Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1985, Qupperneq 5

tií að hjálpa sér, segir Gunnsteinn.
— Samt er ég ekki reiðubúinn til að láta
aðra um heildarfrágang verks sem þessa,
svo margt getur farið úrskeiðis. Eigi að
síður er stærsti hluti verksins í höfn þegar
hugverkinu er lokið. Þá er myndin í raun
og veru tilbúin. Þetta eiga þeir erfitt með
að skilja sem ekki þekkja af eigin raun.“
ElTT PRÓSENT AF
Byggingakostnaði
— Eru fleiri sgraffitomyndir í íslensk-
um kirkjum?
„Fyrsta al fresco-verkið er í Saurbæj-
arkirkju í Hvalfirði, en mér er ekki kunn-
ugt um fleiri, en kalkmyndir kunna að
leynast í einhverjum kirkjum. Þá gerði
Richard Valtingoyer sgraffitomynd á
austurvegg bæjarins í Kálfholti í Flóa
1970.„ — Nú þykir sjálfsagt að skreyta
kirkjur og er það vel, en hvað með vegg-
myndir á opinberum byggingum og í
einkahúsum? „Veggmyndir eiga sér ekki
listfræðilega hefð á lslandi, heldur hafa
þær verið tilviljunum háðar. Þó er þetta að
breytast á síðari árum og vonandi verður
listskreytingarsjóðurinn sem komið var á
laggirnar 1982 aflvaki í þessum efnum en
úr honum má veita einu prósenti af bygg-
ingarkostnaði opinberra bygginga til
skreytinga. Þennan sjóð þarf hins vegar að
kynna vel þannig að þeir sem hafa gerð
opinberra bygginga með höndum geri sér
grein fyrir þeim möguleikum sem sjóður-
inn býður upp á. Þú minntist á kirkjur.
Það er rétt að kirkjunnar menn hafa löng-
um gert sér grein fyrir gildi listaverka, og
1983 var sett á laggirnar kirkjulistarnefnd
sem í eiga sæti fulltrúar kirkjunnar,
myndlistarmanna og arkitekta. Þessi
nefnd vann m.a. að kirkjulistarsýningunni
sem haldin var á Kjarvalsstöðum 1981, og
hún starfar enn. Almenningur hefur yfir-
leitt tekið myndskreytingum á byggingum
vel og hvað mig snertir hef ég fengið verk-
efni við skreytingu í heimahúsi. Þó er það
tvennt annað sem bendir til þess að
veggskreytingar eigi eftir að aukast til
muna næstu árin. í fyrsta lagi skilja æ
fleiri arkitektar nauðsyn samvinnunnar
við myndlistarmenn. Arkitektar líta eðli-
lega á sjálfa sig sem listamenn og því gera
þeir sér grein fyrir mikilvægi þess að þeir
vinni saman með listamanninum og
smiðnum strax í upphafi verks þar sem
arkitektúrinn og myndlistin renna saman í
eina heild sem er byggingin. í öðru lagi þá
hefur breiddin í íslenskri myndlist aukist
mjög síðustu árin. Ungt fólk hefur sér-
Múrrísta getur
reríð stofulist
einnig. Þessi
mynd, um það
bil metrí £
breidd, rar á
sýningu FÍMi
Kjarralsstöð-
um.
Múrrista útbeimtir gott rinnustofurými. Hér
er Gunnsteinn í önn dagsins, en bann befur
einnig rerið rirkur ífélagsmilum listamanna
og er núna formaður Bandalags myndlist-
armanna.
lagsins á Kjarvalsstöðum. Á hausti kom-
anda heldur hann væntanlega til Edin-
borgar og sýnir þar verk sín ásamt 5—6
íslenskum listamönnum, sem einnig hafa
stundað nám við listaskólann þar.
Frumkast Gunnsteins að altaristöflu í Þorláksbafnarkirkju.
menntað sig í ákveðnum listgreinum sem
voru áður óþekktar hér á landi, svo sem
grafík og keramík, og þessi gróska skapar
aðstöðu fyrir veggskreytingar, ýtir undir
það að þessi listgrein verði sjálfsagður
þáttur í íslenskri byggingarlist eins og hún
er nú þegar orðin í nágrannalöndunum,
t.d. Svíþjóð, en þar standa veggskreytingar
nú á blómaskeiði. Svo má ekki gleyma því
hverju einstakir menn fá áorkað: Leifur
Breiðfjörð hefur gert mikið til að ryðja
þessu braut á íslandi með glermyndum
sínum."
Allt er þetta rétt hjá Gunnsteini. Ein-
stakir menn og hagstæð skilyrði efla
hverja listgrein. Þó þegar maður röltir að
þeim fáu stöðum, þar sem veggskreytingar
er að sjá á höfuðborgarsvæðinu og stað-
næmist fyrir framan veggmynd Gunn-
steins í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti
og horfir á fuglinn hefja sig til flugs í
köldum marmaranum, þá veit maður að
slíkar myndir eru bestur málsvari tilveru-
réttar síns og nauðsynjar: á eftir reikar
augað eftir steinsteypueyðimörkinni og
verður soltið.
Gunnsteinn Gíslason lýkur við altaris-
töfluna í kirkjuna í Þorlákshöfn í júní. í
grunnskóla Olafsvíkur gefur að líta
sgraffitomynd hans af útróðri. Verk hans
eru til sýnis á sýningu myndhöggvarafé-
Nokkur Æviatriði
Gunnsteinn Gíslason, árgerð 1946, lærði við Myndlista- og
handíðaskóla íslands 1963—67 í kennaradeild og frjálsri
myndlist. Hann stundaði veggmyndagerð og glerhönnun við
listaskólann í Edinborg 1967 til 1969 og voru kennarar hans
John W.C. Lowrie og Helen N. Turner. 1968 var honum boðið
einum nemenda skólans að taka þátt í samsýningu skoskra
höggmyndalistamanna í Bandaríkjunum. Gunnsteinn hélt
sýningu við skólann er hann lauk prófi, en prófverkefni hans
var kirkjuskreyting, unnin í sgraffito.
Gunnsteinn sneri heim 1969 og setti upp vinnustofu í
Reykjavík og hóf kennslu við Vogaskóla. 1971 kenndi hann
eina veggskreytingu við Myndlista- og handíðaskólann.
Haustið 1972 hóf hann nám í kennslugreinum myndmennta
við Listiðnaskólann TI í Stokkhólmi og lauk þaðan prófí 1975.
Þá um haustið var hann ráðinn kennari og deildarstjóri við
myndlistardeild Fjölbrautaskólans í Breiðholti og stunda-
kennari í kennslufræðum við Myndlista- og handíðaskólann.
Gunnsteinn hefur tekið þátt í þessum sýningum: Ungir
myndlistarmenn 1967, Samsýning skoskra höggmyndarlista-
manna í Bandaríkjunum 1968, Nordisk Brukkunst 1968, Sam-
sýning íslenskra höggmyndalistamanna á Skólavörðuholtinu
1968, Samsýningar Félags íslenskra myndlistarmanna 1968,
og 1972 Einkasýning á Kjarvalsstöðum 1982.
Hvað Er Múrrista?
Nafnið sgraffito erkomið af ítalska orðinu scraffiare sem þýðir
rista. Fyrr á tímum var þessi veggmyndatækni notuð samhliða a 1
fresco-myndum sem hluti af byggingarlistinni. Munurinn á
fresco- og sgraffito-myndum felst í því að í stað þess að mála
múrinn er skafið í blauta steypuna til að fá myndina fram.
Uppistaðan í múrristu er fínmulinn hvítur marmari, kalk og
steinlitir. Veggurinn sem skreyta á er lagður vírneti og rappaður.
Að því loknu eru lituð múrlög dregin hvert yfir annað eftir því
hve margir Iitir eiga að vera í myndinni. Síðasta lagið er yfirleitt
hvítt.
Að þessu loknu er vinnuteikning fest á múrinn og framkölluð í
blauta steypuna. Myndin er síðan skorin til með beittum hníf og
Iitir ogform skafin fram. Þegar allur raki er horfinn úr steypunni
má verja hana með blöndu af hreinu bývaxi og parafínvaxi sem
brætt er inn í múrinn.
í hellum bæði í Suður-Evrópu og Afríku voru form dýra og
athafnir manna rist í veggina og síðan máluð. í Egyptalandi var
þessari aðferð oft beitt í blandaðri tækni stórra múrskreytinga.
Leirmunir voru og oft skreyttir með þessari aðferð. Víkingar
hjuggu rúnir í harða steina, Afríkumaðurinn risti bæði andlit sitt
og líkama til skrauts og til að votta ákveðið þroskastig.
Orðið „graffiti“ hefur veríð notað í seinni tíð til að lýsa þeim
athöfnum manna að rista upplýsingar um sjálfa sig og aðra í
náttúruna og víðar, — í mosavaxnar hlíðar, á sléttan sand, í
trjábörk, og í skjóli nafnleysis og í felum ýmsar kynferðislegar
lýsingará veggi almenningssalerna."
LESBÖK MORGUNBLAOSINS 25. MAl 1985 5