Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1985, Blaðsíða 9

García Lorca djúpt og hann reisti á henni
harmleik sinn „Bodas de Sangre", sem
frumsýndur var i Madrid í marsmánuði
1933.
Þessi saga, sem varð skáldinu yrkisefni,
verður i meðförum Saura og dansarans
Antonios Gades túlkun ljóðrænu og skáld-
skapar í dansi. Látbragð og dansspor koma
i stað skáldlegra ljóðlínanna og dansinn
einn, óstuddur leiktjöldum eða landslagi,
er látinn túlka sólskinið, skjannahvít hús-
in og tilfinningahita Andalúsíu. Þetta er
stórkostleg kvikmynd, frjálsleg túlkun á
frægu verki Lorca og ný tilraun til að
dýpka skilning á því fólki sem suður þar
býr, umhverfi þess og uppruna.
„Los Zancos" (1984) er verk sem endur-
speglar þroska leikstjórans, fulltiða
manns, sem gerir sér grein fyrir því, sér til
angurs, að hann á erfitt með að skilja og
eiga samskipti við unga fólkið. „Los Zanc-
os“ segir frá manni á miðjum aldri, sem
gert hefur misheppnaða tilraun til sjálfs-
morðs en kynnist nokkru síðar ungri og
lífsglaðri stúlku, sem er bæði falleg og
óspör á að láta í ljósi tilfinningar sínar og
knýr hann til þess að horfast á ný í augu
við eigið líf. Auðvitað er borin von að sam-
búð þeirra blessist, en einna áhugaverðast
við myndina er aðdáun söguhetjunnar á
unga fólkinu, sem honum finnst hreykja
sér á stultum og hafa af þeim sjónarhóli
allt annað viðhorf til lífsins. Saura vill
með mynd þessari koma því til skila að
hverful umskipti í lífi fulltíða manns, sem
langar að taka þátt í æskuglaðri útsýn yfir
lífið, eru margræð og fánýt. Saura lýsir
hér sem oftar sjálfum sér, af næmleik og
natni, í vel gerðri mynd.
„Carmen" (1982) er sú mynd Saura þessi
síðustu ár sem vinsælust hefur orðið, eink-
um utan Spánar, stórkostleg hylling til
dansins og tónlistarinnar. Saura gengur út
frá hugmynd, sem Merimée og Bizet höfðu
áður unnið úr, sögunni um tókbaksverk-
smiðjustúlkuna Carmen, ástríðufulla,
hverflynda konu, sígauna, sem hegðar sér í
samræmi við eðlislægar tilfinningr sínar.
Þetta er saga um ást og afbrýðisemi, sem
túlkuð er í stórkostlegum dansi, er kannski
verður best lýst með orðum Carmenar þar
sem hún segir við elskhuga sinn: „Þú hefur
aldrei dansað af ást.“
Carmen er heillandi söng- og dansmynd
og nægir þar að nefna atriðið sem kennt er
við tóbaksverksmiðjustúlkuna, einvígi Don
Josés og eiginmanns Carmenar, hinnar
hægu hringferðar myndavélarinnar um
sviðið með augað á fótaburði dansaranna
— áður en að steðjar lokaharmleikurinn,
óhjákvæmilegur þar sem Saura á í hlut.
Eftir þetta verk þurfa spænskir söng- og
dansmyndahöfundar ekki að leita annað
um fyrirmyndir eða innblástur. Á Spáni er
ærið efni, bæði ljóðrænt og gætt leikræn-
um tilþrifum, er nota má í kvikmyndir af
þessu tagi. Myndin um Carmen er tví-
mælalaust einhver hin fallegasta sem
komið hefur úr fullkomnunarsmiðju Saura
og hefur að verðleikum lyft honum á stall
sem hinum fremsta í flokki spænskra
kvikmyndagerðarmanna.
- O -
Skrá yfir myndir
úr smiðju
Carlosar Saura:
1958 Cuenca
1959 Los Golfos (Pörupiltar)
1963 Llanto por un bandido (Erfiljóð um stiga-
mann)
1965 La Caza (Veiðiferöin)
1967 Peppermint frappé (Myntulíkjör á muld-
um ís)
1968 Stress es tres, tres 1969 La Madriguera
(Fylgsnið)
1970 El Jardín de las Delicias (Sœlureitur)
1972 Ana y los Lobos (Anna og úlfarnir)
1973 La Prima Angélica (Angelica frsnka)
1975 Cría Cuervos (Hart er brafns brjóstið)
1976 Elisa, vida mía (Elísa, ástin mín)
1978 Los Ojos Vendados (Með bundið fyrír
augun)
1979 Mamá cumple cien anos (Mamma verður
bundrað ára)
1980 Deprisa, deprisa (Fijótt, fljótt)
1981 Bodas de Sangre (Blóðbrullaup)
Dulce Horas (Sælustundir)
1982 Antonieta
1983 Carmen
1984 Los Zancos (Þeir sem ganga á stultum)
Sjónvarpið hefur sýnt:
Peppermint frappé
La Prima Angélica
Elisa, vida mfa
Regnboginn hefur sýnt:
Deprisa, deprisa
Crfa cuervos
Börn meo
ellihrömun
Börn með ellihrörnunarsjúkdóm eiga ævi skamma. Sjúkdómur-
inn er meðfæddur og ólæknandi. Þau deyja úr elli um 15 ára að
aldri, en líkjast þá skopmynd af tíræðu gamlmenni.
Fæðingin var snögg eins
og hnífsstunga. Bernsk-
an var á braut á auga-
bragði. Æskan var sem
elding. Karlmennskan draumur,
þroskinn goðsögn, ellin óhjá-
kvæmilegur, skyndilegur veru-
leiki og dauðinn skjót vissa.
Þetta er tilvitnun úr bók am-
eríska rithöfundarins Ray Brad-
burys, „Frost og funi“. Höfund-
urinn ímyndar sér reikistjörnu,
þar sem gangur lífsins er mörg-
um sinnum hraðari en á jörðu.
Vesalings geimfararnir, sem
hafa strandað á plánetunni,
verða þess áskynja, að þeir hafa
lent 1 veröld, þar sem öll ævi
þeirra frá fæðingu til dauða líði
aðeins á átta dögum. Þegar mað-
ur er búinn að hafa gaman af
þessari hugmynd dálítinn tíma
og hefur dáðst að ímyndunarafli
Bradburys, fer maður að spyrja
sjálfan sig ýmissa spurninga.
Okkur finnst hrynjandi lífs
okkar ósköp eðlileg og teljum
víst, að öðrum lifandi verum
finnist hið sama, hvað þær
snertir. Okkur virðist 70—80 ára
ævi langur tími, en 8 dagar alltof
stuttur. En hvernig skynjar
gestaflugan átta daga, þegar há-
marksaldur hennar er 17 dagar?
Af hverju er svona mikill munur
á því, hve lengi hin ýmsu dýr og
plöntur lifa?
En til eru foreldrar hér á jörð,
sem gætu litið á hugmyndir
Bradburys með óhugnanlegu
raunsæi. Það eru foreldrar
barna, sem haldin eru hinum
mjög svo sjaldgæfa sjúkdómi
„progeria". Orðið má þýða sem
„ótímabær elli“, en hér er um
ellihrörnun að ræða langt fyrir
aldur fram. Sjúkdómurinn er
meðfæddur og ólæknandi.
KÖLKUN Á 4.
aldursári
Börn með þennan sjúkdóm
virðast eðlileg við fæðingu, en
þegar í frumbernsku kemur
sjúkdómurinn í ljós. Börnin
hætta að vaxa á fjórða ári. Fitu-
vefir undir húðinni hverfa, og
börnin fara að missa hárið.
Æðakölkun gerir vart við sig og
ellihrumleiki. í stuttu máli virð-
ist svo sem um mjög hraðfara
elli sé að ræða. Börnin deyja úr
elli um 15 ára gömul, og þá eru
þau eins og skopmyndir af tí-
ræðum gamalmennum.
Alls er vitað um 60 tilfelli
þessa sjúkdóms eða þar um bil,
því að hugsanlegt er, að sumar
lýsingar eigi við börn, sem fæðst
hafi með skaddaðan heiladingul.
Fyrst er sjúkdómsins getið ár-
ið 1754 í klausu i ensku blaði, St.
James Gazette: „19. marz 1754
andaðist hinn 17 ára og 2 mán-
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 25. MAl 1985 9