Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1987, Page 9

HvOd, um 1950.
Almannagjá, um 1936.
bók sinni um Kvennaskólann, gaf hann
stúlkum einnig kost á talsvert ítarlegu bók-
ámi, t.d. í sögu, landafræði og stærðfræði.
Þaðan útskrifaðist Kristín árið 1906 með
83V3 stig og ágætan vitnisburð fyrir landa-
fræði, sögu, söngfræði, línsaum, klæða-
saum, heilsufræði og nóta bene, teikningu.
Teikninguna kenndi þá Stefán Bjömsson,
sem hafði orð á sér fyrir að geta laðað fram
það besta sem í hveijum nemanda bjó.
Hugmyndir um myndlistamám virðast
þá ekki vera famar að sækja á Kristínu,
a.m.k. ekki af alvöru, því að lokinni dvölinni
í Kvennaskólanum afréð hún, eða féllst á,
að halda áfram hefðbundnu „kvennanámi"
við húsmæðraskólann Hússtjóm í
Reylqavík, sem rekinn var af Hólmfríði
Gísladóttur í húsi Búnaðarfélagsins.
Hólmfríður skipulagði tvö námskeið fyrir
ungar stúlkur á hveijum vetri, en þar var
lögð megináhersla á matargerð. Stúlkumar
æfðu sig svo í þeirri eðlu kúnst með því að
elda ofan í kostgangara.
Foreldrar hennar virðast hafa verið full-
komlega sáttir við þá ákvörðun, enda áttu
þeir vini og vandamenn í Reykjavík.
Allt bendir til þess að þetta eina ár,
1907—1908, sem Kristín dvaldi í Reykjavík,
hafi skipt sköpum fyrir hana, kveikt með
henni löngun í skipulegt listnám.
Hvað var það í Reykjavík sem vakið gat
slíka löngun á því herrans ári 1907—1908?
Næsta lítið, a.m.k. á okkar tíma mæli-
kvarða. En í Reykjavík mátti þó rekast á
myndir, fleiri myndir er ung stúlka úr Eyja-
fírði hafði nokkum tímann séð, ekki síst
olíumálverk.
Hjá því fólki sem Kristín umgekkst í
Reylq'avík, að minnsta kosti því fólki sem
átti sæmilega yfir höfuðið, voru eflaust
uppihangandi myndir, málverk eða eftir-
prentanir, en auk þess var málverkasafn
það, sem Bjöm Bjömsson gaf þjóðinni, til
sýnis á efri hæð Alþingishússins.
Það safn hafði einmitt upptendrað Einar
Jónsson árið 1889, er hann var aðeins 15
ára gamall. „Þyrst augu mín sulgu hina
marglitu fegurð þess í djúpum og svalandi
teygum," sagði Einar um fyrstu kynni sín
af safninu (Minningar).
BIÐLAÐ TlL LlSTGYÐJUNNAR
íslendingar vom einnig í þann mund að
eignast eigin myndlist.
Ásgrímur Jónsson hélt umtalaða sýningu
í Gúttó í ágúst 1907, en hana hefur Kristín
hugsanlega getað séð, ef hún hefur verið
komin nógu snemma til Reykjavíkur. Ás-
grímur sýndi þá meðal annars hið mikla
Þingvallamálverk sitt frá 1905. Á sýning-
unni seldust mörg málverk og í framhaldi
af henni veitti hið háa Alþingi listamannin-
um 3000 króna styrk til utanfarar, sem
sýndi í verki hug íslendinga til hinnar nýju
kynslóðar listamanna.
Þórarinn B. Þorláksson hélt að vísu ekki
sýningu meðan Kristín var í Reykjavík, en
af honum fór talsvert orð, sem hlýtur að
hafa komið við hrifnæma unga stúlku.
Málverk hans var og að finna á ýmsum
stöðum í bænum.
Annað listamannsefni, Jóhannes Sveins-
son, vakti einnig á sér athygli í Reykjavík
þennan vetur, en þó mest fyrir einrænings-
lega framkomu. Það var ekki fyrr en í ágúst
1908, er hann tók á leigu efri hæðina í
Gúttó og efndi þar til sýningar, að mönnum
varð ljóst hvað í honum bjó. Að sögn blaðs-
ins Lögréttu (19. ágúst) fór „lærdómsleysi“
þessa unga listamanns ekki milli mála, en
„eðlisgáfumar" blöstu líka við öllum sem
vildu sjá.
Ekki er brennt fyrir að Kristín hafi séð
þessa sýningu, þótt hvergi geti hún um
hana. Freistandi er að ætla, að hinn óstýri-
láti „skipamálari" að austan hafí snert
streng í bijósti stúlku, sem í æsku fylgdist
grannt með skipunum sem sigldu inn Eyja-
fjörðinn og dró upp myndir af þeim í
teiknikompu sína.
Kristín hlýtur að hafa gert upp hug sinn
gagnvart myndlistinni eigi síðar en um
sumarið 1908, þegar náminu í Hússtjóm
lauk.
Aftur er freistandi að geta í eyðumar.
Mín ágiskun er sú að Kristín hafí tekið þá
örlagaríku ákvörðun að helga sig myndlist
eftir að hafa sótt námskeið í teikningu hjá
völundinum Stefáni Eiríkssyni myndskera
(1862-1924).
Árið 1917 segir hún í viðtali við danskt
blað: „Min förste undervisning fik jeg
hjemme paa Island hos en Billedskærer"
(Nationaltidende, nov.).
Stefán Eiríksson kenndi bæði tréskurð
og teikningu í Reykjavík í meir en áratug,
og meðal þeirra sem stigu fyrstu spor sín
á listabrautinni í kjallaranum hjá honum
voru Ríkharður Jónsson, Gunnlaugur Blöndal,
Guðmundur Einarsson frá Miðdal, Eyjólfur
J. Eyfells, Eggert Guðmundsson og Marteinn
Guðmundsson.
Ég held að Kristín hljóti að hafa notið
einhverrar handleiðslu í teikningu eða vatns-
litun, áður en hún gerðist svo djörf að sækja
um vist við „Tegne og Kunstindustriskolen
for Kvinder“ snemma á árinu 1909, og þá
er eðlilegast að ætla að hún hafi fengið þá
handleiðslu, og þá um leið uppörvun, hjá
Stefáni.
Ekki má heldur horfa framhjá því, að
meðan Kristín dvaldi í Reykjavík, var hún
heimagangur, hugsanlega fastagestur hjá
skyldfólki sínu, Kristínu Norðmann og dætr-
um hennar, sem bjuggu við Kirlq'ustræti,
steinsnar frá vinnustofu Stefáns mynd-
skera, en þær voru allar með afbrigðum
músíkalskar og stunduðu tónlistamám. Hið
menningarlega andrúmsloft, sem ríkti á því
b
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 28. NÓVEMBER 1987 9