Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1987, Side 2
Hér er brugðið upp
nokkrum dæmum úr bók
Reymonds Moodys af
fólki, sem hefur verið
lýst látið, en snúið aftur
og getað sagt frá því, sem
henti það meðan ekkert
lífsmark virtist vera með
jarðlíkamanum.
eftir
ÆVAR R. KVARAN
Hvað
Riddarí dauðans. Málverk frá 1935 eftir Salvador Dali.
varðar mig
um dauðann?
ið erum nú orðnir nokkuð margir, sem árum
saman höfum stutt þá kenningu, að dauðinn
sé engan veginn endir allrar tilveru manns-
ins, en við lifum áfram að þessu lífí loknu
og það sé ákaflega mikilvægt hverjum manni
að gera sér sem fyrst grein fyrir því sökum
þess, að þessum sannleik fylgir óhjákvœmi-
lega skilningur á því, að reikningar okkar
verði ekki að fullu gerðir upp í þessu lífí.
Það er hverjum hugsandi manni alveg ljóst
með því einu að líta í kringum sig, að niður-
staðan af því að trúa ekki á líf eftir dauða
hlýtur að leiða til þeirrar skoðunar, að rétt-
læti sé ekki tii. Só skoðun, að þetta' lff sé
öll tilvera mannsins, getur því leitt til eyði-
leggjandi hugsunarháttar. Ef maður telur
sig staddan í frumskógi, þar sem ofbeldi,
fals og fláræði eitt sé til nokkurs gagns og
sá sterki eigi tvímælalaust að ráða, þá get-
ur slíkt leitt til miskunnarlauss lífs, sem
getur eyðilagt viðkomandi.
Þeir sem trúa á annað líf eða telja það
beinlínis hafa verið sannað fyrir sér, sökum
þess sem þeir hafa upplifað, hljóta því jafn-
framt að gera sér þess fulla grein, að hver
er sinnar gæfu smiður. Að áminning Páls
um að eins og maðurinn sái hljóti hann og
að uppskera er lögmál, sem enginn kemst
undan. En okkur gengur stundum erfíðlega
að átta okkur á því, hvort gæfan sé okkur
hliðholl, sökum rangs mats á því í hveiju
gæfa liggur.
Hveija trú, sem menn þykjast játa opin-
berlega, þá er það sannreynd, að á Vestur-
löndum og víðast annars staðar eru menn
metnir eftir hæfíleikum sínum til þess að
safna fé og græða fyrst og fremst. Áhrifa-
mesti guð Vesturlanda er Mammon, þótt
þess sé gætt að viðurkenna slíkt aldrei opin-
berlega. Hér þarf að hefjast endurmat
þessara skoðana og er það raunar þegar
byijað hjá Qölda ungs fólks meðal okkar.
Það hefur séð á lífí foreldra sinna, að gæfa
er ekki föl fyrir fé eða frama.
Meðal annars af þessum ástæðum fögn-
um við nýjum rannsóknum vísindanna, sem
færa enn nýjar stoðir skynseminnar undir
þá skoðun, að látinn lifír.
Þær rannsóknir, sem hafa stutt þetta
best eru einkum rannsóknir á endurholdgun-
arkenningunni, sem minnst var á I annarri
grein í þessu blaði, rannsóknir á sýnum við
dánarbeð og rannsóknir á reynslu fólks, sem
læknar hafa lýst yfír að látið sé, en snýr
engu að síður aftur til jarðlíkama síns.
fólk Sem Snýr Aftur
Við skulum riú bregða upp nokkrum
dæmum úr bók Raymonds Moodys, Lífíð
eftir lífíð, af fólki sem hefur verið lýst látið
en snúið aftur og getað sagt frá því sem
henti það meðan ekkert lífsmark reyndist
vera á jarðlíkamanum. Eitt af því sem er
afaralgengt í þessum frásögnum er lýsing
þessa fólks á því, hvemig það hittir aftur
vini og kunningja, sem dánir eru. Kona
nokkur lýsir því með þessum orðum:
„Þetta henti mig við bamsburð. Fæðingin
var mjög erfíð og ég missti mikið blóð.
Læknirinn taldi mér ekki bjargar von og
sagði ættingjum mínum, að ég myndi deyja.
En ég var enn með fullri rænu þegar hann
sagði þetta og á meðan hann hafði orð á
þessu fann ég það á mér að ég væri að
snúa við. Á meðan á því stóð varð ég þess
vör, að hjá mér var fjöldi fólks, nánast heil-
ir hópar að mér virtist, sem sveimuðu
uppundir lofti herbergisins. Þetta var allt
fólk, sem ég hafði þekkt í lifanda lífí, en
var nú látið. Ég sá hana ömmu mína þama,
stúlku sem hafði verið skólasystir mín og
fjöldi annarra ættingja og vina. Ég sá eink-
um andlit þeirra og fann fyrir nærvem
þeirra. Þau virtust öll vera glaðleg. Þetta
var fagnaðarríkt andartak og ég fann að
þau vom komin til þess að vemda mig og
leiðbeina mér. Þetta var líkast því sem ég
væri að koma heim til mín og allur hópur-
inn væri kominn til þess að fagna mér.
Allan þann tíma sem á þessu stóð, fannst
mér allt vera bjart og fagurt. Þetta var
dýrðleg stund!"
Ég hef ailtaf talið það mjög mikilvægt,
að fyrir gemm okkur fulla grein fyrir þvf,
að það er lögmál, að uppskera okkar hljóti
ævinlega að vera í samræmi við sáninguna.
Þess vegna læt ég I útvarpsleikriti mínu,
í ljósskiptum fólkið verða að sjá liðið lff
sitt fyrir sér í algjörlega miskunnarlausu
Ijósi sannleikans. I lífínu höfum við lag á
því að „gleyma" því, sem við höfum gert
ósæmilegt, en minnast fremur hins, sem
gott kann að þykja. En við verðum að læra
að horfast f augu við galla okkar lfka. Það
er eina leiðin til þess að geta bætt þá. Þetta
kemur greiniiega fram í reynslu þeirra, sem
segja frá því hvað henti þá meðan þeir vom
„látnir" í bók Moodys „Lífið eftir lífið“.
Hér er dæmi.
„Þegar ljósið birtist mér sagði fyrsta ljós-
veran við mig þetta: „Hvað getur þú sýnt
mér, sem þú hefur afrekað á æviskeiði
þínu?“ Það var að minnsta kosti eitthvað
svipað. Og um leið hófst sýning þessara
upprifjunarmynda. Þá varð mér hugsað:
Jæja, hvað er nú á seyði? Enda var í þeirri
andránni bmgðið upp myndum frá fyrstu
bemsku minni. Síðan var því líkast sem
myndimar héldu áfram allt frá þessum
fyrstu ámm til allra síðustu daga minna.
LífiðÍMyndum
Þetta var mjög athyglisvert allt frá upp-
hafi — það hófst með myndum af mér þar
sem ég var lítil stúlka og lék mér við á, sem
rann um landareignina — og svo rak hver
myndin aðra — myndir af ýmsum atriðum,
sem bám fyrir mig og systur mínar. Og
þannig héldu þessar æviminningar í mynd-
um áfram uppeftir skólaámm mínum og
allt til fyrstu áranna í háskólanum þar sem
ég var nú.
í rauninni sá ég ekki ljósið meðan ég
fylgdist með þessari æviupprifjun, enda virt-
ist veran hverfa jafnskjótt og hún hafði lagt
spuminguna fyrir mig og þó þóttist ég finna
fyrir nærvem hennar áfram, enda var sem
hún leiddi mig gegnum minningamar og
svo gerði hún athugasemdir við þær endmm
og eins. Á meðan á þessu stóð vakti ljósver:
an stöðugt athygli á gildi kærleikans. í
sambandi við það dró hún fram ýmislegt í
samskiptum mínum við systur mína. Þar
kom fram, að stundum hafði ég sýnt eigin-
gimi, en einnig vom þættir þar sem ég
sýndi henni ástúð og skipti réttilega með
henni. Veran lagði áherslu á að mér bæri
að reyna að vinna öðmm allt það gagn sem
ég mætti. Allt að einu gætti hvergi ádeilu
í þessum ábendingum. Þegar veran kom að
atriðuín, sem sýndu eigingimi í fari mfnu,
var afstaða hennar mörkuð af því viðhorfí,
að ég mætti sjálf eitthvað af þeim læra.
Þá virtist ljósveran hafa mikinn áhuga á
allri þekkingu og lagði áherslu á ýmis at-
riði, sem að henni lutu, hvatti mig til þess
að halda áfram námi og sagði, að þegar
hún myndi nálgast mig aftur (þá hafði ver-
an þegar sagt mér að ég ætti í þetta sinn
að hverfa aftur til jarðlífsins) myndi lögð
áhersla á aukna þekkingu. Hún sagði að
þekkingarleitin væri órofín þróunarbraut og
mér tók að skiljast, að þeirri leit lyki ekki
við lfkamsdauðann. Ég tel að ljósveran hafí
reynt að nota þessa æviupprifjun til þess
að veita mér fræðslu og aukna innsýn.
Þetta var sannarlega ákaflega einkenni-
legt. Þama var ég og horfði á þessa
upprifjun ævi minnar. Eg fylgdist af ná-
kvæmni með öllu og þó gekk þetta svo
örhratt fyrir sig. Birtubjarminn umlukti
mig. Hvort þetta tók fímm mínútur eða fímm
sekúndur er mér um megn að ákveða.
Ég var óneitanlega nokkuð áhyggjufull
meðan ég hélt, að mér ætlaði ekki að veit-
ast náð til þess að lifa lengur á jörðinni og
það vakti mér kvíða um hríð. En ég naut
þess að fylgjast með þessari uppriflun. Ekki
sfst að hverfa aftur til minna bemskuára,
nánast eins og ég endurlifði þau til fulls.
Allt virtist þetta stefna að því að sýna mér
ævi mína þannig, að mér myndi unnt að
skoða hana og meta betur með öðm móti.“
í þessari frásögn er bersýnilegt að ljósver-
an leggur áherslu á.tvo lífsþætti sérstaklega:
Að leitast við að auðsýna öðram kærleik
og leita sér aukinnar þekkingar.
AðHverfaÚr
Jarðlíkamanum
En hver verður nú afstaða mánns, þegar
það fer að renna upp fyrir honum, að hann
kunni að vera dáinn? Áð vísu í þeim skiln-
ingi, að hann hefur fulla meðvitund og
fylgist jafnvel með því sem reynt er að
gera við líkama hans og gerist í kringum
hann. Hvemig tekur hann því að hverfa úr
jarðlíkama sínum, að því er virðist fyrir
fullt og allt?
Samkvæmt rannsóknum Moodys virðist
hjá flestum verða mikil breyting frá afstöð-
unni til dauðans frá því sem tíðkaðist í
upphafi dauðareynslunnar. Algengast er að
frásegjendur í upphafí andláts síns harmi
þetta og þrái heitast að fá að hverfa aftur
til líkama síns. En þegar hinn deyjandi hef-
ur notið andlátsreynslu sinnar í ákveðinn
tíma kemur.að því, að hann kýs ekki lengur
að hverfa aftur í jarðneskan líkama sinn.
Að minnsta kosti gildir það um flesta þá,
sem svo langt komast, að þeir mæta ljósver-
unni, sem minnst er á í fyrra dæmi. „Ótil-
neyddur hefði ég aldrei horfíð frá þessari
vera,“ sagði einn viðmælenda Moodys við
hann.
í SAMRÆMI VlÐ
UPPLÝSINGAR Miðla
Hér virðist því komið fram stórathyglis-
verð ný aðferð til þess að undirstrika og
leggja áherslu á það, sem sálrænt fólk hef-
ur haldið fram um aldir. Ófreskt fólk hefur
öldum saman orðið að vera eins og sjáendur
í heimi blindra. í frásögnum þess era erfíð-
leikamir eins og rauður þráður í lífí þessa
fólks, nema það feli hæfileika sína og þyk-
ist vera eins og allur almenningur til þess
að fá að vera í friði. Einkanlega er oft rauna-
legt að lesa um slíkar raunir bama, þegar
þau í fyrsta skipti segja frá sýnum sínum
eða dulheymum, en hljóta skammir eða jafn-
vel barsmfðar fyrir að vera sjáandi á sviðum
þar sem flestir era blindir.
Þetta minnir mig á það, sem hinn hug-
rakki vísindamaður Shafica Karagulla segir
frá f bók sinni Nýjar vfddir í mannlegri
skynjun. Þegar þessi kona, sem framinn í
læknavfsindum biasti við, leyfði sér að halda
því fram opinberlega að athuguðu máli að
til væri fólk með magnaða sálræna hæfí-
leika. Til dæmis manneskjur sem gætu séð
skemmdir í innri líffæram á svipstundu og
ýmislegt því svipað, og að þetta fólk gæti
orðið læknavísindunum að miklu liði, þá
lokuðust henni allar dyr læknavísindanna.
Hún hætti að fá að starfa með þeim miklu
vísindamönnum, sem hún hafði unnið þrek-
virki með, sjóðir til styrktar vísindarann-
sóknum lokuðust henni og fyrri starfs-
bræður hennar forðuðust hana eins og
heitan eldinn. Henni var útskúfað. Hún
varð fjárvana og varð að byrja aftur frá
upphafi. En hún neitaði að vfkja af þeim
vegi, sem hún taldi leiða til sannleikans eins
og hún skildi hann og hún fómaði því svo-
kölluðum „vísindaframa" sínum og öllum
vonum um frægð og viðurkenningu af hendi
starfssystkina sinna. Þessi smávaxna, vilja-
fasta og gáfaða kona kvaðst aldrei mundu
láta af því að beijast fyrir því, sem hún
áliti sannleikann, hvað sem það kostaði
hana. 0g hún stóð við það.
Höfundur er leikari og riihöfundur i Reykjavik.