Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1987, Blaðsíða 12

I Kína virðist allt í
sama lit
og líf
allra virðist líkt
TERRY G. LACY, sem
búið hefur á íslandi um
árabil og er kennari við
Háskóla íslands, lýsir því
hér hvemig Kína og
Kínverjar komu henni
fyrir sjónir
Ikennslubókunum segir, að Kína sé óralangt í burtu
og Marco Polo hafi fyrstur Evrópumanna farið
þangað og flutt löndum sínum fregnir af því á 12.
öld. En á 8. og 9. öld, áður en ísland byggðist, og
500 árum áður en Marco Polo fór austur, yrkir
kínverska skáldið Han Shan um bláeygða
íbúa Norður-Evrópu.
„Forðum tíð er ég var fátækur, taldi ég
fé annarra, nótt eftir nótt.
Þá fór ég að hugsa eitt og annað, og
ákvað að hefja sjálfur verslun.
Ég gróf í blettinn minn og fann leyndan
fjársjóð,
hnöttóttan safír — hvorki meira né
minna.
Hópur bláeygðra kaupmanna kom úr
vestri.
Þeir ætluðu að kaupa hann og fara með
hann.
Þessum kaupmönnum svaraði ég af ein-
urð:
— Þessi gimstcinn verður ekki kcyptuur
neinu verði“.
Svo virðist sem sambandsleysið við Kína
hafi ekki verið svo algert sem okkur er for-
talið. Langt er liðið síðan verslunarleiðirnar
til Kína opnuðust, svo erfiðar sem þær voru.
Ef til vill eigum við öll gleymda frændur,
sem fóru til Kína fyrir óralöngu?
Fyrir um það bil tvö þúsund árum voni
famar verslunarferðir um Silkileiðina svo-
kölluðu. Hún var aðalleiðin til fram á síðari
hluta 15. aldar er menn hófu að fara sjóleið-
ina austUr. Silki var einkum framleitt í
suðausturhéruðum Kína. Því og öðrum
kínverskum munaðarviirum var safnað sam-
an í Xian-héraði, og flutt þaðan til Vestur-
landa. Ég var einmitt á leið til þeirra svæða
í Kína, sem Silkileiðin liggur um.
MlKIÐ STARAÐ Á OKKUR
Þrátt fyrir samskii>ti austrænna þjóða og
vestrænna á liðnum iildum eru Kínveijar
nútímans dálítið hissa á að sjá okkur. Hvar
sem við fórum hnappaðist fólk saman, mjiig
Himneska vatnið í fjalllendi nærri Urumqi, vinsæll sumarleyfadvalarstaður
Kínverja.
Uppdráttur af silkileiðinni, sem svo hefur verið nefnd og lá frá Rússlandi austur
tíl Lanzhou og Xilan í Kína.
kurteist, hljóðlátt og vingjarnlegt. Enginn
reyndi að olnboga sig áfram eða ýta öðmm
frá. Fólkið stóð þarna rólegt og horfði á
okkur. Það var alveg óhætt að horfa á það
á móti. Ég hafði á tilfinningunni, að því
vestar sem dró hafi meira verið starað á
okkur. Til Sinkiangs-héraðs hefir ekki verið
leyft að ferðast nema frá 1980. Eða var
það kannski svo, að þarna í vesturhéruðum
Kína er fólk ekki eins mongólskt og annars
staðar og þar af leiðandi þyki því forvitni-
legt að sjá Vesturlandabúa, sem em líkir
því sjálfu. Það finnur að það er ekki eitt í
heiminum! Mér er sérstaklega minnisstæð
kona af rússnesku kyni, með gullið hár, sem
starði í fomndran á okkur þegar við stigum
út úr lestinni.
Ferðahópurinn, sem ég var í, hittist í
Hong Kong. Þar fékk ég mér að borða á
kínverskum veitingastað. Það virðist ein-
kenni á kínverskum matsölustöðum, að þeir
em óþrifalegir en maturinn afbragðsgóður.
Meðan ég var að snæða heyrði ég glamrið
í mah jong-plötunum í næsta herbergi og
upphrópanir þegar ljóst var hvernig veðmál-
in höfðu farið. Rautt er hamingjulitur
Kínveija. Eftir matinn fékk ég heitt vatn
og setti í það poka af „hibiscus-tei“, sem
ég hafði með mér. Drykkurinn var auðvitað
rauður og allt þjónustuliðið þusti að borðinu
mínu og starði á þetta og gerði athugasemd-
ir á kínversku.
Frá Hong Kong var farið í lest til Guangz-
hou. í lestinni var hægt að kaupa ýmsar
vömr, einkum þó áfengi, á lágu verði eins
og tíðkast í flugvélum. Kínveiji, búsettur
utan Kína, keypti 6 koníaksflöskur til að
hafa með sér.
Það var fyrst í Gangzou að við sáum hið
raunvemlega Kína. Borgin er full af reið-
hjólum og ómi frá reiðhjólabjöllum. Á
umferðargötum í Kína sést vart annað en
strætisvagnar og vömbílar, og svo reiðhjól.
Margir Kínvetjar telja alltof hættulegt að
ferðast um á reiðhjóli um borgarstrætin.
Mér líður ekki úr minni er ég sá unga telpu,
um það bil ellefu ára, liggja látna á göt-
unni. Hún hafði orðið fyrir vömbíl. Hjólið
hennar lá skammt frá.
Litlaust Land
Tvennt vakti einkum og sérílagi athygli
mína í Kína, hvorttveggja vegna þess að
ég bjóst við öðru. Hið fyrra var, að Kína
er ákaflega litlaust land. Ég minntist hinna
litklæddu brúða, sem móðurbróðir minn gaf
mér og myndanna af keisarahöllinni. En frá
austri til vesturs er jörðin brúnleit eða grá,
þess vegna em múrsteinar og leirflögur alls
staðar grábrúnar, sami litur um þúsund
kílómetra leið. Fatnaður karla og kvenna
er einfaldur, fölgráar eða brúnleitar buxur
eða Maó-jakkar. Það er ekki fyrr en komið
er lengst í vestur, þar sem búa Úgírar og
Kírgísar að loksins bregður fyrir lit, en þar
er litskrúð í fatnaði, slæðum, veggtjöldum
og veggir í herbergjum eru málaðir. Stöku
sinnum bregður þó fyrir lit í Kína, einkum
er rautt vinsæll litur. Stóru te-hitabrúsarnir
þar em rauðir. Rauðar nærskyrtur karl-
manna sjást stundum undir hvítu skyrtun-
um, og þegar hermennirnir bretta upp
buxnaskálmunum til að svala sér, glittir í
rauðar síðar nærbuxurnar. Þeir em í þessum
nærbuxum í mestu sumarhitum. Eitt eða
tvö rauð veggteppi sá ég í kommúnu í Gu-
angdong. Gamla keisarahöllin er lökkuð með
rauðum, grænum, bláum og gullnum lit.
En víðast hvar er Kína litlaust svo undrum
sætir. Mér var sagt, að giftar konur ættu
að klæðast fötum í hlutlausum litum. Þá
hljóta allar konur í Kína að vera giftar.
Hitt sem sem vakti sérstaka athygli mína
var hve líf allra virtist líkt. Það er nánast
kraftaverk, að milljarður manna skuli hafa
komist á þolanlegt stig hvað snertir heil-
brigði, næringu og læknisþjónustu. Ég varð
hvergi vör við þau heilbrigðisvandamál, sem
blasa við t.d. í Indónesíu. En þar sem ég
bjóst við að finna verulegan mun á menn-
ingu sá ég þess í stað sams konar lifnaðar-
hætti og svipuð lífskjör.
Kíkt Á Kommmúnu
Við fórum frá Guangzhou til Guangdong
til að heimsækja Da Li-kommúnuna. Oddvit-
inn tók á móti okkur og bauð upp á hið
skylduga te sem borið var fram í stórum
krúsum með mismunandi skreyttum lokum.
í kommúnunni eru 82.700 manns. Hún nær
yfir 72 ferkílómetra svæði. Fólkið skiptist
í 19 framleiðslufylki og 230 framleiðslu-
hópa. Kommúnan var stofnuð 1958 og var
landið þá jafnan til að auðvelda áveitur.
Þarna eru einkum ræktuð hrísgijón en einn-
ig jarðhnetur, grænmeti og appelsínur.
Éiskrækt er í tjörnum, og þarna eru líka
svín, endur, gæsir og hænsni. Unnið er sex
daga vikunnar, 8 stundir á dag. Á árinu