Kristjan Karlsson:
Við
Viðeyjar-
sund
I Ég óttast lausnir, og lokaðan hring,
ég lifi í september árið um kring.
Ég reisi mér brú sem hvelfist hátt,
úr hugmyndum augans, á sundið blátt;
blátt er formlaust, ein formleg önd,
fagurbrún, tengir ey og strönd.
II Ég er gestur íjúlí, gengiö vor
grábleikt þéttist um Ijóðsins spor.
Dagurinn strýkur burt gult eftir grátt:
grasið íeynni um tíu er blátt;
daktýllinn rauður og rásin gul
renna í hvarf undir norðankul.
III í sannleik er febrúar himinn og haf,
hafskipið sökkur í skýjakaf;
sama skip eins og heldur heim
í hugmyndum vorum af ströndum tveim.
Og grænlituð hugmynd sem hniprar sig
á helgráum bletti við fjörustig.
IV Dagurinn tæpasti tærðri hönd
táldregur, samlitar ey og strönd
desemberljósið er létt og hart
að leikslokum þéttist blátt í svart;
dagsmyrkur: tíminn er helsvört hönd
og hringur og lokast um ey og strönd.
V í apríl er myrkviðrið meyrt en kalt
marblátt í rendur og bragö þess salt
dagsljósið ofsi og Ingileif
augnablik tvístrast á víð og dreif
glitskeljabrotin um flúð og fles
flykkjast í hvolf yfir Akranes.
VI Nóvember hrynur í hrím um fót,
húsið er lágreist og seigt þess grjót
höllin er svimhá og brún og ber,
brúnn merkir stökkur í nóvember
húsiö er múrverk og meðaltraust
merkingarlaust eins og grænn um haust.
VII Plóman er blá, og húsið er hlýtt,
Hallvarður gránar og lítur út;
landið er vogskorið, grátt og grýtt.
Dagsljósið raknar úr hörðum hnút;
hárlokkar Ellu; og kliöar strítt
þvert yfir rúmiö á rauöan klút,
plóman er blá og purpuralit,
pappírsblaðiö er langt og hvítt,
sægrænn ilmurinn yöur í vit.
Þegar gengiö er eftir Aöal-
stræti sjá menn stórt skilti í
rauðum, hvítum og bláum lit,
sem á stendur: „Plains,
Georgia, heimili forsetans.
Skilti þetta stendur skammt frá
jarðhnetuakrinum og jarö-
hnetusafninu.
í heitu veöri streyma ferða-
menn úr áætlunarbílum, einka-
bifreiöum og hjólhýsum og
kaupa þar öskubakka og boli,
„Billy“-bjór og veggspjöld, og
fara svo í 2 og V2 dals ferö meö
jaröhnetulest Billy Carters,
gerfi-járnbrautarlest, sem ekur
um alla sögulega staöi í heima-
borg Jimmy Carters.
Borgin Plains, sem er í 150 mílna
fjarlægö frá Atlanta í hjarta Suöurríkj-
anna — íbúarnir eru 682 — er oröin
bæöi minnisvaröi og tákn Carters.
Fyrst Jimmy Carter tókst að ná svo
langt úr smábæ á hjara veraldar liggur
íaugum uppi, aö „bandaríski draumur-
inn“, um aö allir geti hafist af eigin
rammleika, er enn viö lýöi.
Á skiltinu viö Aöalstræti og í fyrir-
lestri leiösögumannsins er þess hins
vegar ekki getiö, aö í Plains, Georgia,
býr líka fólk eins og Louis og Magnolia
Brown, Davey Hunt, Mamie Thomas,
Oelama White og Lassteer-fjölskyldan.
Þetta fólk býr í hreysum og þar hefur
eiginlega ekkert breytzt í 75 ár.
Bandaríski draumurinn er jafnfjarlæg-
ur því og plánetan Mars.
Varla skepnum bjóðandi
Manni finnst ósjálfrátt aö smá-
hnykkur nægöi til aö fella þessi
hrörlegu hreysi til jarðar. Enginn bóndi
heföi húsdýr sín í svona kofum. Jafnvel
stjórnin í Suður-Afríku blygðaöist sín
fyrir aö hýsa svertingjana í hreysum
sem þessum.
Á sumrin er óþolandi heitt þarna
inni, en ískalt á vetrum, þó aö þarna sé
sjaldan kuldasamt. Viðarkofarnir eru
einangraöir meö pappa, þegar best
lætur, og fyrir mörgum gluggum er
annaö hvort plast eða í þá er troðiö
tuskum eða pappír. Húsin eru oft
klædd meö tjörupappa, sem á hafa
veriö límdar múrsteinseftirlíkingar.
Flest þökin eru úr bárujárni.
Þaö er hálfgert áfall aö sjá þessi
hús, því aö fólk er ekki þessu viöbúið
þarna í Georgíu, en þar er moldin
dökkrauð, skógarnir grænir, falleg
Carter hefur
áhyggjur
af fátæklingum
og undirokuöum
í öörum lönd-
um, en minni
áhyggjur af kofa-
fólkinu í Plains.
Þar rak hann
fjölskyldu úr
hreysi á landar-
eign sinni,
án þess aö
hiröa um,
hvort þau
heföu annan
samastaö.
Grein úr
Observer
eftir Robert
Chesshyre.
jaröhnetutré, villt blóm vaxa alls staö-
ar og fuglarnir syngja í trjánum. í fyrstu
er nær ómögulegt aö segja, hvort
þessi hús séu byggö eöa standi auö í
niöurníöslu.
Patsy Merritt býr ásamt hundi
sínum, Punkin, í fimm mílna fjarlægö
frá hjarta Plains. Hún býr þar í
gluggalausum, ómáluðum kofa. Ein
súlan, sem hélt uppi veröndinni, er
fallin, og þar er gapandi bil milli
reykháfs og útveggjar.
Viöur brennur í ofni á miöju gólfinu,
og frú Merritt, sem er lotin og gigtveik,
hitar þar vatn í þvottinn sinn. Hún
verður aö sækja vatn í brunn handan
götunnar og þaö er ekki rafmagn í
hreysinu.
Heimili Patsy Merritt gæti minnt á
heimili þræla í „Á hverfanda hveli“, ef
ekki væru þar niöursuðudósir og
bögglaöar gosdollur.
Frú Merritt er ólæs og veit ekki,
hvaö hún er gömul, né hve lengi hún
hefur búiö í kofanum. Hún strauk frá
„vondri" stjúpmóöur, þegar hún var
fjórtán ára, og hefur unniö alla ævi
sem vinnukona hjá Hagersonfjölskyld-
unni, sem á heima í fallegu, nýtízku-
legu húsi skammt frá. Þar er fallegur
garöur, róla úti á túni, og nýir bílar í
innkeyrslunni.
Ung, svört þjónustustúlka gekk
niöur stíginn til aö tæma póstkassann.
Hún leit varla yfir til Patsy Merritt og
þaö er vafasamt, aö hún hafi hugleitt
mismuninn. Aö baki heimilis Hager-
sons er vélvæddur bóndabær meö
glansandi nýjum dráttarvélum og vöru-
bílum og háreistum hlööum.
Framhald á bls. 11