Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1982, Page 11
Umhverfið er grjót og meira grjót — en mjög myndrænt. Hér er tökuvélinni beint að þeim Helgu og Þorsteini.
— Hvað er þá oröið um þaö viðhorf,
sem hefur verið og er enn viö lýði, — aö
áhugaleikarar væru betri kvikmyndaleik-
arar en atvinnuleikarar?
„Þetta er ein bábiljan, sem kom fram —
og hún er mjög lífseig — en hún er nú, held
ég, sem betur fer á undanhaldi. Hún kom
fram meö þessu „vori“ í kvikmyndagerðinni
— og hafði reyndar látið á sér kræla í
sjónvarpinu nokkru áður — og ég held nú
að kveikjan aö henni hafi verið sú, að það
streymdu að ungir nýir menn, sem vildu
eins og oft vill verða, bylta öllu — og það
er vel skiljanlegt og ekki nema eðlilegt. Þeir
höföu nýja tækni á valdi sínu, og varla
nema von, að þeir hafi veigrað sér við, eins
og þaö er stundum sagt; að lenda í hönd-
unum á þrautþjálfuðum leikurum, sem vilja
ef til vill hafa sinn háttinn á hvernig unniö
er. Það má vera, að þetta sé kveikjan að
þessari áhugaleikarabábilju.
með atvinnuleikurum
þeim. Hvað er hún að hugsa? Hvernig líður
henni? Hvað er hún að gera þarna á þess-
um stað? Hver eru hennar samskipti við
aðrar persónur?
Nú, þegar ég var svo beðinn um að
leikstýra Sesselju, sem er í sjálfu sér lítið
verk meö aðeins tveimur persónum, fannst
mér alveg kjörið að prófa og athuga —
kannski mest fyrir sjálfan mig — hvort væri
hægt að búa til klukkutíma langa mynd
með bara tveimur andlitum, tveimur mann-
eskjum, og láta hana lifa á því einu að
skoða þeirra samskipti og hverju þau koma
til leiöar. Og reyna að komast að því um
leið hvernig okkur væri mögulegt að fylgj-
ast með hugsunum þeirra. En hugsun sem
sést kannski ekki í öðru en augnatilliti
manneskjunnar, getur sagt meira en mörg
orð — og vandinn er þá að ná því augna-
tilliti meö kvikmyndatökuvélinni og að und-
irstrika þaö í kliþþingu myndarinnar. Þetta
myndmál finnst mér hafa orðið útundan í
þeim íslensku kvikmyndum, sem nú eru
gerðar. Þetta myndmál lýsir þeirri sögu,
sem er að gerast með manneskjunni sjálfri
— og manneskjan er auðvitað, þegar á allt
er litiö, ástæðan fyrir því aö þæöi leikhús
og kvikmyndir eru yfir höfuð til. En ef
manneskjan sjálf skilar sér ekki í kvik-
myndinni, þá er alveg sama hvað er að
gerast í myndfletinum fyrir aftan hana eöa
framan, eöa hvort hún er í kórréttum bún-
ingi og gervi, myndin verður í rauninni
einskis virði.
Þaö er manneskjan sjálf, líðan hennar,
hugsanir, viöbrögð og samskiþti við aðrar
manneskjur, sem við erum að reyna að
leggja áherslu á. Og það var einmitt þetta,
sem viö vorum að reyna að gera í Sess-
elju.“
— En krefst þetta viðhorf ekki skól-
aðra leikara?
„Jú, auðvitað krefst þetta góðra leikara,
sem hafa það vald á leik sínum að þeir geti
komið svona áherslum yfir til áhorfenda.
Þetta er erfitt fyrir leikarann."
getum við sýnt
manneskjuna í
allri sinni dýpt
Á myndinni sést, að það var ekkert smáræðis hús, sem þurfti að reisa vegna
Sesselju.
Hún breiddist svo út, gagnrýnendur
studdu við bakið á þessari skoöun og það
gekk svo langt, að það mátti lesa um það í
dagblöðum, að ef álpaöist atvinnuleikari i
mynd, þá eyðilagði hann að sjálfsögðu það
atriði, meðan fólkiö af götunni stóð sig
með mestu prýði.
En mér sýnist, að fólk sé almennt að átta
sig á því, aö þetta er ekki rétt; þó aö meist-
araleikstjórar eins og Fellini og Pasolini
hafi notað fólkiö af götunni í sínum mynd-
um, þá gildir annað þar um.“
— Og svona að lokum, Helgi: Ertu
ánægður með árangurinn af þessari til-
raun, sem þið voruð að gera í Sesselju?
Tókst fyrirætlun ykkar?
„Að miklu leyti, já. Sesselja er ekki á
nokkurn hátt tímamótaverk, enda var þaö
aldrei ætlunin. Ég vil ekki segja að við höf-
um verið aö leika okkur — og þó: við vor-
um aö leika okkur á mjög svo markvissan
hátt. Við vorum að reyna eitthvað nýtt — ef
haft er í huga, að myndin er tekin þegar
dýrkun áhugamennskunnar og fordæming
atvinnuleikarans stóð sem hæst. Á þeim
tíma var þessi tilraun meira andsvar við
þessari dýrkun en hún er i dag, þegar
grynnkað hefur á þeirri skoðun, að at-
vinnuleikarar komi helst ekki nálægt
kvikmyndum.
Nú,. vel að merkja — ég er ekki svo
forstokkaður, að ég trúi því að ég hafi alltaf
rétt fyrir mér, þannig að þessi vinna væri
vísvitandi prótest. Kannski langaði mig
bara að láta reyna á mitt eigið viðhorf. Ef
ég hefði komist að raun aö myndin hefði
ekki gengið upp, að mitt viðhorf hefði
reynst tóm vitleysa — þá hefði ég kannski
samþykkt það, að reyndir leikarar kæmu
ekki nálægt kvikmyndum. En ég vildi at-
huga máliö, og ég hef sannfærst enn frekar
um réttmæti þess, að atvinnuleikarar eigi
fremur en aðrir að leika í kvikmyndum; að-
eins þannig getum við sýnt manneskjuna í
allri sinni dýþt.
— jsj.