Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1987, Qupperneq 5

Ungmennafélagshúsið i Keflavík, „Ungó“, samkomuhús Keflvíkinga um langt
árabil.
Pétursson, umboðsmaður Eimskips í Ham-
borg, og fleiri sem síðar komu við sögu
knattspymunnar í Keflavík. Einar Magnús-
son, tannlæknir, hafði þá ásamt Hólmbert
Friðjónssyni hóað saman knattspymuliði
sem hét íþróttafélag Keflavíkur, skamm-
stafað ÍK, og var lengi ósigrandi í yngri
aldursflokkum knttspymuáhugamanna.
Hápunktur í Tilverunni
Félagar og helstu fomstumenn í Svanin-
um náðu aftur umtalsverðum árangri í
ójálsum íþróttum, í köstum sérstaklega og
man ég að Einar Norðfjörð, þá tíu til tólf
ára, þeytti kringlunni yfír allt túnið á móts
við sjúkrahúsið í Keflavík og sýndi veruleg
tilþrif í kúluvarpi. Jólatrésskemmtanir kaup-
félagsins í Ungó á milli jóla og nýárs vom
hápunkturinn í tilveranni og árlega troð-
fullt út úr dymm. Þar lék Baldur Júlfusson
á harmonikku fyrir dansi í kringum jóla-
tréð, faðir Þóris Baldurssonar og systur
hans, Maríu, og Þórir var ekki hár í loftinu
þegar hann vár farinn að þenja harmonikk-
una upp á sviði og þótti snemma efnilegur
eins og hefur líka komið á daginn. Gott ef
Einar Júliusson byijaði ekki sinn söngferil
á jólatrésskemmtunum kaupfélagsins
snemma á sjötta áratugnum í Ungó. Á þeim
Þau gerðu garðinn frægan: Hljónmr frá Keflavík. Frá vinstri: Erling Bjömsson,
Engilbert Jensen, Shady Owens, Rúnar Júliusson og Gunnar Þórðarson.
út, og einnig man ég að um tíma var eitt-
hvað um þær í húsnæði við Túngötu þar
sem nú er Félagsbíó. Eitt sinn vomm við
nokkrir ungir drengir að leik þar þegar við
urðum þess varir að innan dyra var gleð-
skapur. Við komum að útidymnum og í því
er hún opnuð. Bandarískur hermaður er að
kveðja og á ganginum sáum við hvar nokkr-
ar konur hlupu um og vom þær berrassaðar
og á eftir þeim umsjónarmaður eða húsvörð-
ur með stóran vönd f hendi og ekki álitlegri
en svo að hann var trylltur og hrópaði hvað
eftir annað — burt með herinn, burt með
herinn. Maður á sjötugsaldri á hvítum nær-
bol og terelín-buxum og ef til vill úr hinum
fámenna hópi fylgismanna Sósíalistaflokks
í Keflavík er laut forystu Sigurðar Brynj-
ólfssonar, umboðsmanns Olíuverslunar
íslands á staðnum. Enginn var Sigurði
fremri á kappræðufundum og best naut
hann sín síðan þegar sótt var að honum úr
öllum áttum og Sovétríkin og sósíalisminn
urðu fyrir mikilli gagnrýni.
Grimmilegir Bardagar
Æskufólk í Keflavík lifði sig inn í hug-
myndaheim kvikmyndanna í Nýja Bíói sem
flestar vom bandarískar, spennumyndir,
hasarmyndir, glæpamyndir. Ur þeim jarð-
vegi varð til félagsskapur drengja á aldrin-
um sex til fjórtán ára, „Blóðdropinn" sem
átti í útistöðum við annan óaldarflokk í
bænum sem var uppmnninn í byggðinni við
Túngötu, Aðalgötu, Vesturgötu og allt út
undir slippinn. Blóðdropann mynduðu æsku-
menn við Hafnargötu, Suðurgötu, Faxa-
braut, Ásabraut og Vatnsnesveg. Þetta var
á þeim ámm þegar Helgi Hjörvar las út-
varpssöguna um Bör Börsson og spennusag-
an Hver er Gregorý? var lesin í útvarpi.
Framarlega í flokki æskumanna í Blóðdrop-
anum vom Valdimar Óli Einarsson Söring,
kallaður „Kúddi“, og piltur sem gekk undir
nafninu „Jói í Hreppskassanum“ eða „Jói í
Bmnahúsinu". Yfirráðasvæði Blóðdropans
var eiginlega allur bærinn og oft var blásið
til omstu þegar reyna þurfti með hópunum
og þá stundum slegist í fiskhjalla upp af
byggðinni við Hringbrautina. Þar vom háð-
ir grimmilegir bardagar og man ég að
Eggert Kristinsson, síðar trommuleikari í
hljómsveitinni vinsælu, Hljómum, en hann
bjó við Sólvallagötuna, gekk rösklega fram
og mun hafa hlotið einhver meiðsli, þó ekki
alvarleg.
Reiðhjólastuldur var algengur meðal fé-
laga í Blóðdropanum og svo söfnuðu þeir
að sér luktum og bögglabemm. Það sakar
ekki að riQ'a það upp svona þrjátíu ámm
síðar, það verður varla lögreglumál úr þessu
og í sjálfu sér ekki stór glæpur. Olafur
Sveinsson, núverandi hómapati og hrossa-
bóndi, fyrmm æskufélagi og fermingarbróð-
ir, hafði feikn gaman af hjólum og safnaði
þeim saman í bflskúr við æskuheimili for-
ingja Blóðdropans, „Kúdda“. Þar fóm fram
á þeim ýmsar tilraunir og skoðanir, þar til
þeim var flestum skilað aftur til réttra eig-
enda. Annar félagsskapur og mun stilltari
ríkti á Suðurgötunni og næsta nágrenni á
ámnum upp úr 1950. Það vora eingöngu
prúðir drengir, létu þó stundum gamminn
geisa ef svo bar undir og vom hávaðasamir
þegar þeir vom með óvirkar leikfangabyssur
í belti og skutu í allar áttir að lokinni þijú-
sýningu í Nýja Bíói á sunnudögum. Þeir
héldu sig einkum á Suðurgötunni og í hópn-
um vom drengir fæddir á ámnum 1943—45.
Öm Bergsteinsson, húsasmiður, Friðrik
Georgsson, tollvörður, Einar Nórðfjörð,
byggingartæknifræðingur, Eiríkur Guðna-
son, aðstoðarseðlabankastjóri, Guðni Skúla-
son, loftskeytamaður, Sigurður Baldursson,
(Diddi bfladella), stórkaupmaður í Coloradó
í Bandaríkjunum, Lúðvík Friðriksson, stýri-
maður, Geirmundur Kristinsson, aðstoðar-
sparisjóðsstjóri, Róbert Ólafsson og
greinarhöfundur.
LeikhúsiðBrann
í geymsluhúsnæði í kjallara á Suðurgötu
35 man ég að Eiríkur Guðnason stóð stund-
um innan búðar, þar sem gluggi var og
stundaði viðskipti með heimabakaðar kökur
eða eitthvað þvíumlíkt og hefur sjálfsagt
þar fengið reynslu sem síðar hefur komið
að góðum notum þegar stærri verkefni komu
til sögunnar í peningamálum þjóðarinnar. í
þá daga vom dúfnakofar á blettum við ann-
að hvort hús í Keflavík.
Geirmundur Kristinsson átti t.d. mikið
af dúfum af ýmsum tegundum. Þeir sem
ekki vom með dúfnarækt höfðu þá ýmislegt
annað fyrir stafni. Á lóðinni við æskuheim-
ili Einars Norðfjörð, á Mánagötu 1, reistu
félagamir stóran skúr undir leiklistarstarf-
semi. Þar átti að setja upp ýmis stórverk
heimsbókmenntanna og ekki vantaði svo
sem áhugann. Þegar skúrinn var vígður
vildi ekki betur til en svo að „Diddi bfla-
della“, sem var eins konar kynnir á hátíðar-
fundi í tilefni af opnun leikhússins og sá
um að bera eld að kertum, var næstum
farinn á taugum og bar eld í sjálfan kof-
ann, sjálft leikhúsið, og tugir gesta sem
vom á staðnum komust út úr leikhúsinu
við illan leik og minnstu munaði að slys
yrðu á leikhúsgestum. Kofínn stóð þó af sér
bmnann, ekki var þó gerð tilraun til að
hefja þar leikhússtarfsemi að nýju. Einar
Norðfjörð og greinarhöfundur stofnuðu
knattspymufélagið Svaninn einhvem
tímann um miðjan sjötta áratuginn. Nafnið
var ekki beint tilvalið fyrir knattspymufé-
lag. Svanurinn er fugl sem hefur sig ekki
mikið í frammi og syndir yfirleitt afslappað-
ur á lygnu vatninu. Svo mikið er víst að
knattspymufélagið Svanurinn er ekki skráð
fyrir stóram afrekum. Það var segin saga
að þegar Svanurinn háði kappleiki við önnur
áhugamannafélög ungra knattspymumanna
í Keflavík þá beið það herfilegan ósigur og
vom þó í liðinu einstaklingar sem sýndu
góð tilþrif, t.d. Kjartan Sigtryggsson, núver-
andi öryggismálafulltrúi í Hafnarfirði,
Rúnar Júlíusson, hljómlistarmaður, Sveinn
ámm var skemmtanalífið í Keflavík sérlega
fjölbreytt. Auk ungmennafélagshússins vom
reknir skemmtistaðir eins og Bíókjallarinn
í kjallara Nýja Bíós og svo auðvitað Kross-
inn og enn síðar kom Aðalver á efstu hæð
í húsnæði Aðalstöðvarinnar við Hafnargöt-
una. Bíókjallarinn var sukkstaður sem
margs konar undirheimalýður sótti og stúlk-
ur sem vora að spá í Kanann. Við inngang-
inn stóðum við leikfélagamir og reyktum
stundum körfustrá til að sýnast nú ekki
vera minni menn en þeir sem innfyrir fóm
og vom vægast sagt óstöðugir á fótum.
Skemmtanalífíð á Keflavíkurflugvelli var
sjálfsagt ekki síður_ fjölbreytt. Þar vom
ýmsir klúbbar sem íslendingar fengu að-
gang að og íslenskar danshljómsveitir
spiluðu á flugvellinum, t.d. KK-sextettinn
og hljómsveit Guðmundar Ingólfssonar sem
eingöngu var skipuð Suðumesjamönnum og
Engilbert Jensen og Einar Júlíusson sungu
með um árabil. Ég held að ég hafi fyrst
komið uppá Keflavíkurflugvöll átta eða níu
ára og þá í vömflutningabifreið Sigurbjam-
ar Ámasonar sem lengi keyrði á vömbfla-
stöðinni. Vömbflstjóramir höfðu allnokkra
vinnu við flutninga á Keflavíkurflugvöll.
Mest var um að vera þegar íslensk og er-
lend flutningaskip lögðust að bryggju í
Keflavík með vaming til herliðsins. Mynduð-
ust þá langar raðir flutningabifreiða við
höfnina, t.d. þegar verið að var að afferma
skip sem komu með áfengan bjór. Hamilton
var þá einn helsti verktakinn á Keflavíkur-
flugvelli og miklir flutningar á vegum
fyrirtækisins. Við æskufélagamir í Keflavík
fengum stundum að sitja í vörabílunum upp
á flugvöll og líklega hefur okkur þótt það
vera eitthvað svipað og að vera komnir
hálfa leiðina til Bandaríkjanna sem óneitan-
lega var í hugum ýmsra þá fyrirheitna
landið.
HeillaðurAf
VeröldHersins
Einn er sá æskufélagi sem öðmm fremur
þekkti til á Keflavíkurflugvelli í þá daga.
Hann er fæddur og uppalinn á Austurgötu
18, gegnt æskuheimili mínu í Keflavík, og
heitir Guðmundur Bjamason. Hann fór að
venja komur sínar upp á flugvöll átta eða
níu ára og heillaðist svo mjög af þeirri ver-
öld sem hann kynntist að hann vildi helst
hvergi annars staðar vera. Meira að segja
held ég að hann hafi komið sér upp sfnum
eigin einkennisbúningi og skreytt hann með
strípum eða merkimiðum. Hann þekkti
hveija þúfu á Keflavíkurflugvelli og var eins
konar lóðs um staðinn þegar vinir og jafn-
aldrar fengu að koma með til að líta á
dýrðina. Hann sýndi okkur verslanir, klúbba,
kvikmyndahús, hótelið og allt sem nöfnum
tjáir að nefna. Hann var persónulegur kunn-
ingi ýmsra hermanna og naut góðs af. Alltaf
nóg til af tyggigúmmíi og sælgæti og kvik-
myndahúsin stóðu opin þegar Guðmundur
Bjamason var á ferð og man ég að eitt sinn
sáum við þar hörkustríðsmynd og vomm
þá komnir á fermingaraldur. Guðmundur
flutti af landi brott strax og hann hafði
aldur til og gerðist bandarískur ríkisborg-
ari. Barðist síðar við heimskommúnismann
í Víet Nam og mun hafa hlotið viðurkenn-
ingu fyrir vasklega framgöngu í frumskóg-
arfeninu í Suðaustur-Asíu. Annars var það
mesta furða hvað dvöl bandaríska hersins
á Keflavíkurflugvelli hafði lítil menningarleg
áhrif á Keflavík lengi vel. Það var helst að
hlustað væri á Keflavíkurútvarpið sem út-
varpaði meira eða minna allan sólarhringinn.
Við þá uppsprettulind mótuðust tónlistar-
menn í Keflavík sem síðar urðu landsþekktir,
nægir þar að nefna framúrskarandi tónlist-
armenn eins og Gunnar Þórðarson, Jóhann
Helgason, Magnús Þór Sigmundsson, Einar
Júlíusson, Magnús Kjartansson, Rúnar Júlí-
usson og Þóri Baldursson.
Helgi S. Var Driffjöður
í þá daga var leikfélag í Keflavík sem
stóð reglulega fyrir sýningum á gamanleikj-
um sem alvarlegri verkum. Driffjöðurin þar
sem annars staðar var Helgi S. Jónsson,
skátahöfðingi og þúsundþjalasmiður. Þá
vom Gunnar Eyjólfsson, Helgi Skúlason og
Gfsli Alfreðsson ekki lengur í Keflavík, vom
famir til starfa í leikhúsum í Reykjavík og
samt komst leikfélagið yfir þann mikla missi
og efndi til minnisstæðra sýninga þar sem
Sverrir Jóhannsson, Eggert Olafsson og
ýmsir fleiri innfæddir Keflvíkingar fóm á
kostum í grátbroslegum gervum. Helgi S.
og Arinbjöm Þorvarðarson, sundkennari,
sömdu fjölmargar revíur sem fluttar vora í
ungmennafélagshúsinu. Blaða- og tímarita-
útgáfa var nokkur. Bæjar- og héraðsbóka-
safnið dafnaði er Hilmar Jónsson kom þar
til starfa sem bókavörður síðari hluta sjötta
áratugarins. Kristinn Reyr var þá með bóka-
búð við Hafnargötuna. Mikið snyrtimenni
og glæsilegur á velli. Gekk teinréttur um
götur, virðulegur á svip og eins og andinn
væri þegar að koma yfir hann, enda sendi
hann frá sér fjölmargar ljóðabækur einmitt
á þeim ámm þegar hann var bóksali í
Keflavík.
Þorsteinn Eggertsson og Erlingur Jóns-
son, handavinnukennari, vom eitthvað að
fást við myndlistina og héldu sýningar.
Guðmundur Norðdahl settist að í Keflavík
á fyrstu ámm sjötta áratugarins. Með hon-
um kom ferskur blær í tóniistarlífið. Hann
gerðist stjómandi Karlakórs Keflavíkur og
einn helsti forystumaður og síðar stjómandi
lúðrsveitarinnar í bænum sem lék opinber-
lega við ýmis hátíðleg tækifæri. Bjami J.
Gíslason, lögregluþjónn, sá um tónsmíðar
og sendi stundum lög í danslagakeppni SKT
í Gúttó í Reykjavík er síðar vom gefín út
á hljómplötum.
GvendurÞrybbi
Þá var sérkennilegur fugl á ferð um göt-
ur Keflavíkur og lék á munnhörpu,
Guðmundur Snæland, kallaður „Gvendur
þiybbi". Ekki gerði hann flugu mein, þó oft
væri Bakkus með í för. Hann fór hratt um
stræti og torg, kom kannski skyndilega inn
í einhveija verslunina, vel til hafður, í nýjum
fötum, dró upp munnhörpuna og lék fmms-
amið lag eða þekktan slagara. Hann vann
í bæjarvinnunni, verkamaður alla tíð, ein-
hleypur að ég best veit, að mestu óskóla-
genginn og þrátt fyrir drykkju og mikið
slark meira eða minna allt sitt líf lifði hann
fram á fullorðinsár, dvaldi síðustu árin á
elliheimili í Keflavík. Árni Bergmann, rit-
stjóri og rithöfundur, hefur einhvers staðar
í endurminningum sagt frá Kristjáni heitn-
um Helgasyni, píanóleikara, sem bjó við
Hafnargötuna. Það er fyrir mína tíð, þó er
eins og mig rámi eitthvað í manninn, afar
óljóst þó. I beinu framhaldi af því að ég
minnist á Áma Bergmann sakar ekki að
geta þess að þegar ég vann á unglingsámm
í bæjarvinnunni kom Ámi heim frá námi í
Moskvu og vann nokkur sumur í Keflavík,
hjá bænum, við smíðar á bamaleikvöllum
og við ýmislegt er til féll og bauð okkur
strákunum þá stundum rautt neftóbak,
rússneskt ættað, í nösina og rétt á meðan
við vomm að velta því fyrir okkur hvort við
ættum að þiggja það, söng hann rússnesk
þjóðlög af svo mikilli innlifun að unun var
á að hlusta.
Niðurlag í næsta blaði.
Höfundurinn er rithöfundur í Reykjavík.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. OKTÓBER 1987