Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1982, Blaðsíða 7

fyrir sér, þegar hann kvaddi og
hélt til vinnu. Það var ekki fyrr
en minningin bliknaði, að hún
tók eftir því, að hún hafði
gleymt að gæta að, hvort hann
hefði verið á skyrtunni eða ekki.
Hún lagðist aftur fyrir og tók að
klóra sér eins og óð. Það sem
eftir lifði nætur fékkst hún við
þennan leik, að sjá eitt andartak
og síðan að geta ekki séð meira
fyrir sér. Árla morguns sofnaði
hún.
Og það var í fyrsta skipti, sem
varð að vekja hana. Áður en
ljóst var af degi, kom þjónustu-
stúlkan til að kalla á hana, var
með skuplu um höfuðið og
ferðatösku í hendinni. Mocinha
kom þeim á óvart með að biðja
um örstutta stund enn til þess
að greiða sér. Titrandi hendurn-
ar héldu um brotna greiðuna.
Hún greiddi sér, hún greiddi sér.
Hún hafði aldrei verið þess
háttar kona, sem fer út að
ganga án þess að greiða sér
fyrst vandlega.
Þegar hún loks kom út að
bílnum, voru pilturinn og stúlk-
urnar undrandi á gáskanum í
svip hennar og hve hún var kvik
á fæti. „Hún er bara hressari en
ég,“ sagði pilturinn spaugandi.
Systir hans hugsaði: „Og ég sem
aumkvaði hana meira að segja!"
Mocinha settist við bílglugg-
ann, svolítið aðþrengd af systr-
unum tveimur, sem höfðu þegar
komið sér vel fyrir í sama aft-
ursætinu. Hún mælti ekki orð,
brosti. En þegar bíllinn fór í
gang, hnykktist til, fann hún til
verkjar fyrir brjóstinu. Ekki
einungis af gleði, það var sárs-
aukastingur í hjartanu. Piltur-
inn snéri sér aftur.
„Þér verður þó ekki illt, er það
nokkuð, gamla mín?“
Stúlkurnar hlógu, sérstaklega
sú, sem sat frammí og hallaði
við og við höfðinu að öxl piltsins.
Gamla konan ætlaði fyrir kurt-
eisisakir að svara en gat það
ekki. Hún horfði á þau öll með
tárvotum augum, en þau vissu
nú þegar, að þetta var ekki grát-
ur. Eitthvað í svip hennar lét
kæti systurinnar sljákka svolít-
ið, og fékk hana til að harðna á
brún.
Ferðin var dásamleg.
Stúlkurnar voru ánægðar.
Mocinha fór aftur að brosa. Og
enda þótt hjartað berðist
óstjórnlega, gekk þó allt betur.
Þau óku framhjá kirkjugarði,
framhjá geymsluskúr, tré, tvær
konur, hermaður, köttur! Bók-
stafir — allt máðist út af hrað-
anum.
Þegar Mocinha vaknaði, vissi
hún ekki lengur, hvar hún var.
Það var þegar orðið albjart á
veginum; hann var mjór og
hættulegur. Tungan loddi við
góm í munni gömlu konunnar,
ískuldi í fótum og höndum —
eins og sniðin af líkamanum.
Stúlkurnar töluðu, sú frammí
hallaði höfðinu að öxl piltsins.
Pakkarnir voru alltaf að detta
niður.
Þá tók heili Mocinhu að
starfa. Maðurinn birtist henni í
jakka — nú veit ég, nú veit ég.
Jakkinn hékk alltaf á herða-
trénu. Hún mundi nafn vinkon-
unnar hennar Maríu Rosu, þess-
arar sem bjó beint á móti: Elv-
ira, og móðir Elviru var meira
að segja fötluð. Endurminn-
ingarnar komu henni næstum
til að æpa upp yfir sig. Þá
hreyfði hún varirnar hægt og
sagði hljóðlega nokkur orð.
Stúlkurnar töluðu.
„0, þakka þér kærlega fyrir,
svona gjöf vil ég ekki.“
Mocinha skildi nú hvorki upp
né niður lengur. Hvað var hún
að gera í bifreið? Hvernig hafði
hún kynnzt manninum sínum og
hvar? Hvernig gat það verið, að
móðir hennar Maríu Rosu og
Rafaels, hennar eigin móðir, sat
í bíl með þessu fólki? Skömmu
síðar hafði hún aftur vanið sig
við það.
Pilturinn sagði við systur sín-
ar:
„Mér finnst betra að stanza
ekki beint fyrir framan dyrnar
til þess að lenda ekki í rifrildi.
Hún fer út úr bílnum, við sýnum
henni, hvar þetta er, hún fer ein
og skilar því, að hún eigi að vera
þar kyrr.“ Ein af stúlkunum fór
hjá sér: hún var hrædd um, að
bróðir hennar myndi tala of
opinskátt af þess háttar
grunnhyggni, sem karlmönnum
er svo tamt. Þau voru hætt að
heimsækja bróðurinn í Petro-
polis, og sneiddu alveg sérstakl-
ega hjá mágkonunni.
„Já, já,“ greip hún í tæka tíð
fram í, áður en hann fegi sagt of
mikið: „Sjáðu til, Mocinha, þú
gengur upp þennan götuspotta,
og þú getur ekki villzt. í rauða
tígulsteinshúsinu, þú spyrð eftir
Arnaldo, bróður mínum, heyr-
irðu? Arnaldo. Þú segir, að þú
getir ekki verið heima hjá okkur
lengur, segðu, að það sé pláss í
húsi Arnaldos og þú getir meira
að segja passað litla strákinn
svolítið, heyrirðu það ...
Mocinha steig út úr bílnum og
stóð kyrr dálitla stund, en stóð
eins og stjörf. Frískleg golan
blés pilsinu milli fóta hennar.
Arnaldo var ekki heima við.
Mocinha gekk inn í litla her-
bergið, þar sem frúin í húsinu,
með klút bundinn um höfuðið,
drakk kaffi. Ljóshærður dreng-
ur — víst sá, sem Mocinha átti
að gæta — sat með disk fullan
af tómötum og lauk fyrir fram-
an sig og borðaði syfjulegur á
svip, en hvítir, freknóttir fót-
leggir hans dingluðu undir borð-
inu. Þýzka konan fyllti diskinn
hans með hafragraut og lagði
ristað brauð með smjöri á borð-
ið hjá honum.
Flugurnar suðuðu.
Mocinha fann til máttleysis.
Ef hún drykki svolítið kaffi,
myndi kuldinn í kroppnum ef til
vill víkja.
Þýzka konan virti hana öðru
hverju þegjandi fyrir sér: hún
trúði ekki þessari sögu með til-
mælunum frá mágkonu hennar,
enda þótt búast mætti við öllu
„frá því fólki". En ef til vill
hafði kerlingin bara heyrt heim-
ilisfangið hjá einhverjum, það
hefði meira að segja getað verið
í strætisvagni, fyrir hreinustu
tilviljun. Það kom þó stundum
fyrir, og það nægði að opna
blaðið til að sjá það, sem gat
komið fyrir. Og sagan var held-
ur alls ekki vel sögð, og það lá
eins og einhver vitneskja í
augnaráði kerlingarinnar, hún
stillti sig ekki einu sinni um að
brosa. Bezt væri að skilja hana
ekki eina eftir í herberginu með
skápinn fullan af nýju leirtaui.
„Fyrst verð ég að drekka
kaffi,“ sagði hún við hana, „þeg-
ar maðurinn minn kemur, skul-
um við sjá til, hvað hægt er að
gera.“
Mocinha skildi þetta ekki rétt
vel, því að hún talaði eins og
útlendingur. En hún skildi þó,
að hún ætti að sitja kyrr. Kaffi-
ilmurinn var freistandi, svimi
myrkvaði allt herbergið. Það lá
einhver þurrabruni á vörunum
og hjartað barðist eins og sjálf-
ráða. Kaffi, kaffi, hún horfði
beint fram fyrir sig brosandi og
það seitlaði úr augunum. Við
fætur hennar beit hundurinn í
löppina á sjálfum sér, urraði.
Stofustúlka, einnig hún hálf út-
lendingsleg, hávaxin með grann-
an háls og mikinn barm, stofu-
stúlkan kom með mjúkan, hvít-
an ost á diski. Án þess að mæla
orð frá vörum, smurði móðirin
allmiklum osti á ristuðu
brauðsneiðina og ýtti henni yfir
til drengsins. Strákurinn borð-
aði allt upp, með fullan kvið
teygði hann sig eftir tannstöngli
og stóð á fætur.
„Mamma, hundrað cruzeiros."
„Nei, til hvers?"
„Súkkulaði."
„Nei, það er ekki sunnudagur
fyrr en á morgun."
Það rann upp svolítið ljós
fyrir Mocinhu: sunnudagur?
Hvað var hún svo sem að gera í
þessu húsi í helgarbyrjun? Hún
gæti aldrei ráðið í það. Heldur
vildi hún passa þennan litla
dreng. Hún hafði alltaf haft dá-
læti á ljóshærðum börnum.
Sérhvert ljóshært barn líktist
jesúbarninu. Hvað var hún að
gera í þessu húsi?
Það var alltaf verið að senda
hana hingað og þangað eitthvað
út í buskann, en hún skyldi leysa
frá skjóðunni og segja allt eins
og það var, þau skyldu bara sjá
til. Hún brosti skömmustulega:
Hún mundi ekki leysa frá skjóð-
unni, því að það sem hún vildi,
var kaffi.
Frúin hrópaði innar í húsið,
og svipbrigðalaus stofustúlkan
kom með dökkleitan graut á
djúpum diski. Útlendingar
borða mikið árdegis, það hafði
Mocinha þegar komizt að raun
um í Maranhao. Frúin í húsinu
með svip, ekki þesslegan, að
væri spaug í huga, því að
gringói* var alveg jafn alvöru-
gefinn í Petropolis eins og í
Maranhao, frúin í húsinu bætti
einni skeið af hvíta ostinum útí,
kurlaði hann með gafflinum og
blandaði honum saman við
grautinn. Satt bezt að segja
dæmigert svínafóður handa
gringóum.A Þá fór hún að
borða, annars hugar, með sams
konar leiða í svipnum og hjá
gringóunum í Maranhao. Moc-
inha horfði. Hundurinn urraði
að flónum.
Loksins birtist Arnaldo í
geislandi sólskini, það stirndi á
gleraugun. Hann var ekki ljós-
hærður. Hann talaði við konu
sína í lágum hljóðum, og eftir
langar bollaleggingar lét hann
Mocinhu vita festulega og
skrýtilega:
„Nei, þetta gengur ekki, hér
er ekkert pláss, nei.“
Og þar sem gamla konan mót-
mælti ekki og brosti óhaggan-
leg, brýndi hann raustina: „Hér
er ekkert pláss, heyrirðu það?“
En Mocinha sat kyrr. Arnaido
reyndi handarhreyfingu. Hann
horfði á konurnar tvær þarna í
herberginu og fann óljóst til
hins kátlega við andstæðurnar.
Eiginkonan sléttleit og rjóð. Og
svolítið fjær kryppluð og dökk-
leit kerling, sett fjölmörgum
skorpnum rákum og fellingum,
sem héngu allt á herðar niður.
Andspænis klókindalegu brosi
gömlu konunnar varð hann
óþolinmóður:
„Og núna hef ég mikið að
gera. Ég læt þig fá peninga og
þú ferð aftur með lestinni til
Río, heyrirðu það? Þú ferð aftur
til móður minnar, kemur þang-
að og segir: Heimili Arnaldos er
ekkert elliheimili, heyrirðu það?
Hér er ekkert pláss. Segðu
henni þetta: Heimili Arnaldos
er ekkert elliheimili, heyrirðu
það?“
Mocinha tók við peningunum
og gekk til dyra. Þegar Arnaldo
ætlaði að fara að setjast til
borðs, kom Mocinha aftur:
„Þakk fyrir. Guð veri yður
hjálpsamur."
Úti fyrir varð henni aftur
hugsað til Maríu Rosu, til Rafa-
els, eiginmannsins. Hún fann
ekki til minnstu angurværðar.
En hún mundi. Hún gekk út á
götuna og fjarlægðist járn-
brautarstöðina æ meir. Hún
kímdi eins og væri hún að gera
að gamni sínu við einhvern: í
stað þess að snúa við gekk hún
enn spölkorn sér til hressingar.
Maður gekk framhjá. Eitthvað
mjög undarlegt og ósköp lítil-
fjörlegt öðlaðist skyndilega
merkingu; karlmenn. Hún gat
ekki kallað fram neina glögga
mynd af karlmönnum fyrir
hugskotssjónir sínar, en hún sá
sjálfa sig í ljósum blússum og
með sítt hár. Þorstinn bærði
aftur á sér, sveið í kverkum
hennar. Sólskinið nísti, glitraði
á hverjum hvítum malarsteini.
Gatan í Petropolis var mjög fal-
leg.
Við litla brunninn úr svörtu,
votu grjóti á götunni miðri, lét
skólaus svertingjakona vatn
renna í dós. Mocinha staðnæmd-
ist, skyggndist um. Þá sá hún,
hvernig sú svarta lagði lófana
saman eins og öðu og drakk.
Þegar gatan var aftur mann-
laus, gekk Mocinha hratt eins og
út úr felustað og sveigði flótta-
lega að brunninum. Vatn-
staumarnir runnu ískaldir alveg
upp að olnboga inn í ermina,
smádropar héngu glitrandi í
hárinu. Núna óþyrst, gekk hún,
undrandi með galopnum augum,
enn lengra sér til skemmtunar,
og gaf gaum að ólgandi hreyf-
ingum vatnsins, sem lá þyngsla-
lega í maga hennar og fékk
smáa sindrandi gneista til að
lýsa eins og leiftur í öðrum lík-
amshlutum.
Gatan var snarbrött. Þessi
gata var fallegri en sú í Río de
Janeiro, og hún var snarbrött.
Mocinha settist á stein við tré
til þess að njóta útsýnisins.
Himinninn var háhvelfdur, ekki
ský á lofti. Og það voru margir
fuglar, sem komu fljúgandi neð-
an úr hyldýpinu upp til götunn-
ar. Sólbjört gatan þandist út yf-
ir grænt hyldýpið. Þá lagði
gamla konan, af því að hún var
þreytt, höfuðið að trjástofnin-
um og dó.
* Gringo, niðrandi orð um Bandaríkja-
mann eða Evrópubúa i Suður-Ameriku.
7