Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1988, Qupperneq 12

Saga af lakkrís
Eftir HELGA
HÁLFDANARSON
Vinur minn einn í stétt sálfræð-
inga hefur skorað á mig að birta
sögu, sem ég sagði honum og
hann taldi merkilega frá sínu
faglega sjónarmiði.
Svo er mál með vexti, að maður nokk-
ur, ættaður af Sauðárkróki, var um skeið
búsettur á Húsavík og rak þar lyfjabúð.
Þá búgrein hafa sumir talið ábatasama
og vitna þá einatt til þess, að jafnvel þessi
Sauðkræklingur, sem ekki þótti reiða fjár-
málavitið í þverpokum, hafi stundað hana
í tvo áratugi án þess að fara á hausinn.
Að vísu kom fyrir, að til hagsbóta slædd-
ist fleira yfir búðarborðið en heftiplástur,
apsirín og kogari, svo sem tóbak og sæl-
gæti og annað sem til heilsuræktar horfði.
Svo var það eitthvert sinn, að sölumað-
ur úr Reykjavík ók í hlað og vildi óvægur
selja fyrirtækinu lakkrís. Ekki leizt lyfja-
byrlara varan ýlg'a gimileg til átu; en til
þess að losna við sölumanninn féllst hann
á að taka við smáslatta, sem lfklega
mætti pranga út með klækjum.
Litlu síðar fær hann sendan lakkrísinn,
allt eins og um var rætt, nema hvað
skammturinn var hundrað sinnum það sem
pantað var. Þótti byrlara sýnt, að nú yrði
hann vel birgur af lakkrís næstu tvær
aldimar eða svo.
Á þessu méli gerðist það, að Rússar
sendu í fyrsta sinn mannað geimfar um-
hverfís jörðu. Þetta þótti gífurlegum
tíðindum sæta, sem vonlegt var, og nafn
geimhetjunnar, Gagaríns, var á hvers
manns vörum.
Og nú lét einkaframtakið á Húsavík til
sín taka. í glugga lyfjabúðarinnar gat allt
í einu að líta flannastóra auglýsingu
skrautritaða: „Gagarín-lakkrísinn geim-
frægi er kominn aftur."
Mikill straumur ferðamanna lá um þorp-
ið um þetta leyti, og allra augu glenntust
upp á þennan glugga. Og ekki er að orð-
iengja það, að hver rútufyllin af annarri
mddist inn í sjoppuna og allir heimtuðu
Gagarín-lakkrís! Gagarín-lakkrís! eins og
sáluhjálpin væri í veði. Og tveggja alda
birgðir af lakkrís hurfu eins og dögg fyrir
sólu.
Hvem skyldi undra þótt höfundi þessar-
ar augiýsingar tækist annað betur í við-
skiptalífínu en að fara á hausinn?
Ollum sem heyrt hafa þessa sögu ber
saman um það, að hún sé allmerkileg. En
skoðanir era skiptar um hitt, hvort hún
eigi fremur heima í verzlunarsögu íslands
eða vísindariti um sálfræði.
við Floridaháskólann og þar með, að lista-
verk Jóhanns hafí þegar hlotið viðurkenn-
ingu vestanhafs. Kristín kona Jóhanns er
annars sálfræðingur, en dreif sig í listná-
mið jafnhliða eiginmanninum og hefur
a.m.k. uppá síðkastið orðið þekkt fyrir risa-
stór portret, meðal annars af Reagan forseta,
og hefur hún haldið sýningu á þeim hér.
í Október 1964 segir Jóhann í viðtali í
Morgunblaðinu, að hann sé hættur húsa-
gerðarlist og hafí einvörðungu snúið sér að
skúlptúr. Sama ár sýndu þau hjón saman í
gamla Listamannaskálanum. Þau vora enn
á ferðinni með sýningu á sama stað 1968
og þá fyrir nokkra farin að kenna í Banda-
ríkjum. í þetta sinn sýndi Jóhann 33 lág-
myndir úr áli, kopar og jámi og fór Bragi
Ásgeirsson lofsamlegum orðum um sýning-
una í gagmýni sinni. Bæði áttu þau verk á
úrvalssýningu bandarískra listamanna á
Olympíuleikunum í Munchen 1972 og síðan
hafa þau að sjálfsögðu margsinnis sýnt verk
sín vestra og annarsstaðar. Þegar Jóhann
sýndi skúlptúra sína á Kjarvalsstöðum í júní
1984, vora raunar liðin 16 ár frá því hann
hafði sýnt hér síðast og við það tækifæri
sagði hann í samtali við blaðamann Morgun-
blaðsins:
„Ég tel listamann fyrst og fremst þurfa
að búa yfír miklu innsæi. Menn geta verið
hámenntaðir í list sinni og verið fróðir um
allar hugsanlegar aðferðir, en það er inn-
sæið sem gildir"
Hann ræddi við það tækifæri einnig um
vinnuaðstöðu sína í Florida; kvaðst vinna
öll sfn skúlptúrverk utanhúss við heimili
þeirra hjóna í Orlando. „Hitastigið skiptir
miklu máli“, sagði hann, „ég vinn mikið
með málma, sem storkna á samri stundu.
í rauninni er þetta allt saman náið samspil
milli hitastigs, veðurs og verksins, sem ver-
ið er að vinna. Ég er hræddur um, að ég
gæti ekki gert slíkt hér heima".
Nú er enn hægt að fylgjast með þróun-
inni hjá Jóhanni; í þetta sinn í pappírsverk-
um, sem sýnast framandleg eftir ljósmynd-
um að dæma, en verður án efa forvitnilegt
að sjá með eigin augum í Galleríi Svörtu á
hvítu. GS.
Jóhann vinnur að gerð pappírsaamfellu í garðinum heima
lýá sér i Florida.
Pappírssamfellur
Jóhanns Eyfells
í Galleríi Svörtu á hvítu
lestir sýningarstaðir borgarinnar tjalda ein-
hverju sérstöku í tilefni Listahátíðar og svo er
um Gallerí Svart á hvítu við Laufásveg. Þar er
á ferðinni Jóhann Eyfells, sem verið hefur próf-
essor í skúlptúr listadeild háskólans í Orlando
í Florída síðan um 1970. Jóhann var orðinn
vel þekktur hér áður en hann fluttist vestur
fyrir sérkennilega skúlptúra sína, en hann
hefur sjaldan komið og sýnt verk sín hér
sfðan hann fór. Ekki verður hann sjálfur á
ferðinni, en sendir þrívfddarverk, sem heita
á ensku Paper Collapsions og vísir menn
kalla pappírssamfellur á íslenzku.
Jóhann Eyfells er fæddur 1923, sonur Ey-
jólfs Eyfells listmálara. Hann nam arkitekt-
úr í Bandaríkjunum, en fljótlega eftir heim-
komuna fór hann að fást við skúlptúr og
hélt sína fyrstu sýningu 1961 í einbýlishúsi
að Selvogsgranni 10, sem hann hafði sjálfur
teiknað. Þá vakti sýning Jóhanns athygli
m.a. vegna þess að svo virtist sem ungir
menn hefðu ekki kjark til að leggja fyrir
sig höggmyndalist og hún virtist stefna í
öldudal. Sfðar hefur vegur höggmyndalistar
mjög farið vaxandi og hefur mikil þróun
og geijun átt sér stað þar, ekki sízt í Banda-
ríkjunum, þar sem Jóhann hefur verið þátt-
takandi í ævintýrinu. Verk hans heyra und-
ir það, sem almennt er kölluð framúrstefna
og er heilmikil hugmyndafræði utanum það
með nýyrðum, sem reynt hefur verið að
þýða á íslenzku með árangri, sem er í bezta
lagi broslegur og öllum fyrir beztu að minn-
ast ekki á það hér.
í Morgunblaðinu 23. mai 1963 er sagt
frá því, að hjónin Kristín og Jóhann Eyfells
séu bæði í listnámi við College of Fine Arts
Ein af mynd-
um Jóhannsá
sýningunni í
Galleríi
Svörtuá
hvítu.