Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1986, Blaðsíða 11
Það yrði mér sönn ánægja
ef þér vilduð vera við
opnun sýningar minnar í
Listasafni íslands laugar-
daginn 1. júlí 1978 kl.
14.00. Gildir fyrir tvo.
Ég hef fengið léðan
lista yfir bitastæða boðs-
gesti hjá félagi íslenskra myndlistarmanna
þar sem eru saman komnir í stafrófsröð
allir menningarvitar landsins, ráðamenn
þjóðarinnar og þeir sem hafa einhvern tíma
verið staðnir að því að kaupa málverk, sam-
tals 736 einstaklingar. Eitt af öðru rita ég
nöfn þessi á bakhlið boðskortanna. Bunkinn
er tæplega 20 sentimetra þykkur og rétt
nægir til að fylla póstkassann á næsta götu-
horni.
Það er nótt. Ég læðist meðfram austur-
vegg Þjóðminjasafnsins með eftirtalin áhöld
í tösku: kúbein, skæri, hníf, járnsög,
vírklippur, sleggju og vasaljós. Með kúbein-
inu spenni ég einn kjallaragluggann upp og
smeygi mér inn. Kveiki á vasaljósinu. Þegar
ég hef tekið þjófavarnakerfið úr sambandi
brýt ég upp hurðina að listaverkageymslu
safnsins og hefst handa við að bera verkin
inní sýningarsalinn á annarri hæð. Ég reyni
að hengja sem flest verkin á veggina en
raða þeim sem af ganga á gólfið meðfram
veggnum.
Með hnífnum sker ég göt á öll málverkin.
Með skærunum klippi ég þau í smábúta.
Með járnsöginni saga ég skúlptúrana í
sundur.
Með sleggjunni mola ég gifsið og leirinn.
Að þessu verki loknu leggst ég á gólfið
og sofna.
Klukkan hálf tvö vakna ég og lít yfir
verk næturinnar. Það er fullkomnað.
Boðsgestir eru farnir að safnast saman
fýrir utan dyrnar, gangurinn fyllist af
skvaldri, hlátrasköllum og ræskingum.
Á slaginu tvö opna ég dyrnar. Skarinn
steymir inn, óskar mér til hamingju og fer
að skoða myndimar.
Já, hm . . . segja menn og vita ekki al-
veg hvað þeim á að finnast um þessa
framúrstefnu.
Ég hélt að svona lagað væri komið úr
tísku, hvísla sumir.
Þá fer að kvisast út meðal gestanna að
þetta séu meistaraverk íslensku listasögunn-
ar sem liggja þarna sundurtætt á gólfinu.
Nokkrir framtakssamir náungar flýta sér
að hringja í lögregluna og snúa mig niðrí
gólfið.
Þetta er sjúklegt, heyrist hvarvetna með-
al gestanna. Maðurinn er alvarlega geð-
bilaður.
Það skiptir engum togum að fjölmennt
lögreglulið mætir á vettvang og handtekur
listamanninn.
Daginn eftir eru allir fjölmiðlar uppfullir
af ítarlegum frásögnum af þessu dæma-
lausa fólskuverki. Menn ná ekki uppí nefið
á sér fyrir reiði, hneykslan og viðbjóði.
Enginn listfræðingur þjóðarinnar á nógu
sterk orð til að lýsa vanþóknun sinni á þess-
ari makalausu tortímingu menningararfsins.
Sérstaklega þykir þeim óskammfeilið að
ódæðið skuli vera framið af listamanni og
það í nafni listarinnar. Þetta sýni útí hvers-
lags ógöngur óftjóir listamenn geta ratað í
örvæntingarfullum tilraunum sínum til að
vera frumlegir.
Ekki lét Velvakandi né aðrir útverðir þjóð-
arinnar sitt eftir liggja og kröfðust þess að
dauðarefsing yrði tafarlaust tekin upp á
íslandi og listamaðurinn hengdur á Lækjar-
torgi við undirleik lúðrasveitar.
Leiðarahöfundar vildu ekki taka svo djúpt
í árinni, en kröfðust þess að maðurinn yrði
settur í rafmagnsmeðferð á geðdeild Borg-
arspítalans ásamt öllum þeim sem líklegir
væiu til að vinna svipað hermdarverk í ná-
inni framtíð. Enda löngu orðið einsýnt að
betra sé að byrgja brunninn áður en barnið
dettur í hann.
Þá bar svo við að í öllum helstu stórblöð-
um heimsins fóru að birtast langar lofgrein-
ar um þennan heimssögulega listviðburð í
Listasafni íslands. Fýlgdu heilsíðumyndir
af listamanninum, verksummerkjum í Lista-
safninu og gi-átandi listfræðingum íslensk-
um. Voru alheimsmenningarvitamir
einhuga um að ísland hefði með þessu stór-
kostlega afreki tekið ótvírætt forystuhlut-
verk í þróun heimslistarinnar á þessum
áratug. Listamaðurinn var lofaður ósparlega
fyrir að hafa með snilligáfu sinni og áræði
leitt nútímalistina útúr þeim ógöngum
stöðnunar og síendurtekningar sem hún
hefði verið í um árabil. Með verki sínu hefði
listamaðurinn komið með nýja og óvænta
sýn á listhugtakið. Aldrei fyrr hefði spurn-
SMÁSAGA EFTIR
GUÐMUND BJÖRGVINSSON
MYND EFTIR
HÖFUNDINN
ingin: hvað er list? orðið eins ágeng og í
þessu verki. Goðsögnin um listina er beinlín-
is mölvuð, þannig að heimurinn mun aldrei
vera samur.
í framhaldi af þessum skrifum flykktust
til íslands hjarðir blaða- og sjónvarpsmanna
sem vildu ólmir ná tali af meistaranum, en
fundu hann vandlega keflaðan í gluggalausu
einangrunarherbergi og voru tveir rassmikl-
ir verðir við dyrnar. Þótti útlendingunum
þetta furðuleg meðferð á snillingum.
Nýútskrifaður listfræðingur, íslenskur,
skrifaði skelegga grein í dagblaðið þar sem
hann furðaði sig á þeirri nesjamennsku sem
hefði opinberast í viðbrögðum landsmanna
við þessum heimssögulega viðburði. Sér-
staklega átaldi hann þá listfræðinga sem
skrifað hefðu af hroka og vanþekkingu um
listamanninn og verk hans og krafðist þess
að þcir segðu allir af sér og bæðust afsökun-
ar. Þeir hefðu orðið íslenskri listfræðinga:
stétt til stórskammar á alþjóðavettvangi. I
lok greinarinnar vítti hann ríkisstjórn ís-
lands harðlega fyrir að vera ekki búinn að
leysa listamanninn úr haldi fyrir löngu.
Ríkisstjórn íslands, safnráð Listasafnsins
héldu þegar langan fund um málið. Að fund-
inum loknum var öllum fjölmiðlum send
fréttatilkynning þess efnis að ákveðið hefði
verið að setja listamanninn tafarlaust í heið-
urslaunaflokk listamanna og honum yrði
fengin til afnota rúmgóð vinnustofa í Laug-
arásnum. Ennfremur var mælst til þess að
hann yrði gerður heiðursfélagi í eftirtöldum
klúbbum: Kiwanis, Rótarí, Frímúrararegl-
unni, FÍM, FÍL og MFA.
Loksins! Loksins! var yfirskriftin á ann-
arri hverri grein sem hér eftir var skrifuð
um listamanninn. Loksins höfum við eign-
ast listamann á heimsmælikvarða. Lista-
mann sem hefur þorað að bijóta sig úr
viðjum útkjálkamennskunnar.
Og langar biðraðir auðjöfra mynduðust
fyrir utan Þjóðminjasafnið og vildu allir
kaupa rifrildi úr tortímdu listaverki fýrir
offjár, sérstaklega urðu glefsur úr málverk-
um Kjarvals í háum verðflokki, og því
smærri sem bútamir voru því dýrari vom
þeir. Fyrir vikið urðu talsverð brögð að því
að óprúttnir gróðabrallarar fæm að rífa þá
bita sem þeir höfðu keypt niðrí smærri og
smærri pjötlur. Til að girða fyrir slíkt svínarí
vom listfræðingar ráðnir til að hafa yfirum-
sjón með verslun verkanna.
Fljótlega fóm að berast fregnir af því
utan úr heimi að nýtortímingarstefnan færi
einsog eldur í sinu um allar álfur. Þekktur
ítalskur nýbylgjumálari sem hafði áður ver-
ið í fararbroddi konseptlistar og þar áður
einn af merkustu popplistamönnum í Evr-
ópu, hafði brotist inní Louvre-safnið og
eyðilagt öll verkin með sérhönnuðum tætara
og hlotið einróma lof gagnrýnenda. Fleiri
nýbylgjumálarar fylgdu í kjölfarið og beittu
ýmist sérhönnuðum tölvustýrðum niður-
rifsmaskínum eða fjarstýrðum sorpeyðing-
artækjum. Fmmlegasta framlagið til
stefnunnar átti þó norskur ný-expressionisti
sem braust inní Munch-safnið með blóð-
hunda og lét þá tæta Munch í sig. í Ameríku
voru það fýrst og fremst abstrakt expressi-
onistamir sem héldu kyndli ný-tortímingar-
stefnunnar á lofti. Fór þar fremstur í flokki
de Kooning sem þræddi söfnin í kaliforníu
með fimmtán manna þrautþjálfuðu liði kar-
ate-meistara sem brytjuðu listaverkin niður
í ótrúlega smáar einingar.
Einsog allir vita endurtekur sagan sig.
Því hef ég fengið að þreifa á þar sem ég
sit héma í fangelsinu á Sasðárkróki og rita
þessar línur. Nú er tími fordæmingarinnar
í hámarki. Þeir listfræðingar og ráðamenn
sem eftir em á íslandi em sammála um að
nú hafí ég gengið skrefi of langt með því
að sprengja Listasafn Islands í tætlur. Jafn-
vel hófsömustu menn heimta tafarlausa
aftöku.
En ég reikna ekki með því að það líði
margir dagar áður en helstu menningarvitar
heimsins hefji einróma lofgjörð um afrek
mitt og sundurgreini hugmyndafræðilega
forsendu verknaðarins. Auðvitað sjá allir
sem hafa fylgst með menningarmálum af
einhverri alvöm að eini rökrétti endapunkt-
ur nútímalistarinnar er gjöreyðing.
Höfundurinn er myndlistarmaður í
Reykjavík.
ortíming’arstefnan
I
\
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. SEPTEMBER 1986 1 1 -