Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1982, Blaðsíða 13

Dietrich Fischer-Dieskau
um tónlist. Ein þeirra er um söng-
lög Franz Schuberts og heitir á
þýsku Auf den Spuren der Schu-
bert-Lieder, þar sem hann greinir
frá textahöfundum, kynnum Schu-
berts af kvæöunum og tilurð lags-
ins og eiginleikum, bókin er því
allt í senn; saga Ijóös og lags og
höfundarins sem lagið samdi.
Síöasta áratuginn hefir það gerst
annað kastið að Dietrich Fischer-
Dieskau hefir stigið upp á stjórn-
pailinn sem hljómsveitarstjóri. Ár-
ið 1973 kom út hljómplata þar sem
hann stjórnaði hljómsveitinni Fíl-
harmóníu í Lundúnum, þar sem
leiknar eru tvær sinfóníur eftir
Schubert — sú 5. og 8. (ófull-
geröa). Það var EMI sem gaf plöt-
una út og nr. er ASD 2942. Þessi
upptaka hlaut góða dóma og átti
þaö jafnt við um tóngæði og túlk-
un. Stjórnandinn velur fremur
hröð tempó, en samt er túlkunin
Ijóðræn eins og vænta má af ljóöa-
söngvara, ekki sist í hægu þáttun-
ura.
Þremur árum síðar lagði Fisch-
er-Dieskau til atlögu við aðra og
stórbrotnari sinfóníu — nr. 4 í
E-moll eftir Brahms — og nú var
hljóðritað í húsakynnum Supra-
phon í Prag og tékkneska fílharm-
ónían hlýddi tónsprota söngvar-
ans. Þessi sinfónía hefir mikið ver-
ið hljóðrituð og margir hafa gert
mjög góðar hljóðritanir. Ein sú nýj-
asta er gerö af Carlos Kleiber og
Vínarfilharmóníunni og hún er dig-
ital, gerð af Deutsche Grammo-
phon nr. 2532 003. Af eldri upptök-
um, sem notið hafa mikillar hylli,
má nefna upptökur þar sem Otto
Klemperer og Adrian Boult eru
stjórnendurnir. Einnig má nefna
upptöku á Classics for Pleasure,
þar sem James Loghran er stjórn-
andinn, að Karajan og Berlínarfil-
harmóníunni ógleymdri. Þeim,
sem vilja eiga fjórðu Brahms þar
sem dramatísk spenna er höfuö-
einkennið, má benda á gamla upp-
töku með Toscanini og aðrar yngri,
þar sem Frits Reiner og George
Szell eru stjórnendurnir. Um þess-
ar hljóðritanir er það að segja að
engin þeirra er í háum gæðaflokki,
samt er' Toscanini-útgáfan með
þeim betri frá hans hendi. Dietrich
Fischer-Dieskau fetar ekki í slóð
þeirra sem dramatísera 4. sinfóní-
una. í höndum hans verður hún
Ijóðræn og tregafull, angurværð
einkennir hæga þáttinn. Hljóm-
sveitin leikur vel og hljóðritunin er
góð, svo að enginn vcrður svikinn
af henni, Supraphon, stereo/ quad
4 10 2077. A.K.

1
p
Munið þið eftir kippuskónum ?
Kannski sumir. Aðrir hafa
sjálfsagt aldrei heyrt á þá
minnzt. Þetta voru ósköp venju-
legar leðurmokkasínur, en frá-
brugðnar öðrum skóm að því
leyti, að örlítið gat var á þeim að
aftanverðu. Skórnir höfðu nefni-
lega verið þræddir upp á kippur
og þvælzt land úr landi, þar til
þeir komu hingað og voru seldir
á svörtum. Það var sáluhjálpar-
atriði að eignast skó með gati.
Gatið var til marks um að varan
væri ósvikin-útlenzk, en ekkert
rusl úr íslenzkum verksmiðjum.
Ekki mátti hafa hátt um þessi
viðskipti. Þeir sem höfðu góð
sambönd, eða þekktu einhvern
sem hafði góð sambönd, létu orð-
ið ganga. Um leið og flogin var
fiskisaga, varð þurrð hjá kippu-
konum og kippukörlum. Ég átti
til dæmis í heilmiklum erfiðleik-
um með að verða mér úti um hlut
af aflanúm. Alls staðar var kom-
ið að tómum kofunum, þar til
mér tókst einhvern veginn að
komast höndum yfir vínrautt par
fyrir 300 krónur, sem yar gang-
verð á fermingargjöfum það árið.
íslenzku fermingarskórnir höfðu
verið miklu ódýrari. Nú var þeim
lagt. Nú var skartað skóm með
gati, sem að vísu voru alltof
þröngir, en hvaða máli skipti
stærðin, þegar gatið var á sínum
stað?
Þessir kippuskór koma oft upp
í huga minn, þegar eitthvert nýtt
tízkutildur ríður húsum og menn
ana eftir því með hælsæri á báð-
um, eins og fermingarstelpurnar
árið 1959. Og þó er þessi saga
kannski fremur táknræn fyrir
annað. Hún er táknræn fyrir þá
blindu aðdáun, sem íslendingar
höfðu lengi vel á öllu því, sem
erlent var, og hafa raunar enn.
Og þá botnlausu fyrirlitningu,
sem við höfðum á innlendri
framleiðslu, og er raunar enn við
lýði. Margrómaður þjóðarmetn-
aður okkar hefur verið lagður í
allt annað en umhyggju fyrir ís-
lenzkum iðnaði. Með stórauknum
innflutningi á 7. áratugnum
lagðist niður hvert framleiðslu-
fyrirtækið á fætur öðru, og langt
er síðan svo var komið, að inn-
lendur skófatnaður varð tor-
fengnari en kippuskórnir í eina
tíð.
Að vísu er ekki aðeins við
okkur almenning að sakast í
þessum efnum. Mislit stjórnvöld
hafa lagt sitt af mörkum líka.
Einnig misvitrir iðnrekendur,
sem lengi höfðu skákað í skjóli
einokunar. Fermingarstelpur,
sem gengu bæjarenda á milli í
hamslausri leit að kippuskóm,
höfðu varla séð leikföng, í bezta
falli tuskudúkkur með glerhaus
eða spýtubíla, sem liðuðust í
sundur við minnsta átak. í verzl-
unum var vart hægt að fá nauð-
synlegar flíkur, hvað þá munað-
arvörur. Slíkt sást bara í erlend-
um verðlistum, sem í þá daga
hétu príslistar og voru til á ein-
staka heimili. Það var óraunhæft
að láta sig dreyma um, að innan
tíðar yrði innihald þeirra komið í
íslenzkar búðir. En það gerðist.
Það kom orlon og roll-on og öll
þessi töfranöfn úr príslistunum
urðu orð dagsins. Hlínar-peysur
urðu púkó og 13-13 sápan sveitó.
Brátt höfðu jafnvel kippuskórnir
glatað gljáa sínum í þeirri er-
lendu holskeflu af tízku- og
munaðarvöru, sem reið yfir þjóð-
ina.
Það vantar ekki að stundum sé
rokið upp til handa og fóta og
barðar bumbur fyrir íslenzkan
iðnað. í þágu hans þeysa menn á
hjólhestum dögum saman um ís-
lenzkar vegleysur. Ábúðarfullir
stjórnmálamenn klifa gjarnan á
því, að ófæddir landsmenn muni
þurfa að sjá sér farborða með
innlendri iðnaðarframleiðslu. En
svo virðist+sem sakleysingjarnir
litlu muni ekki taka annað í arf
en erlendar skuldir vegna lána,
sem forverar þeirra tóku til að
kaupa erlendan neyzluvarning. Á
sama tíma og frændur okkar á
Norðurlöndum hafa á alþjóða-
vettvangi getið sér orð fyrir
listræna og smekklega fram-
leiðslu, hafa íslendingar haldið
áfram að koma fyrirtækjum sín-
um á hausinn eða þá rekið þau
með kreppulánum í gustuka-
skyni. Sýni framleiðendur nýtt
frumkvæði og framtak er þvíyf-
irleitt mætt með tortryggni og
tómlæti. Sagt er, að þeim gangi
það eitt til að græða á landanum
og svo eru þeir kæfðir af opinber-
um álögum og hunzaðir af al-
menningi, sem enn á ný er farinn
að kaupa erlenda vöru eftir prís-
listum. Það er talið hentugra að
kaupa úr búð og láta innlenda
spekúlanta græða á sér. Við get-
um hins vegar framleitt eitthvað
úr ull og leir til að græða á túr-
hestum.
í raun og veru liggur dæmið
afar Ijóst fyrir, svo ljóst að allir
ættu að skilja það. Það borgar
sig að kaupa íslenzkt fremur en
útlent, ef gæðin eru sambærileg.
Enda þótt erlenda varan sé ögn
ódýrari, borgar sig samt að
kaupa íslenzkt. Á því græða ekki
bara iðnrekendur, heldur einnig
verkafólk, þjóðarbúið í heild og
ekki sízt þessir ófæddu með allar
skuldirnar á bakinu.
Nýlega spjallaði ég við kunn-
ingjakonu mína frá Finnlandi,
sem er bæði smekkleg og skyn-
söm. Hún kvaðst jafnan kaupa
finnska vöru, ef hún mögulega
gæti, og þannig væri með þorra
landa hennar. — Við flytjumým-
islegt inn, sagði hún, — en
finnskur almenningur kaupir yf-
irleitt innlendan varning. Og
hvernig getum við ætlazt til þess
að útlendingar kaupi það sem við
framleiðum, ef við viljum það
ekki sjálf? Svo trúði hún mér
fyrir því, að hún hefði ætlað að
syndga upp á náðina í Ameríku á
síðasta ári. Hún hefði alltaf
heyrt að allt væri svo fínt í Am-
eríku, og því ætlaði hún að kaupa
amerískan kjól. En hún fann
engan, sem henni líkaði. Henni
þóttu allir kjólar Ijótir í búðun-
um þar. — Der ár bara hemska
kláder, fula kláder i Amerika,
sagði hún á sinni dýrlegu
finnsk-sænsku, og ég veltist um
af hlátri. Svo datt mér í hug, að
íslendingum væri stundum alveg
sama hvort fötin þeirra væru
„heimsk og fúl“, bara að þau
væru ekki íslenzk. Þannig var
það a.m.k. á tímum kippuskónna.
En vonandi erum við að vaxa upp
úr þeim. Það er a.m.k. tími til
kominn.
Guðrún Egilsson.
M'
<.
13