Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1988, Blaðsíða 7

CON IVNCT I O SIVE
Cottui.
Blossaperlur BaUys.
splundraðist milli 6. og 10. aldar og varð
upp úr því að hvítum dverg, nú ósýnilegum
með berum augum. (Síríus B.) Ýlfur hunds-
ins er þá táknmál sprengingarinnar, sem
gat verið sýnileg sem rauðleit blossaþoka í
nokkrar vikur eða mánuði. Það hefði þá
orðið seint á árinu 618. Ferð Óðins á fund
völunnar bendir til fyrirfram vitneskju þessa
atburðar. Dymar eru dyr Valhallar, stjömu-
merkið Naðurvaldi. Leiði völunnar er þá á
sama stað þar sem Eskúlapíus, yfírlæknir
fomaldar, var að vekja upp dauða, í blóra
við Seif, sem þótti hann ganga of langt í
lækningum sínum, refsaði honum fyrir og
gerði hann að stjömumerkinu Naðurvalda,
sem er tákn læknastéttar.
Allir hlutir í heiminum, kvikir og dauðir,
gráta Baldur. Nautsgeirinn var táradalur
himins. Þar grétu mikinn mjög Hyödumar,
regstimið og Pleiödumar, sjöstimið, ofan í
himinfljótið Eridanus.
Þetta var regngeiri himins, veitti vorregn
sáningarinnar. Einnig rignir Perseíðum þar
yfír, miklum stjömuhrapsskúr.
Gýgurinn Hyrrokkin kom ríðandi úlfí með
höggorm að taumum: Það merkir að tungl-
ið hafði risið um Höggorminn, Úlfínn og
Vatnanöðruna Hydm, áleiðis til sólmyrkv-
ans.
Þór sparkar dvergnum Lit í eldinn: Litur
merkti oft rauður til foma og Mars er rauða
reikistjaman. Hringbraut hennar er ósam-
miðja við jarðbraut og getur plánetan því
virst lítil þegar hún er lengst frá jörðu. Þór
(Júpíter) beitir ris-valdi sínu.
Hermóður hinn hvati Óðinsson var sendur
til Heljar að heimta Baldur. Merkúr hét
Hermes hjá Grikkjum, og er langhvatastur
allra reikistjama: Hann er einnig næstur
sólu og sest því fyrst. Honum er valið nafn
og gefin stjama Óðins í þetta stutta hlut-
verk. Sleipnir táknar hraða Merkúrs, 88
daga umferð. Hann skutlast 8 sinnum fram
og til baka milli reikistjarna og sólar. Her-
móður (Merkúr) fer til Heljar, á Náströndu,
sem er rétt austan við Kentárinn, sem einn-
ig táknar Sleipni.
Þór stóð að og vígði málið með Mjöllni:
Júpíter reis skær í andstöðu í Sporðdreka-
geira, og hafði þvf fullt vald yfir öllu sem
var að setjast í vestrinu. Mjölnir kann að
tákna risbirtu Júpiters í andstöðu, sem er
valdstaðan.
Nanna sprakk af harmi og var borin á
skipsbálið: Það á við það að Venus var svo
nálæg sólu að hún fölnaði í eldtungum sólar-
kórónunnar og settist með sólmyrkvanum.
Goðunum féllust orðtök og hendur: bjarmi
blossanna og sólkórónunnar slær fölva á
reikistjömumar, sem vitkast svo eða birtast
á milli eldglæringanna.
Þá er komið að mistilteininum og hinu
leyndardómsfulla hlutverki hans. Mistiltein-
inn tel ég vera á himni hom og höfuð Nauts-
merkis. Homin virðast hanga á oddunum
af Vetrarbrautinni, eins og mistilteinn af
hýsli sínum. Mörg trúarbrögð höfðu helgi á
mistilteininum, og var hann talinn tákna sál
og fíjómátt trésins og sköp þess. Auk þess
merkir orðið einnig sverð á íslensku, sem
eykur enn á leyndardóminn. Hom og höfuð
Nautsmerkis hafa á sér breiðsverðslag.
Kemur það einnig vel heim við það helgi-
drápshlutverk, sem mistilteininum er valið
í launsögninni.
Sólarkóróna.
<Ð lort4 bor<í) rtiqn n/un b fu ffe nr^itne/
COirffu fd}pn/ p^rcf/rní) grtralng ö!s icb b'yn-
O Sol/ tn> bifl x?bcr öllf liccbt 511 crfcnrierf/
Öobeborfyiubpdpmcinabbtr ^frtitrrt.
Sól og tungl í samstöðu. Rosarium philosophorum. 16. öld.
11]!')>< '3im|K«nbu./iuotqi(T«VtUUfti m
l ÍI,lcipKabt)uhaíápfm»m
/)ília |íavfn.t)Cp)i}iau.luUu (uoi
lum’öni'ib.iní !)norls-JjecmS!',ev lra-b«
l'.tn ./foln btmtita (iffnan SJ?we».
] Ja'im.íEirtni.Wfg.
hiéasstí—
Hermóður á Náströndu. 43. dæmisaga
Eddu.
Alger sólmyrkvi á vesturströnd Noregs 19. marz, 619 e.Kr.
Baldur er drepinn með mistilteini: Edda
segir að Baldur sé svo bjartur að það lýsi
af honum. Það gefur, ásamt öðru, í skyn
að Baldur sé sólin sjálf, sem túlkunin einn-
ig krefst. Hún fer í gegnum hom Nautsins
þegar hún sest. Það er að segja að homin
— mistilteinssverðið — reka hana í gegn.
Þetta minnir á fomkonunga sem féllu fram
á sverð sín, að lokinni stjómartíð. Edda
kallar mistilteininn vönd. Vendir em eins
og V eða Y í laginu, álíka og hom og höfuð
Nautsins.
Stjömumerkið Óríon táknar Höð, og er
utarlega í mannhringnum eins og Edda
kveður á um Höð: þ.e. Óríon er utan við
dýrahringinn, en hendur hans teygja sig upp
í Nautshomið. Báðir eru þessir kumpánar
blindir, því höfuðstjömur Óríons eru fáar
og daufar. Staðgenglar þessa merkis eru
alltaf eitthvað bilaðir í höfðinu, t.d. rotaðir
eins og Hymir.
Reikistjömumar fara með aðalhlutverk
þessa sorgarleiks. Stjömumerki festingar-
innar em baktjöld sviðsins: Óríon er Höður,
Nautshomin em mistilteinninn, Perseus er
Baldur. Loki er Satúm. Hann situr á sól-
baugnum milli homanna og er því til taks
að ljá Heði hendi með skini sínu. Nautsmerk-
ið var tákn lífs og gróanda þegar vorsólin
reis í því. Tákn lífsins fól hér í sér bana
sinn. Leiknum lýkur, leikaramir hverfa af
sviðinu, en tjaldið fellur ekki. Sviðið stendur
opið.
Það kemur nokkuð spanskt fyrir sjónir
að mitt í hólinu um Baldur er sagt að eng-
ir dómar fái haldist. Á launmáli stjamvís-
innar er það hinsvegar viðurkenning á þeirri
staðreynd að vorpunkturinn hafði færist úr
Hrútsmerki í Fiska, og með honum haust-
jafndægrið úr Vogskálum í Meyna. En Vog-
skálar em bústaður Baldurs á himni, sam-
kvæmt túlkun Einars Pálssonar á Grímnis-
málum. Dómstóllinn hafði verið færður um
set.
Öll þau atriði sem nefnd hafa verið em
sjáanleg með beram augum. Á vordegi, 21.
mars 619, varð alger myrkvi á sólu við sólar-
lag, af vesturströnd Noregs í Nautsgeira.
Allar reikistjömumar vom nálægt í sam-
stöðu, nema Júpiter sem var andstæður í
Sporðdrekageira. Hringmyrkvi varð á sömu
slóðum 31 ári síðar með svipaðri stöðu plán-
eta. Alls 7 myrkvar urðu á öldinni séðir frá
Noregi, 3 við sólarlag og einn blandaður
hring- og almyrkvi, 704; alls 8 sólmyrkvar
á 94 ámm, nær helmingi fleiri en eðlilegt
er af sama sjónarhóli. Þetta svæði var heim-
kynni margra landnámsmanna íslands.
Þessi fyrirbæri vom vábeiður. Sólin hnígur
til sjávar í svörtu sólarlagi, með eldtungum
útfrá sér eins og bálfararskip norræns höfð-
ingja. Ragnarök munu í nánd. En Edda lof-
ar okkur endurkomu Baldurs og að jörðin
rísi græn og fjögur úr sæ að nýju.
Höfundurinn er læknir i Swan River í Kanada.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. FEBRÚAR 1988 7