Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1982, Blaðsíða 2

S-
Avarp
Ingvars
Gíslasonar
menntamála-
ráðherra
á afmælishátíð
Flensborgarskóla
FYRSTI
KENNARASKÓLI
LANDSINS
Flensborg hefur lengi sett svip sinn
á Hafnarfjörö. Hér er nýi skólinn,
sem áfastur er við gamla skólahúsiö
og ber að öllu leyti svip samtímans.
/ dag er mikill hátíöisdagur í Flensborgarskóla.
Liöin eru á þessu ári 100 ár frá stofnun hans, og
þess er nú minnst á veglegan hátt viö skólaslit. .
Flensborgarskóli er því meö allra elstu skólum í
landinu og á sér hina merkustu sögu.
Ég vil leyfa mér aö benda áheyrendum á að
kynna sér sögu Flensborgarskóla í 100 ár og per-
sónusögu þeirra mikilhæfu manna, sem mestu
hafa ráöiö um störf skólans þetta tímabil. Þaö er
menntandi út af fyrir sig aö kynnast mönnum og
málefnum tengdum Flensborgarskóla. i Ijós mun
koma að áhrif skólans á þróun almennra skóla-
mála í landinu og þjóölífiö að sínu leyti, eru mikil
og eftirtektarverö. Flensborgarskóli skipar viröu-
legan sess í skólasögu íslendinga og það svo, aö
sumt í starfi hans hefur skipt sköpum í sögu ís-
lenskra skólamála. 100 ár eru að vísu langur tími,
og margt hlýtur aö gerast á heilli öld í þjóöarævi.
En síöustu 100 ár skera sig úr öörum öldum ís-
landssögunnar vegna hinna miklu og öru breyt-
inga sem oröið hafa á þjóöarhögum. Þetta á ekki
síst viö um skólamál.
Varla er hægt að segja að verulegar umræöur
um stofnun almennra skóla komi til fyrr en um og
eftir miöja 19. öld, eða jafnvel síöar, og fram-
kvæmdir í þeim efnum voru býsna hægfara lengi
framan af. Eiginlegur vöxtur skólakerfisins gerist
reyndar ekki fyrr en á þessari öld og þá á nokkr-
um síðustu áratugum öörum fremur. Svo stutt er
saga almennra skóla á islandi.
Flensborgarskólinn ruddi nýjar brautir í skóla-
málum á sinni tíð ásamt Möðruvallaskóla, sem
stofnaöur var um svipað leyti á Norðurlandi. Þess-
ir tveir skólar eru fyrstu gagnfræðaskólar landsins
þar sem unglingum voru kenndar almennar náms-
greinar eftir aö barnafræöslu var lokiö. Miöaö viö
skólamenntunaraðstöðu í landinu á þeirri tíö var
þaö ekkert lítilræöi fyrir menn aö stunda nám í
Flensborg eöa á Mööruvöllum, enda voru gagn-
fræöingar frá þessum skólum taldir til mennta-
manna og voru eftirsóttir til vandasamra starfa og
félagsmálaforystu. Því var þaö aö á fyrri hluta
þessarar aldar mátti finna í hópi forystumanna í
landinu fjölmarga Flensborgara. Þannig síuöust
áhrifin frá skólanum víða um þjóölífið. Og reyndin
er sú aö Flensborgarskólinn var lengst af kunnur
sem merkur gagnfræðaskóli á gamla vísu, sem
skólinn var að meginstefnu allt frá stofnun 1882
fram til þess aö honum var breytt í fjölbrautaskóla
áriö 1975, samkvæmt sérstökum samningi viö
menntamálaráðuneytið. Reyndar haföi skólinn
nokkru áður stofnað framhaldsdeildir og stefnt aö
þvi aö búa nemendur undir stúdentspróf.
Fyrsti kennaraskóli landsins
En vafalaust er þó sá þáttur Flensborgarsögu
merkastur og minnisstæöastur, aö Flensborg-
arskólinn er fyrsti kennaraskóli á íslandi. Á þessu
vori eru 90 ár siöan Flensborgarskóli brautskráði
fyrstu sérþjálfuðu kennarana á íslandi samkvæmt
sérstakri reglugerö um kennaranámskeiö, sem
skólanum haföi veriö sett. Frá 1896—1908 starf-
aði föst kennaradeild viö Flensborgarskóla, og
hún var ekki lögö niöur fyrr en Kennaraskóli ís-
lands tók til starfa 1908. Eftir það gegndi Flens-
borgarskóli áfram aöalhlutverki sínu sem gagn-
fræöaskóli í Hafnarfiröi, sem þó var sóttur af nem-
endum víöa að af landinu og haföi algera sérstöðu
áratugum saman ásamt Gagnfræöaskólanum á
Akureyri, sem nú er menntaskóli.
Þaö er varla hægt aö segja sögu Flensborg-
arskóla í færri orðum en ég hef gert, og manna-
nöfn hef ég ekki nefnt í þessari frásögn. Þvi má þó
ekki gleyma að þessi skóli var stofnaður af merk-
um mönnum, og honum hafa ætíö stjórnaö mik-
ilhæfir skólamenn, og hér hafa starfaö ágætir
kennarar mann fram af manni. Ég vil leyfa mér að
þakka öllum — lifandi og látnum — sem unniö
hafa Flensborgarskóla, og innt af hendi ágæt
störf á þessu aldarskeiöi. Nöfn þeirra eru geymd
en ekki gleymd.
Ekki máþó láta ógetiö stofnenda skólans, sr.
Þórarins Böövarssonar í Göröum og konu hans,
Þórunnar Jónsdóttur. Þau voru aö vísu stórefna-
fólk, en viö skulum minnast þess aö þau létu
stofna Flensborgarskóla sem einkaskóla og
sjálfseignarstofnun og gáfu skólahús og allstóra
bújörð meö öllum húsum til skólahaldsins. Þaö er
vandasamt nú að meta þessa gjöf til fjár þannig
að nútímamenn skilji hvers viröi hún var í pening-
um, en engin smágjöf var þetta, heldur stórgjöf til
menningarmála, sem varla á sinn líka.
Einnig vil ég minnast fyrsta skólastjórans, Jóns
Þórarinssonar, sem reyndar var sonur stofnenda,
en Jón Þórarinsson var fyrir margra hluta sakir
tímamótamaöur í sögu íslenskra fræöslumála.
Barátta hans á Alþingi og virk forganga hans fyrir
kennaramenntun mun lengi halda minningu hans
lifandi. Auk þess varö hann síöar æösti embættis-
maöur yfir almennum fræðslumálum í landinu og
mikill áhrifamaður í þeim efnum.
í fararbroddi enn í dag
Þannig getum við rakiö sögu Flensborgarskóla
og þeirra sem við hann hafa starfaö og hljótum aö
sannfærast um aö skólinn hefur veriö farsæl
stofnun og gegnt hlutverki sínum með ágætum
alla tíö.
Þaö er vissulega gott aö eiga góöa fortiö. Þaö
hlýtur aö vera skólanum styrkur og hvatning. En
ég vil þó umfram allt minnast skólans eins og
hann er í dag og þakka núverandi skólameistara
og kennurum og nemendum fyrir þaö sem
Flensborgarskóli er á líðandi stund. Skóli á aö
vera lifandi stofnun handa lifandi fólki. Og þaö veit
ég aö Flensborgarskólinn er. Skólinn gerist e.t.v.
gamall aö stofni til, oröinn 100 ára, en hann er
ekki rykfallinn og enginn safngripur. Flensborg-
arskólinn tekur þátt í framsæknu skólastarfi af lífi
og sál og hefur tekiö að sér ný hlutverk af áhuga
og einurð. Miklar breytingar hafa veriö aö gerast í
skólanum síðustu 10 ár, og þaö hefur einmitt
komiö i hlut núverandi skólameistará aö fylgja
þeim eftir. Flyt ég honum og samstarfsmönnum
hans þakkir og árnaöaróskir.
Ég óska Flensborgarskóla innilega til hamingju
meö 100 ára afmælið.
2