Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1988, Page 7

túlkuð með flóknu taktmynstri af tveimur
ásláttarhljóðfærum á víxl. Þetta virtist vera
þeim meðfætt en hefði áreiðanlega vafíst
fyrir vestrænum hljóðfæraleikurum, eins og
það að aðhæfa sig síbreytilegum sönghraða
og textaflutningi á sviðinu. Þegar okkur var
boðið baksviðs til að fylgjast með hljómsveit-
inni ieika varð okkur einkum starsýnt á
„erhúleikarann" en „erhú“ er kínversk
tveggjastrengjafiðla. Á meðan hann lék fal-
legan einleikskafla, sem leggja þurfti í mikla
tilfínningu, gat hann haldið uppi samræðum
við sessunaut sinn, að því er virtist áreynslu-
laust og alveg óháð leiknum!
Við héldum tvenna tónleika í Nam Fong
(Suður-) leikhúsinu, og rekjan í Suður-Kína
gerði okkur látlaust að athlægi. Tónninn í
hljóðfærum okkar hneig neðar og neðar,
nótumar vöfðust saman eins og pappírsroll-
ur, og vegna aukahitans frá sviðsljósunum
svitnuðum við svo mikið á meðan við lékum,
að svitinn draup ofan í augu okkar og varð
eins og lag af gleiðlinsum, sem margfaldaði
og víkkaði sjón okkar. Það var áhrifamikill
látbragsleikur þegar þetta gerðist allt í senn.
Viðleitni okkar var samt vel tekið með hlý-
legu lófataki og mannhæðarhárri blóma-
körfu, ásamt hamingjuóskum frá héraðstjór-
anum í Guangdong og fömneyti hans.
Daginn eftir var farið með okkur í skoðun-
arferð og fyrst á æfíngu hjá Sinfóníuhljóm-
sveit Gvangsjhú, sem fór verulega aftur
þegar vestræn tónlist var bönnuð í Kína.
Hún er nú nýlega farin að æfa og flytja
vestræn sinfóníuverk í staðinn fyrir upp-
hafna byltingartónlist. Hún þyrfti líka að
fá nýrri og betri hljóðfæri. Síðan var okkur
sýnd byggingarsamstæða þar sem var lif-
andi miðstöð túlkandi listamanna, vinnustof-
Kín verskir akrobatar. Stúlkan hjólar
með öðrum fætínum, eu með Mnum
sparkar hún skálum upp i loftið og
lætur þær raðast ofan & höfuðið & sér.
tónleikana.
ur þeirra og skóli í túlkandi listum, þangaö
sem ungt fólk, hvaðanæva úr Kína, kemur
til þjálfunar. Eftir það fóram við til „Bjart-
skýjaijalla" þar sem áður var miðstöð trúar-
iðkana, en nú garður í fögra Qallaum-
hverfi, þaðan sem víðsýnt er yfir Gvangsj-
hú. Við hvíldum okkur í viðhafnarstofu sum-
arskála í þessu fagra umhverfi, sem eitt
sinn hafði orðið mörgum fomskáldum inn-
blástur. Mitt í sveitunum, langt undan, tran-
aði þéttbýliskjami sér fram, með húsaþyrp-
ingum og iðnaðarbyggingum. Leiðsögumað-
ur okkar sagði að þana hefði fyrir tveimur
áram síðan ekkert verið nema tijágróður!
Þetta minnir á hve hart Kínveijar leggja
að sér til að færa allt í nútímahorf.
Við náðum til Beijing strax um kvöldið.
Það var löng leið að aka frá flugvelinum inn
f borgina. Vegimir líktust rómverskum veg-
um — þráðbeinir og iangir. Andstætt rekj-
unni og gróðursældinni fyrir sunnan var
Beijing grábrún og rykug vegna hins þurra
vetrarloftslags, sem enn ríkti að nokkra,
en öðra hvora bar blóm kirsubeijatijánna
fyrir augu okkar — vorið var ekki langt
undan. Það var enn dálftið svalt. Það var
eitthvað í „loftinu" sem benti til þess að við
gætum ekíri verið á leið neitt annað en til
hinnar fomu höfuðborgar Kína. Kannski var
það vegna þess hvað hún er mikil um sig,
strangleiki hennar og það hve óaðgengileg
hún er, að upp í huga okkar kom mynd af
því hvemig hefði verið að koma hér sem
sendimaður á leið til keisarans í Kína. Þá
komu mér í hug þau orð sem Qfjan Long
keisari viðhafði árið 1793 við sendimann
Breta, Macartney lávarð, og era sígilt dæmi
um kínverska einangranarhyggju: „Við höf-
um allt. Við metum einskis framandi og
hugvitssamiega hluti og höfum enga þörf
fyrir framleiðsluvörur landa yðar.“
— Hvemig mundi framandi tónlist okkar
vegna að þessu sinni?
Á Stað Hinnar
Opinberu Formfestu
Eftir að við voram komnir til Beijing
voram við sífellt haldnir sterkri víðáttu-
kennd, og olli því breidd strætanna, bygg-
ingamar, sem gerðar era í rússneskum stfl,
og víðfeðmasta torg í veröldinni, Ijan an
men (Torg himnesks friðar). í þessu um-
hverfí fundum við skyndilega ekki lengur
fyrir þrengslunum, sem við voram orðnir
svo vanir. Aftur á móti fóram við nú að
fínna fyrir öðra — hinir fíjálsu dagar fyrir
sunnan vora að baki; nú tók hin opinbera
formfesta við.
Okkur var ætlað að halda tvenna tónleika
í hinu virta, nýja leikhúsi þeirra, Kínverska
ópera- og danshúsinu, sem tekur 1600
manns I sæti. Þar var mjög nýtískulegur
búnaður og afar djúpt snúningssvið og sæt-
in vora á tveimur hæðum, rauð að lit. Að
þessu sinni höfðum við mjög fallegan og
greindan „siðameistara" til að kynna efnis-
skrá okkar; hún var fyrrverandi ballet-
dansmær, en nú rithöfundur, og talaði af-
burðafallega kínversku. Hún lærði skýring-
araar í efnisskránni okkar utanað og fór
með þær eftir minni, svo sannfærandi, að
engu var líkara en hún þekkti tónlist okkar
til hlítar, sem hún gerði vitaskuld ekki.
Áður en hún kom fram hafði hún varið
tveimur klukkustundum í að máta allskyns
kjóla, þar til hún ákvað að vera í nítískuleg-
um vestrænum klæðnaði (frakka og pilsi)
og háhæluðum skóm — dagar bláu einkenn-
isfatanna, sem gerðu alla eins, vora liðnir.
Allt til þessa höfðu pils og háir hælar verið
algjörlega bannaður kvenfatnaður, sem átti
að vera látlaus og óbrotinn í ströngu sam-
ræmi við bænda- og öreigahugmyndafræði
Maós. Nú er fegrun kvenna við það að kom-
ast í tísku aftur og má þegar sjá þess nokk-
ur merki að það sé hagnýtt í verslun.
Áður en við héldum tónleikana langaði
okkur mjög til að bjóða framúrstefnutón-
skáldunum, sem áður er getið, að koma og
hlýða á okkur, en sú tilraun okkar bar eng-
an árangur þar sem svo til engir símar era
í heimahúsum í Beijing og of langan tíma
hefði tekið að koma boðum á annan hátt.
Engu að síður var hvoratveggja tónleikun-
um tekið af mikilli hrifningu af áheyrendum.
Fyrri tónleikamir vora teknir upp af ein-
hverri ríkisstöð og útvarpað daginn eftir.
Eftir tónleikana stóðu rithandasafnarar,
sem vildu fá nöfnin okkar, í langri röð bak-
sviðs og þeir vora ákafír í að spjalla við
okkur.
En áður, uppi á sviðinu, höfðu kveðið við
smellir í ljósmyndavélum í gríð og erg, og
sveipur af ljósmyndurum ætt fram og aft-
ur, þegar háttsettir embættismenn komu til
að færa okkur blóm og fara um okkur viður-
kenningarorðum. Við veittum því athygli
að Wú, aðstoðarskrifstofustjóri í utanríkis-
ráðuneytinu, og Deng, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri hinar opinbera umboðsstofn-
unar fyrir túlkandi listir, vora í þessum
hópi, en þeir höfðu haldið okkur móttöku-
veislu daginn áður, þar sem meðal annars
var borin fram hin fræga pekingönd. Þeir
voru afar elskulegir og lítillátir menn, og
sögðu okkur í veislunni frá efnahagsástand-
inu í Kína og efnahagsmarkmiðum Kínveija.
Wú hafði einfaldlega vitnað í ræðu Dengs
Xíaópíngs á allsheijarfundi aðalráðgjafar-
nefndar Kínverska kommúnistaflokksins:
„Það ríður á að fjórfalda verga þjóðarfíam-
leiðslu. Það þýðir að hún mundi nema einni
billjón Bandaríkjadala árið 2000. Þá mundi
verg þjóðarframleiðslu Kína vera sambæri-
leg við verga þjóðarframleiðslu hinna þró-
aðri ríkja heims, en þó vitaskuld ekíri á
mann ... Efnalegar aðstæður era undir-
staðan. Með bættum efnalegum aðstæðum
og hærra menningarstig, munu framtíðar-
horfur þjóðarinnar batna til muna... Við
munum setja okkur nýtt markmið þegar
við, í lok aldarinnar, höfíim flórfaldað verga
þjóðarframleiðslu, það er, að komast jafn-
fætis hinum efnaíega þróuðu ríkjum á
þarnæstu 30 til 50 áram... Einangrun
mundi hindra framþróun í hvaða landi sem
væri. Við liðum fyrir hana og líka forfeður
okkar... Við verðum að ljúka upp fyrir
umheiminum. Það mun ekki skaða okk-
ur... Ef við framfylgjum einangranar-
steftiu og lokum dyram okkar að nýju, verð-
ur alls engin leið fyrir okkur að komast
jafnfætis þróuðu ríkjunum á fímmtíu árarn."
Það var til að sanna vilja Kínveija að ná
þessu marki, að framúrstefnukvartett okkar
var boðið til landsins.
En burtséð frá núverandi stjómarsteftiu;
ef geta borgaranna til að auðsýna ástúð og
hlýju, í stað þess að státa af efnalegri vel-
gengni, væri aðalsmerki háþróaðrar og
göfugrar menningar, þá væri Kína meðal
þróuðustu ríkja. Það era þau heildaráhrif
sem við, og margir gestir aðrir, hafa orðið
fyrir í Kína. En kenningar Konfúsíusar
(samræmi við þjóðfélagið) og Laó-tse (sam-
ræmi við náttúrana) hafa orðið kínverskri
menningu til bjargar á meðan önnur menn-
ingarsamfélög hafa tortímst. Mikið af speki
þeirra er enn samgróin Kínveijum þótt á
ýmsu hafi gengið um vinsældir hennar í
aldanna rás.
Þá daga sem við höfðum eftir tónleikana
notuðum við til að fara í Beijing-óperana,
á fimleikasýningu og í Vináttubúðina, og
ferðast til fíirðulegra staða, svo sem Múrs-
ins mikla, Minggrafanna og Borgarinnar
forboðnu. Frammi fyrir þessum mikilfeng-
legu minjum voram við gripnir djúpri lotn-
ingu fyrir menningu, sem áður var svo
glæsileg, og hefur nægan mátt til að skara
framúr á ný áður en mjög langt um iíður.
Við fóram frá Kína innilega snortnir af
göfugri menningu þess, og hétum því að
snúa aftur þangað síðar, til að afla okkur
meiri og dýpri rejmslu.
Höfundur er tónskáld og hljóðfæraleikari og
býr i Reykjavík, í Vínarborg og Hong Kong.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 4. JÚNÍ 1988 7