Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1982, Page 12

Úr fjarlægð
verður ísland ...
aftur á móti æft mig í að yrkja á
ensku með stuðlum og höfuð-
stöfum eins og í hefðbundnum
íslenzkum kveðskap.
Á þessum árum hef ég kynnzt
ýmsu gömlu og nýju í íslenzkri
ljóðlist. Til dæmis Jónasi Hall- y
grímssyni af skáldum fyrri ald-
ar, en í nútíðarljóðlist held ég
mest uppá það órímaða, til
dæmis eins og það birtist hjá
þeim Þorsteini frá Hamri og
Steini Steinarr.
Það er hvetjandi að vera skáld
á íslandi; sjálf er ég víst nátt-
úrubarn og kann miklu betur við
mig í snertingu við náttúruna en
manngert umhverfi eins og New
York til dæmis. Mér er minn-
isstæð ein nótt í Mývatnssveit.
Við höfðum komið í Hljóða-
kletta og um nóttina var sofið í
tjaldi og það var merk upplifun
út af fyrir sig. En um nóttina
dreymdi mig, að ég var í álfa-
kirkjunni í Hljóðaklettum. Hún
var þéttsetin álfum og þar var
líka álfaprestur. Svona stórbrot-
in náttúra hlýtur að hafa áhrif á
mann. Ég hef ort um þessi áhrif
og einnig um efni úr íslenzkum
þjóðsögum. En líka um fólk, um
stjórnmál og margt fleira. Ekki
hef ég lesið þetta fyrir neinn
hér, en ætlunin er sú, að þetta
ljóðakver komi út í Englandi og
ástæðan er sú, að ég þekki útgef-
anda þar sem hefur áhuga. Og
áður hafa komið út smá ljóða-
kver eftir mig vestra.
Það er víst óhætt að fullyrða,
að ljóðlist á ekki mikil ítök í
fólki vestur í Ameríku. Banda-
ríkjamenn kunna ekki ljóð utan-
að eins og íslendingar. Ég varð í
fyrstu alveg undrandi á því, að
það var ekki nóg með að fólk hér
kynni allskonar vísur, heldur
gat það ort vísur, ef svo bar und-
ir, og þótti engum mikið.
Því miður verð ég að viður-
kenna, að skáld hjá okkur fyrir
vestan eru rétt eins og „endang-
ered species" eða dýrategund,
sem er rétt að verða aldauða.
Svo það er eitthvað meira en lít-
ið undarlegt að tilheyra þessari
tegund. Af því leiðir einnig, að
það er afskaplega erfitt að koma
sér á framfæri eða öðlast frægð
sem skáld.
Aftur á móti. Ef ég hitti
ókunnuga hér og segi, að ég yrki
ljóð, þá vekur það enga undrun
og viðmælandinn segir manni
kannski, að hann geri það nú
líka. Á íslandi eru skáld tekin
sem hvert annað listafólk.
Og hvað svo? Ég verð á Is-
landi í sumar, aðallega fyrir
norðan býst ég við. En í ágúst
fer ég aftur til Ameríku. Nú er
komið að kaflaskiptum; íslands-
dvöl er lokið að sinni og við tek-
ur kennsla í bókmenntum, lík-
lega í Arizona.
Vonandi ei- ég þó ekki farin
fyrir fullt og allt. Ég hef átt
mínar góðu stundir hér, en þjáð-
ist svolítið af heimþrá í fyrra-
vetur, enda var sá vetur langur
og erfiður. Kannski fæ ég heim-
þrá hingað, þegar ég er komin
vestur. Það er nú svo, að vissu-
leg sé ég ýmsa galla, þegar ég er
hér. En um leið og ég er komin í
burtu, verður ísland næstum því
fullkomið." Gísli Sigurösson
12
SÓLAR-
HÆÐIN
SMÁSAGA
eftir Kristin Snæland
Stýrimaöurinn hét Abraham og haföi
verið í barnaskólanum á Húsavík árið sem
skólinn fauk út í sjó. Stundum sagöi hann
aö sjómennsku heföi hann byrjað í skóla-
stofunni þegar skólinn flaut í fjöruboröinu.
Við kölluöum hann Skeggja eöa tjúgu-
skegg en Abraham, sem var lágvaxinn,
haföi mikiö hár og tjúguskegg hæruskotið
er náöi langt niöur á bringu. Meö nokkrum
sanni mátti segja aö ekki sæist framan í
Skeggja utan þaö aö rétt grillti í augun.
Skeggi haföi tvo áberandi kæki, annan
reyndi hann aö fela og lét hann ekki eftir
sér nema þegar hann hélt aö enginn tæki
eftir, sá kækur var aö hringsnúa efri
gómnum uppi í sér og stööva góminn ýmist
á hvolfi eöa upp á rönd, þessar tilfæringar
framkvæmdi Skeggi ekki nema á vakt,
sitjandi í stýrimannsstólnum og lygndi aftur
augunum á meðan og því gátu hásetar virt
fyrir sér þessar æfingar.
Hinn opinberi kækur Skeggja var þannig
aö hann snöggkipraði saman augun,
hnykkti höföinu aftur og skaut hökunni
fram um leið. Viö þetta tók skeggiö mikla
sveiflu fram og upp.
Skeggsveiflurnar fylgdu geöbrigöum
Abrahams líkt og jaröhræringar fylgja
landrisi viö Kröflu. Þegar stýrimaöurinn
æstist eða skap hans fór úr skorðum, jókst
hreyfing skeggsins til muna þannig aö
áhöfn skipsins gat séö tilsýndar af hreyf-
ingum skeggsins hvernig skap Abrahams
var. Á dekkinu viö almenn störf eöa
sjóbúnaö var Skeggi fremur atkvæðalítill
enda dekkliöið hraust og harðsnúið og ekki
árennilegt. í sameiginlegum vistarverum
yfirmanna eöa í brúnni naut Abraham
forréttinda sinna til fulls og lét ekki
undirmenn né óviökomandi komast upp
meö aö misvirða vald sitt.
Hann vísaði undirmönnum sem villtust
inn í yfirmannamessann eöa upp í brú á
frívakt, miskunnarlaust burt, tilkynnti þeim
aö þaö væri ekki ætlast til þess að þeir
væru aö flækjast þarna. Skeggi var því
ekki hvers manns hugljúfi og þegar hann
var á vakt í brúnni var afar alvarlegt ástand
á staðnum.
Abraham átti þaö til aö ræöa viö
hásetann sem með honum var á vakt,
þegar Skeggi haföi snúiö efri gómnum
góöa stund og komiö honum í réttar
skoröur snéri hann sér aö hásetanum,
blikkaöi hann og sveiflaöi skegginu og hóf
síöan viöræöurnar.
Viöræöur Skeggja voru þannig að hann
hélt fyrirlestur um tiltekiö efni, en undir-
tektir hásetans uröu aö fara eftir sérstök-
um reglum. Meöan Skeggi talaöi mátti
hásetinn líta ööru hvoru til hans, jánka,
taka undir eöa svara ef til var ætlast, en
þaö var afar sjaldan.
Skeggi lagði ríka áherslu á aö hásetinn
fylgdist vel meö skipaferöum og jafnvel þó
ekkert skip væri innan tuga mílna varö
hásetinn helst aö vera meö hausinn
stööugt úti í glugga.
Ef hásetinn geröist svo djarfur aö ýja að
umræöuefni þá varö hann skilyröislaust aö
vera meö hausinr úti í glugganum. Ef hann
leit á Skeggja eöa vék sér úr glugganum
t.d. til þess aö kíkja á radarinn spuröi
Abraham meö þjósti: Ert þú ekki hér til
þess aö vera á vakt?
Þaö var erfitt aö koma af staö viöræðum
viö Skeggja, því öllum beinum spurningum
svaraöi hann þannig: Ég kann ekki viö
svona yfirheyrslur. Hans veika hliö voru
fyrirlestrarnir, hann naut þess aö halda þá
og um hin margvíslegustu efni, eins og til
að sanna hve vel lesinn og læröur hann
væri. Vissulega var Skeggi víst auk Stýri-
mannaskólans bæði vélstjóri og tækni-
fræðingur en áhöfninni fannst svo sjálfsagt
aö bæta því viö aö hann væri líka prestur. í
staö beinna spurninga fóru menn í kringum
Skeggja og ef einhver vildi t.d. fá aö vita
hvaö kukkan væri, þá varö að segja sem
svo, samkvæmt Greenwich meöaltíma, þá
er klukkan í Reykjavík núna eitthvaö
nálægt 1900. Svona yfirlýsingar stóöst
Skeggi ekki og úr varö fyrirlestur um
Greenwich meöaltíma, lengd og breidd,
tímann í New York og Tókíó og loks til
samanburöar hvaö klukkan hér um borö
væri.
Tjúguskeggur var þannig aö hann næst-
um elskaöi þá menn sem gáfu honum
tækifæri til þess að halda fyrirlestur.
Hásetinn sem efndi í fyrirlestur um
íslenskar skipasmíöar fékk meira aö segja
leyfi til þess aö kíkja tvisvar í radarinn á
vaktinni, en Skeggi rakti þróun íslenskra
skipasmíöa og lauk fróöleiknum meö þeirri
yfirlýsingu aö hann heföi nærri eöa eigin-
lega einn byggt einn af fyrstu skuttogurum
landsins og þó fleiri heföu vitanlega komið
við sögu heföu það nánast verið snún-
ingastrákar fyrir hann.
Ef viö vildum vita hvenær yröi komið í
næstu höfn, þá var best aö koma meö
yfirlýsingu um aö þessi eöa hinn Fossinn
heföi siglt þessa leiö nýveriö á svo eöa svo
mörgum dögum. Fyrir svona fullyrðingu féll
tjúguskeggur marflatur og hélt langan
fyrirlestur um ganghraða skipsins okkar,
ölduhæö, vindátt, hleöslu og að lokum
uppá mínútu hvenær við yröum búnir aö
binda í næstu höfn.
Skeggi haföi óskaplega gaman af alls-
konar mælitækjum og tökkum en væru
tækin flókin var honum illa viö þau.
Radarinn meö öllum sínum tökkum leit
Skeggi niöur á og fyrirleit af öllu hjarta.
Sjálfstýringin og gíróáttavitinn voru honum
meira aö skapi, einföld og meö fáum
tökkum sem auðvelt var aö breyta, enda
notfæröi Skeggi sér þaö svo óspart aö eftir
hverja vakt var hann búinn aö afstiila bæöi
tækin auk allra annarra tækja í brúnni utan
radarinn.
Svo mikinn ímugust haföi Skeggi á
radarnum aö á siglingu út Skagafjörö í
blindhríö og bölvuöu skyggni, stóö hann
viö eina hverfigluggann í brúnni og vék ekki
einu sinni þaðan til þess aö líta í radarinn.
Þegar við höföum svo nærri siglt niður smá
trillu sem rétt straukst meö stjórnborðssíð-
unni, þeim megin sem hásetinn stóö viö
snjóbyrgöa glugga, sagöi Skeggi: Hvaö er
þetta maður! Því sagöir þú mér ekki frá
trillunni sem viö vorum aö mæta?
Skeggi haföi sérstakt dálæti á sextantin-
um, var alltaf meö hann á lofti og tók
jafnvel sólarhæö þegar sól var gengin
undir og stjörnur mældi hann og ólyginn
háseti úr brúnni fullyrti aö Skeggi heföi
jafnvel tekiö hæöina á múkka og mávi.
Þrátt fyrir allar þessar mælingarferöir út
á brúarvænginn kom sárasjaldan fyrir aö
Skeggi setti punkt á kortið. Sennilega var
þetta af meöfæddri minnimáttarkennd, því
greinilegt var aö Skeggi reyndi aö fela litla
kallinn í sér meö yfirgengilegum stór-
bokkaskap og merkilegheitum. Skeggi var
í rauninni lítill, feiminn og hræddur og án
sjálfstrausts og því kom enginn punktur á
kortiö þrátt fyrir allar mælingarnar.
Allar þessar stjarn- og fuglafræöilegu
mælingar Abrahams höföu um sinn á
heimleiö veriö umræöuefni strákanna og
loks gerðist bátsmaöurinn svo djarfur aö
koma meö umræðuefni sem leiddi til þess
aö Skeggi kom meö fyrirlestur um sextant-
inn, not hans og gagn til staðarákvörðunar.
Aö fyrirlestri loknum gekk Skeggi út á
brúarvæng meö sextantinn, mældi ákaf-
lega nokkra stund en gekk síðan rösklega
inn í kortaklefa, reiknaöi þar og mældi og
skellti svo punkti á kortiö og sagöi
ánægöur: Hér erum viö. Þaö eru eftir tveir
sólarhringar í Hornafjörö.
Eftir tólf tíma lá skipið bundiö viö
bryggju á Hornafiröi og þar stönsuöum viö
nokkra tíma en síðan var siglt áfram austur
um á Djúpavog, Fáskrúösfjörö og víöar en
þegar Skeggi kom þar aö sem menn voru í
mat eða viö spil, var segin saga aö einhver
sagöi upphátt: Strákar haldiði ekki aö viö
förum bráöum aö koma á Hornafjörö? En
Skeggi flýtti sér burt.
Abraham tjúguskegg haföi þannig tekist
þótt hann væri bara lítill, feiminn og
hræddur að veröa óvinsælasti maöur um
borö og þó hann heföi aö eigin sögn byggt
skuttogara einn og væri bæöi vélstjóri og
tæknifræðingur, fyrir utan allt annað, þá
bar enginn viröingu fyrir honum og tæpast
aö spegilmyndin hans geröi þaö.
Þegar líöa tók á túrinn austur um var
skap Skeggja tekið aö grána svo mjög aö
hann meira að segja rak vélstjóra úr brúnni
meö þessum oröum: Þú hefur ekkert erindi
hér, þú ert víst á leið á Horrrafjörð eins og
hinir, helvítið þitt.
Abraham yfirgaf okkur á Seyöisfiröi og
enginn saknaði hans, þessa litla manns.
Seinna fréttum viö þaö aö sunnan aö hann
væri afar rólegur og meðfærilegur á
deildinni ef hann aöeins fengi aö leika sér
meö sextantinn.