Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1986, Síða 7
Þessi Ijósmynd af Edvard Munch er tek-
in þegar málarinn var um þrítugt.
Áhrifavaldurinn
Edvard Munch
Umheimurinn hefur lengi
haft þá tilfinningu að
líta niður á norræna
myndlist og norræna
menningu yfirleitt. Þó
hefur á þessum slóðum
þróazt sérstæð menn-
ing, sem á engan sinn líka í veröldinni, sem
útlendir eru að gera sér æ betri grein fyrir,
og er af miklu eldri stofni en áður var talið.
Víkingatímabilið átti sér vafalaust mjög
langan aðdraganda og einkenndist af ein-
stæðum listrænum hagleik og ótrúlegri
hæfni við smíðar, svo sem langskipin eru
til vitnis um. Það voru þessir eiginleikar,
sem fæddu af sér landvinninga, sem frægir
eru í sögunni, en ekki eðlislæg grimmd og
ruddaskapur. Slíkir eiginleikar hafa alltaf
verið fyrir hendi í heiminum, frá því að
sögur hófust og fram á daginn í dag, en
þeir hafa lengstum ekki dugað til mikilla
afreka án stjómkænsku og fyrmefndra eig-
inleika fyrr en á vomm dögum, er ógnar-
mátturnýrra vopna gæti orðið bandamaður,
ástmögur og sigur heimskunnar.
I viðleitni sinni við að upphefja menningu
sinna eigin þjóða, margfalt mannfleiri og
víðlendari, hafa menningarpostular þeirra
iðulega litið framhjá og jafnvel farið háðu-
legum orðum um framlag Norðurlandabúa
á menningar- og listasviði.
Þá aðeins, er norrænir myndlistarmenn
hafa gerzt taglhnýtingar þeirra eigin lista-
manna, tekið þá sem sína stóm fyrirmynd,
hafa slíkir kinkað kolli og klappað viðkom-
andi á öxlina. Norrænir listsagnfræðingar
hafa gerzt bandamenn slíkra viðhorfa upp
til hópa, svo sem listasagan er berlega til
vitnis um. Og sagan endurtekur sig í þessu
tilviki sem öðmm því að listsagnfræðingar
em önnum kafnir enn þann dag í dag við
að ýta undir þessa þróun og sjá þá helzt
lífsneista í verkum listamanna, að hann
hafi einhliða samhljóm með því, sem búið
er að gera í útlandinu og er haldið á loft þar.
Sagan er aukinheldur til vitnis um, að
það vom starfsbræður Edvards Munch
ásamt listgagnrýnendum, sem harðast börð-
ust gegn list hans og frama, þá er hann
fyrst kom fram og lengi framanaf. Væri
ekki of hart til orða tekið að segja, að hann
hafi beinlínis verið níddur í sínu eigin föður-
landi, þótt hann ætti þar nokkra trygga
aðdáendur, er risu upp til andsvara.
Hér er rétt að fram komi einnig, að Dan-
ir mátu enganveginn að verðleikum hinn
snjalia málara Vilhelm Hammershöi
(1864—1916) í lifanda lífí, og hann dó dap-
ur og vonsvikinn, en er í dag álitinn einn
mesti málari Norðurlanda um sína daga af
útlendum fræðimönnum og þá einkum
amerískum. Ég endurtek ekki söguna af
Asger Jorn, er flúði land og kom aldrei aft-
ur nema sem gestur. Hin mikla finnska
Hann er ennþá langsam-
lega frægastur allra nor-
rænna myndlistarmanna
og hróður hans fer fremur
vaxandi, því nýbylgjumál-
verkið hefur beint athygl-
inni að honum — og í þeim
samanburði fer Munch
sannarlega ekki halloka.
Sýning, sem hefst í dag í
Norræna húsinu á 30—40
olíumálverkum frá
Munch-safninu í Osló, er
kærkomið framtak og
verður líklega talin mynd-
listarviðburður ársins.
EFTIR BRAGA
ÁSGEIRSSON
Myndefni, sem kemur fyrir aftur og aft-
ur lijá Munch: Samband karls og konu.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. SEPTEMBER 198(3 7