Lesbók Morgunblaðsins - 01.08.1981, Blaðsíða 6

r
Ef foreldri
elskar sitt barn
Ottinn við refsingu heldur skikkan
á mannfólkinu. Þessari staóreynd
mannlífsins er nútíminn að berjast
við að neita með voðalegum afleið-
ingum. Sú kynslóð, sem lifði síðari
heimsstyrjöldina, fékk ógurlega
reynslu af skynlausri hörku. Og þá fór
sem oftar, það var farið á hinn pólinn.
Sá maður var kallaður nazisti, sem
skellti í rassinn á krakkanum sínum.
Þairri kenningu var mjög haldið á
lofti, að ofbeldishneigð Þjóðverja
umfram aðrar þjóðir stafaði af of
hörðum aga barna í uppeldinu, en
Þjóðverjar hafa haft orð á sér fyrir að
aga börn sín. Síðan komu atvinnu-
menn í uppeldi, skólarnir tóku til að
bringja þeim út, og þessir menn tóku
aö gera fræði sín gildandi, þó að þau
væru hrein tilraunafræði; þeir komu
með þessa teoríuna og hina, og
yfirvöld leyfðu þeim að endavelta öllu
skólakerfinu og allri umgengni við
börn og unglinga. Ef unglingur brýtur
af sér, þá kemur einn slíkur fræði-
maður til að rabba við hann, og finnur
margar skýringar á atferli unglings-
ins, nema þá sem rétt er, að honum
hafði ekki verið refsað fyrir neitt sem
barni, og hafði enga hugmynd, hvað
væri ótti við afleiðingar gerða sinna.
Nú er það helzt lenzkan að kenna
atvinnuleysi eða ekki nógu góðri
skemmtanaaðstöðu um skemmdar-
verk og ýmsa óhæfu unglinga. Þeir
brjóta rúður, traðka niður blómabeð,
rífa upp trjáplöntur, ráðast á gamal-
menni, eyðileggja slysavarnaskýli og
almenningssíma, vinna helgispjöll á
kirkjum, leggjast í eiturlyf og komm-
únur, allt af því að þeir hafa ekki
atvinnu eða þeim er ekki séð fyrir
naegu húsnæði til að skemmta sér.
i okkar dýra þjóðfélagi er málum
þannig komið, að ung hjón verða að
vinna bæði úti við og hafa börn sín á
dagheimilum. Það er skiljanlegt, að
þau ungu hjón reyni að vera barni
sínu eins Ijúf og góö þær stundir, sem
þau eru með því, og hlífist við að
refsa því. Þau gera hvorttveggja aö
finna til sektar gagnvart barninu fyrir
að láta það oft grátandi í vörzlu
vandalausra og reyna með öllu móti
að bæta fyrir þetta og gera barninu
stundirnar heima sem Ijúfastar.
Ungt foreldri nú er auk þess alið
upp i þeirri villu, aö ekki megi refsa
börnum, það eigi að tala um fyrir
þeim, leita jákvæðra aðgerða, svo-
nefndra, til að venja þau af bernsku-
brekum. Hefðbundna aðferðin var að
gera hvorttveggja, tala um fyrir barn-
inu og refsa því. Barnið varó að skilja
af hverju því væri refsað. Gott foreldri
gekk ekki í skrokk á barninu í bræöi,
sló því utan undir eða þess háttar,
heldur var reynt að gera barninu
refsinguna skiljanlega, hún væri af-
leiðing slæms verknaðar. Það komst
inní barniö á því skeiði, sem það lærir
bezt og varanlegast, að slæmur
verknaður hefði í för með sér slæmar
afleiðingar fyrir það. Með það vega-
nesti múrað í sig, fór það úr foreldra
húsum.
Ef þú refsar ekki barninu þínu fyrir
að drepa flugur er eins líklegt það
drepi mann, þegar þaö er orðið að
unglingi. Rétti tíminn til að taka fyrir
árásarhneigð og eyðileggingarhvöt
barnsins er þegar það i barnaskap er
að drepa flugur sér að leik í glugga-
kistu, eða hleypur útí blómabeð. Þú
tekur nærri þér að refsa barninu
harðlega, en þú veizt að þú getur
verið að foröa því frá mikilli ógæfu
síðar. Vissulega er erfitt að refsa
barni fyrir verknað, sem það máski
skilur ekki að sé slæmur, en það
verður bara að gerast. Því foreldri
sem ekki gerir þaö þykir vænna um
sjálft sig en barnið. Það hlífir sjálfu
sér við sársaukanum, sem því fylgir
að refsa barninu sínu, þó það viti að
það sé barninu til góös. Þessi
sjálfsmeöaumkun foreldranna verður
mörgu barninu dýr.
Gangur mála er þessi: Foreldrarnir
bregðast þeirri skyldu sinni að gera
barninu Ijóst í tíma og á því skeiðinu,
sem venjur þess myndast, að slæmur
verknaður hafi slæmar afleiðingar og
hegningu í för með sér og síðan
bregðast skólarnir og yfirvöld í þjóð-
félaginu unglingunum. Það er ekki
tekið fyrir afbrot í byrjun. Afbrota-
unglingur fær að leika lausum hala,
það eru fengnir til sérlærðir menn að
taka hann til meðferðar, en honum er
leyft að vera frjálsum að því að
eyðileggja marga aðra unglinga. Ef
klappað er á kollinn á unglingi, sem
er þeirrar náttúru að traðka á blóm-
um, verða tíu að traðka niður blóm á
morgun. Það er hörmuleg staðreynd,
að það hvílir mikil sekt oft á því góða
fólki, sem biður um hlífð fyrir afbrota-
ungling og þeim yfirvöldum, sem ekki
taka hann strax til refsingar. Þetta
fólk og þessi yfirvöld hafa þaö á
samvizkunni að hafa eyðilagt marga
af miskunnsemi viö einn. Þetta er
voðaleg sjálfhelda, sem við erum
komin í og höfum reyndar alltaf verið,
þó allt versni með mikilli fjölgun fólks
í borgum. Það er sárt að taka ungling
til innilokunar ekki síður en barnið
sitt til refsingar, en þaö verður að
gerast. Kannski hefðum við sloppiö
við að loka inni ungling hálfa ævina,
ef við hefðum skellt í rassinn á
honum í tæka tíð eða refsað honum
með öðrum hætti og leyst málið strax
og örlaði á hneigðinni.
Árásar- og eyðileggingarhvöt fylgir
manninum, hefur gert það frá því við
þekkjum fyrst til hans. Það er engin
lækning enn fundin við henni önnur
en ótti við afleiðingarnar. Maðurinn er
enn ekki betri en það, þó margir telji
sér trú um annað. Góð hegðan
byggist á ótta við afleiðingar slæmrar
hegðunar. (Af hverju hegðar hákristið
fólk sér vel nema af ótta?)
Og þó er nú kannski dapurlegasta
staðreyndin að við erum sjaldnast að
hlífast við að refsa af því við séum
góð, heldur af ræfildómi og heimsku.
Það er alltaf erfitt að greina milli
góðleika og ræfildóms. það er stund-
um þægilegt að vera „góður“.
Ásgeir Jakobsson
bjór, einn einasta bjór. Mannpeöiö
beygði af og fór aö kjökra.
Hérna, góöi, ég skal gefa þér einn
lítinn, sagði hótelgesturinn, sem sá
aumur á litla manninum.
Tjásulegt yfirskeggið á göturónanum
bæröist tortryggnislega.
Er það einhver gosdrykkur?
Bragöaðu á.
Hinn geröi svo, en brá ekki svip.
Hvernig líkar þér bragðiö af Vodka?
spuröi velgeröarmaöur hans forvitnis-
lega.
Ég finn ekkert bragö, svaraði mann-
væskillinn og hristi úr skeggkömpunum.
Segöu mér, maöur minn. Hvaö ertu
eiginlega vanur aö drekka?
Brennsluspíritus. Og litli maðurinn
lagöi frá sér tómt glasiö, sneri sér aftur
aö vaktmanninum og hélt biðjandi
áfram:
/Etlaröu að redda þessu fyrir mig,
elsku vinur minn, ég er svo þyrstur?
Komdu þá strax út, sagöi vaktmaður-
inn, og var nú oröinn reiður.
Segðu þetta ekki, elsku — — —.
Vaktmaðurinn sveiflaöi sér yfir borö-
iö, tók í öxlina á þessum ónæöissama
gesti, dró hann niður stigann og henti
honum út á gangstéttina.
Ja, það verö ég aö segja yður til
hróss, kæri næturvö, öur, mælti her-
bergisgesturinn, þegar hann kom aftur,
aö þér standið trúr í yðar stööu. Svona á
aö taka á þessum náungum, sem
drekka sig í skítinn og lifa á betli. —
Strætisrónar!
í sama bili kom eitthvað í líkingu við
hnattlíkan veltandi niöur stigann ofan frá
þriöju hæð. Þessum kúlulagaöa hlut
tókst aö staulast á fætur, og kom þá í
Ijós, aö þar fór maður mikill á velli.
Hann hélt hendi fyrir munninn, skim-
aöi skelkaóur kringum sig og bandaöi
ráöleysislega framan í vaktmanninn meö
hinni.
Er klósettiö á yðar hæö upptekiö?
spuröi vaktmaðurinn.
Maðurinn kinkaði kolli í ákafa.
Jæja, fariö þá þarna inn. Vaktmaöur-
inn benti á snyrtiherbergiö andspænis.
Maöurinn skauzt inn fyrir.
Heyriö þér, næturvörður, spuröi eig-
andi flöskunnar, var þetta ekki — —
_?
Hreppstjórinn, svaraði vaktmaðurinn
og hélt áfram skriftunum.
Fjórmenningarnir í sóffanum sátu
þögulir unz hurðin aö salerninu opnað-
ist. — Hinn virðulegi embættismaður
kom þaðan út og lokaði dyrunum
hljóðlega á eftir sér. Síðan gekk yfirvald-
iö hægt og settlega upp stigann, raul-
andi fyrir munni sér útfarársálm.
Jæja, þá er komiö aö yður, mælti
veitandi listamannanna, og vék sér aö
skáldinu. Hvaö hefur nú dropið úr yðar
penna?
Raunhæf kvæöi. Innihald bókar, sem
ber nafniö Strætisdreggjar.
Ja, hvert í þreifandi. Þaö er naumast
aö þorstinn hefur stigið yður til höfuös-
ins. Var þetta stór bók?
Tíu blaðsíður.
Þér eruö ekki afkastamikill, ungi
maöur.
Afkastasamur. Biðjiö fyrir yður! Þaö
gengur ekki nú til dags, aö rithöfundar
séu afkastamiklir, — þeir eru fyrirfram
dæmdir úr leik. Allt þarf aö meitla, slípa,
fægja, pússa, klípa, stytta, þrengja. —
Svona, svona, þetta er nóg, sagöi
gesturinn. Seldist allt upplag bókarinn-
ar?
Hvaöa upplag? anzaöi skáldiö hissa.
Þaö var aöeins um eitt eintak aö ræöa,
og þaö var alls ekki selt. Hitt er annað
mál, aö lykilinn aö Ijóðaperlunum gátu
tilvonandi lesendur fengið að láni hjá
stæðisveröinum á bílaplaninu viö Morg-
unblaðshöllina fyrir ákveðið gjald yfir
sólarhringinn. En Ijóðin voru vandlega
falin í leynihólfi, smíöuðu af nýlausum
smyglara, innan fremra kápuspjaldsins
ásamt meðfylgjandi gleraugum.
Þér hafið vitanlega fengið lista-
mannsstyrk fyrir þennan afburða frum-
leika í Ijóðagerö?
Nei. Ekki í sambandi við þetta verk
mitt. En ég hreppti hann síöar.
Og fyrir hvaö?
Atomkvæði eitt.
Þar hafiö þér ort heila drápu?
Fjórar setningar.
Sérlega vel unniö kvæöi, líkast til?
í byggingu kvæöisins fóru fimm ár.
Nú, þaö er þá þess vegna sem þér
eruö orðinn svona tekinn til augnanna?
Ég heföi nú ekkert fengiö þá heldur,
sagði skáldiö afsakandi, ef ekki heföi
viljaö svo vel til, aö kvæöiö var í ógáti
þýát á dönsku. En, eins og þér vitiö, er
háttvirt menntamálaráö áskrifandi aö
heimspressunni, og heldur daginn heil-
agan í listamannaklúbbnum, þegar
okkar er að góöu getið á erlendum
tvettvangi.
Þessu trúi ég, svaraði hótelgesturinn,
og ætlaði aö segja eitthvaö fleira, en þá
varö óvænt truflun á vegi. Frh. á bls. 16.
6