Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1987, Blaðsíða 3

T-EgBtHT
®®S][a][a][N][lB[*l®[Il[í][S]ll]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoö-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Rit8tjórn: Aðalstrœti 6. Sími 691100.
Táknmál
Njálu, svo og spumingin um höfund þessa mikla lista-
verks heldur áfram að vera mönnum íhugunarefni og
kemur á óvart, að miklu fleiri en sérhæfðir fræðimenn
á þessu sviði rannsaka málið og setja fram kenningar.
Þar á meðal er Gunnar Tómasson hagfræðingur hjá
Alþjóða gjaldeyrissjóðnum í Washington. Það er fyrri
hluti greinar hans, sem hér birtist.
Hönnun
er gífurlega þýðingarmikil í nútíma samfélagi sölu-
mennsku og auglýsinga, en grafísk hönnun, áður nefnd
auglýsingateikning, á í vök að veijast og er ekki metin
til jafns við annan listiðnað, segir Sigurður Öm Biynj-
ólfsson, forstöðumaður grafísku hönnunardeildarinnar í
Myndlista- og handíðaskóla íslands, en hann stendur
nú að sýningu á grafískri hönnun, sem er nýlunda hér.
Jóhannes Tómasson ræddi við hann.
Forsíðan
Á myndinni er Sigurður Örlygsson listmálari með eitt
af verkum sínum og er myndin birt í tilefni sýningar,
sem hann opnar í Galleríi Svörtu á hvítu 22. þ.m. Sigurð-
ur er mikilvirkur listamaður og hefur oft þann hátt á'
að endurtaka eitthvert atriði úr málverkinu í skúlptúr,
sem hann tengir siðan við myndina. Hér hefur hann
fundið gamla teikningu af púðurkvöm, sem hann notar
á þennan hátt og lætur það ganga eins og rauðan þráð
í gegnum margar myndir. Sigurði lætur vel að vinna
stórt, en húsrýmið við Óðinstorgið býður ekki uppá slíkt
og því sýnir Sigurður nú myndir, sem segja má að séu
meðalstórar.
Kíha
þykir forvitnilegt land og nokkuð ólíkt afganginum af
heimsbyggðinni. Þangað brá sér Terry G. Lacy, kennari
við Háskóla íslands og segir hún frá því sem fýrir augu
bar.
MIROSLAV HOLUB:
Stutt hugleiðing
um
nafnorðið þjáning
Þýðing: Þorgeir Þorgeirsson.
Wittgenstein fullyrðir að sögnin að „þjást“
hafí komið í stað
gráts og kveinstafa. Nafnorðið „þjáning"
greinir þannig ekki frá kvöl hins þjáða
en kemur í stað hennar.
Kemur í stað hennar og bægir henni burt.
Þannig breytir orðið viðbrögðum okkar
gagnvart þjáningu.
Þetta orð verður einsog þagnarslíður
utanum þjáningamar í okkur.
Það er sefinn. Það er nálin
sem rekur upp saumana
milli blóðs og jarðar.
Orðið er fyrsta skrefið
í frelsisátt
burt frá okkur sjálfum.
Ef fleiri skyldu nú
vera þar viðstaddir.
Skálda-
ölmusan
egar við íslendingar tök-
um á hyggindunum,
höldum við því fram í al-
vöra, að hinn sameigin-
legi búskapur okkar allra,
sem við köllum ýmist „hið
opinbera" eða „kerfið“,
eigi fyrir hvem mun að
hrista af sér öll þau umsvif í þjóðlífínu, sem
með nokkra móti verði undan ekizt, að
minnsta kosti allt það, sem við, hagsýnir
athafnamenn, gætum grætt á. Þá segjum
við með myndugum hneykslunarsvip, að hið
opinbera eigi ekki að „vera að vasast í“
hinu og þessu, sem því komi ekki við.
En þó að þeim fari fjölgandi, sem skilja
nauðsyn þess að losna við afskipti kerfísins
á sem flestum sviðum, ber það við, að kerf-
isútilokunarskráin hlaupi í baklás. Til dæmis
getur það dottið í okkur að vilja endilega
að hið opinbera vasist í því, hveijir fást við
yrkingar og hvemig. Þá stofnum við opin-
bera sjóði og fáum þeim það hlutverk að
leggja sprek á glóð andagiftarinnar í
landinu. Síðan skipum við opinbera skálda-
matsnefnd og látum hana reikna út, hvers
konar andlegir tilburðir skuli öðra fremur
teljast til fyrirmyndar. Og loks er þeim, sem
þar ná máli að opinbera mati, veitt glóðar-
sprekið með viðhöfn í formi svo margra
bankaseðla, sem talið er að duga megi
skáldi til viðurværis tiltekinn fjölda mánaða.
Er þá að sjálfsögðu gert ráð fyrir því, að
skáldið hafí verið atvinnulaust, eins og
skáldi sæmir, og skuli verða það að nýju
um leið og náðarskeiðið er á enda rannið
og glóðarsprekið til ösku brannið. Hvað
annað? Enginn getur ætlazt til þess, að
manneskja í fostu starfi geti allt í einu
hlaupizt frá færibandinu mánuðum saman
til að yrkja, og síðan farið aftur í legið sitt
foma og tekið til þar sem frá var horfíð
eins og ekkert hafí í skorizt.
Ef öll skáld, sem geta ekki lifað á skáld-
skap sínum, hefðu atvinnu, og þá að sjálf-
sögðu laun, sem nægðu til eðlilegra þarfa,
svo sem hver þjóðfélagsþegn á að minnsta
kosti siðferðilega ef ekki lagalega kröfu á,
þá væri öll bókmenntaleg góðgerðastarfsemi
óþörf, nema ef vera skyldi til þess að stað-
festa ósmekklegan slettirekuskap hins
opinbera og gerræði í málum sem engin
leið er um að dæma á boðlegan hátt.
Sumir halda, að þessi afskiptasemi við
skáldskapariðjuna sé sniðug aðferð til að
stugga skáldahjörðinni inn á þóknanlegan
afrétt, þar sem hún megi eiga sér beitar
von. Aðrir sjá þar markvísa viðleitni til að
kæfa skáldagrillufaraldurinn með öllu með
því að láta hið opinbera „vasast" í þessu,
því allir viti hvemig það muni gefast.
En sjónarmiðin era margvísleg. Kunningi
minn, Hrólfur Sveinsson, heldur því fram,
að skáldgáfa stafí af B-vítamínskorti, og
eigi öll viðbrögð við þeim vágesti að vera á
snæram landlæknisembættisins, sem vænt-
anlega sé nógu vel í smokk búið til að
takast á við vandann af myndarskap.
Fyrir fáeinum áram varð hér nokkurt
blaðarabb um opinber afskipti af bókmennt-
um í formi styrkja og verðlauna. Þá var sú
skoðun rökstudd, að rithöfundum væri ekki
aðeins lífsnauðsyn, eins og öðram, að hafa
fasta atvinnu, heldur væri það hollast hveiju
skáldi, sem vildi kenna særok samtímans í
eigin skeggi, að stunda að nokkra marki
ærlega vinnu í samstarfí við annað fólk,
fremur en einangrast frá mannlífínu sf og
æ hálfvegis utan gátta. Sýnt var fram á
það með talnarökum, að með þeim skaplega
vinnutíma, sem nú á dögum telst eðlilegur,
gefst yfrið tóm til að sinna hvaða ritstörf-
um, sem vera skal, af svo sleitulausri elju
sem nokkurt vit er í. Ef rithöfundi er gefínn
kostur á slíkri atvinnu, verður ekki betur
við hann gert í þeim efnum.
Sá ölmusu-peðringur, sem nefndur er
skáldastyrkur, heiðursverðlaun eða öðram
skrípanöfnum, er engum til sóma, hvorki
veitendum né þiggjendum. En þessu er jafn-
vel þröngvað upp á fólk án þess um sé sótt.
Og fæstir kunna við að hafna slíku, heldur
þykir skylt að þakka með bugti fyrir kurt-
eisi sakir. Enda kynni annað að vera túlkað
sem derringur, eða að öðrum kosti jafnvel
kallað „lítillæti", sem sjaldnast er annað en
ranghverfan á gikkshættinum.
Örlæti af þessu tagi er fyrst og síðast
ætlað veitanda til dýrðar, og fer þá bezt á
því, að þiggjandinn sé þess utan látinn lepja
dauðann, svo hann geti með krafti sannfær-
ingar lýst því yfír, klökkur af þakklæti, að
þessi höfðinglega rausn geri sér fært að
vinna bókmenntalegt afrek svo um muni.
HELGI HÁLFDANARSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19. SEPTEMBER 1987 3