Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1980, Blaðsíða 7

Útsýni úr Garöastrœti, málverk eftir Nínu. Þórunn Elfa á myndina og fékk hana 1942, en bæöi þá og áriö áöur haföi Nína málaö svipaðar myndir
af götum og húsum í Reykjavík og myndin mun máluö annaöhvort 1940 eöa 1941.
fallega himinn, Nína mín. En m.a.o.
helduröu aö fólk sakni ekki glugganna á
húsunum sínum, þegar þaö fær tæki-
færi til aö sjá myndirnar, sem þú hefur
málaö af ýmsum bæjarhlutum Reykja-
víkur?
Nína: Nútímalist hefur ekki þaö tak-
mark aö eftirlíkja nákvæmlega, hún
leggur áherzlu á heildina, smáatriöin
trufla og veikja, þau dreifa athyglinni frá
því, sem hún á aö beinast aö. Til þess
aö skýra betur þaö, sem ég á viö ætla
ég að segja þér orö franska mynd-
höggvarans Rodin. Hann segir svo: „Sá,
sem lætur sér nægja aö líkja eftir því,
sem hann sér og dregur nákvæmlega
fram auöviröilegustu smámuni veröur
aldrei mikill listamaöur.“ Rodin leggur
ungum listamönnum þaö ráö aö vera
sannleikselskir til hins ítrasta, hika ekki
viö að sýna, hvað innra með þeim býr,
jafnvel þó aö þaö sé uþpreisn gegn
gildandi venjum og almennum skilningi.
Ottinn viö aö vera einmana og misskil-
inn má ekkl hræöa listamann frá því aö
þjóna sannleikanum.
Þórunn: Þaö væri nógu gaman aö
heyra þig útskýra þetta atriöi nánar.
Nína: Eg skal reyna þaö, þó aö ég sé
vanari aö láta hugsun mína í Ijós í litum
og línum en orðum. Sá listamaöur, sem
undanbragöalaust lætur koma fram í
verkum sínum þaö, sem snertir hann
dýpst og þaö, sem hann veit réttast er í
þjónustu sannleikans. Hann má aldrei
gleyma kjarnanum í listinni fyrir því aö
afla sér auöfenginnar viöurkenningar
og vinsælda. Ef hann sækizt eftir aö
uppfylla kröfur og óskir hinna van-
þroskuöu og hversdagslegu, sem ekki
eru skynbærir á list er hann prangari,
hefur svikiö sig og dæmt sjálfan sig til
dægurmennsku.
Þórunn: Þú talar um fólk, sem ekki sé
skynbært á raunverulega list, en svo
koma önnur atriöi til greina. Margar
listastefnur hafa komiö fram á ýmsum
tímum og þær skipta listunnendum í
hópa. Þaö verður nánast smekksatriöi
hvaöa stefna laöar hvern einstakan
mest aö sér.
Nína: Mér finnst oröiö smekksatriöi
dálítið óviðkunnanlegt þegar talaö er
um list. List er fremur þroskaatriði en
að hún sé háö smekk.
Þórunn: En þó aö menn hafi ekki
þroska til aö skilja þann boöskap, sem
myndin á aö flytja geta þeir oröiö
snortnir af fegurö hennar.
Nína: Já, aö vísu. En til þess aö svo
megi verða má fegurðarhugmyndin ekki
vera rugluö af ákveönum viðhorfum.
Áhorfandinn veröur þá aö vera hlutlaus
gagnvart öllum kerfum og venjum. Hin
sanna fegurö er í órjúfanlegu samræmi
viö náttúruna. Fyrir Rembrandts daga
var málaralistin farin aö fjarlægjast
náttúruna, jafnvel svo langt var gengiö
aö hiö náttúrlega þótti Ijótt. Menn
máluöu vængjaöar madonnur meö
himnesk bros. — En svo kom Rem-
brandt og hreinsaöi lofið, á undan
honum haföi enginn dirfst aö mála
Maríu mey eins og manniega móöur án
dýröarljóma. — Um feguröina vil ég
taka þaö fram, aö mér finnst hún vera
eiginleiki, sem orö ná ekki yfir, en sem
viö skynjum í hlutfalli viö þroska okkar.
Afburöamanninum tekst aö sýna brot af
henni, en hann veit þó betur en nokkur
annar hve mannleg tjáning er vanmegn-
ug. Listamaðurinn reynir meö list sinni
aö opinbera þá fegurö, sem hann hefur
séö, svo aö aörir geti orðiö hennar
aönjótandi. Hann er meö öörum oröum
sjáandinn, sem lýsir feguröinni fyrir
þeim, sem daprari hafa sjónina.
Þórunn: Þú sagöir áöan aö hin sanna
fegurö sé í samræmi viö náttúruna. Nú
er þaö skoðun margra manna, aö
nútíma list sé aö fjarlægjast náttúruna.
Getur hún þá veriö í samræmi viö hina
sönnu fegurö?
Nína: Eins og ég hef tekiö fram hefur
listin losaö sig viö hlutverk myndavélar-
innar. En allur fjöldi af fólki er bundinn
þeim sjónarmiöum, sem fyrri tíma list
og Ijósmyndatækni nútímans hefur
skapaö. Ennfremur hefur fjöldinn fest
sig viö ákveöna liti og Ijósbrigöi og er
tregur til aö færa út litasviö sitt. — Þú
veizt aö impressionisminn leiddi af sér
mikla breytingu á litum. Hann flutti
vinnusviö málarans út í guðs græna
náttúruna. Impressionistarnir þurfa
ekkert sögulegt efni aöeins Ijós, liti og
hreyfingu sett upp meö einföldum,
sterkum pensilstrikum. Franski málar-
inn Monet hefur í nokkrum myndum
sýnt sama motivið á mismunandi tímum
dags. Ekki einn einasti flötur þessara
mynda er eins í litum á tveimur
myndum. Frá sólarupprás til sólarlags
breytist sólarljósiö ekki aöeins í styrk-
leika heldur einnig lit. Geislabrotiö, sem
allir litir eru háöir breytist viöstööulaust
og opnar þaö málaranum vitanlega
mjög vítt sviö. Þá ber einnig þess aö
geta aö litur skuggahliðarinnar er ekki
sá sami litur þeirrar hliöar, sem við
birtunni snýr blandaöur meö svörtu,
heldur stafar litur skuggahliöarinnar frá
öðru geislabroti, sem er veikara og
hefur aöra litasamsetningu.
Þórunn: Ég skil þaö, aö kjarni
impressionismans er sá aö listamaöur-
inn festir á léreftiö þaö, sem hann
skynjar af náttúrunni en lætur þaö
liggja milli hluta, sem hann veit af
undangenginni reynslu. — Nú langar
mig til aö spyrja þig dálítiö um nokkrar
yngri stefnur í málaralistinni.
Nína: En góöa, þú veizt aö ég er
alveg óvön aö tjá mig í orðum og auk
þess gætu ýmsir aörir veitt þór betri
Framhald á bls. 15