Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1988, Side 18

Elias Akkawi, forstjóri Royal
Jordanian í Kaupmannahöfn.
Höfiidborgin Amman
Amman viðheldur 3000 ára
gamalli hefð um að vera leiðandi
borg á svæðinu, en þorpsrætur
allt aftur til 7000 f. K. iiggja inn-
an borgarmarka. Rústir af útileik-
húsi - musteri Herkúlesar - stein-
tuma frá jámöld má sjá í borgar-
miðju. Héðan sendi Davíð konung-
ur Uriah í mannskæða orrnstu,
svo hann gæti kvænst hinni fögm
Bathshebu - atburður sýndur í
litadýrð á hvíta tjaldinu. Amman
stendur á hinum hefðbundnu sjö
hæðum og athygli ferðamannsins
beinist að íburðarmiklum einbýlis-
húsum og glæsilegum bygging-
um, gjaman skreyttar blómum
upp á efstu svalir - tumspírar
moskanna teygja sig upp úr
hveiju borgarhverfí.
Að fara í skoðunarferðir
fráAmman
Hægt er að velja á milli góðra
veitingastaða í Amman og réttir
era með ívafi frá Tyrklandi, Ind-
Iandi, mikið kryddaðir og bragð-
góðir. Jórdanskt brauð úr hveiti,
vatni og salti, bakað eins og flat-
brauð, en þynnra, holt að innan
og gjaman með fyllingu - er hluti
af daglegu fæði. Jórdanir drekka
mikið tyrkneskt kaffí með mintu-
bragði og kardemommum. Amm-
an stendur miðsvæðis og þægilegt
að fara í skoðunarferðir þaðan.
Hótel era yfírleitt góð, en íslensk-
um ferðamönnum er ráðlagt að
taka frekar hærri gæðaflokk og
athuga að sólbaðsaðstaða sé til
staðar, en sundlaugar era yfírleitt
innan dyra.
Arabískt verslanahverfi
í Amman
Gamli miðbærinn er iðandi
arabískt verslanahverfí - óspillt
af ferðamönnum - framandi og í
fyrstu óttablandinn heimur fyrir
aðkomumann. Konur mega ekki
ganga inn i moskuna á torginu -
ekki einu sinni inn fyrir þröskuld-
inn! Hróp og köll einkenna
arabíska verslunarhætti - allt
gengur hratt og fljótt fyrir sig.
Fyrst er maður á varðbergi gagn-
vart því óþekkta - en strax og
farið er að njóta þess, er ævintýra-
legt að ganga um og hafa sam-
skipti af þessum framandi heimi
- alls staðar er þér tekið opnum
örmum - mintute og kaffí til reiðu
- orðin „velkomin - velkomin til
Jórdaníu" mæta þér.
Ekið til Jerash
Það tekur 45 mínútur að aka
til Jerash, best varðveittu róm-
versku borgarinnar í Miðaustur-
löndum og víðar. Gul sandsteins-
hús rísa upp úr fijósömum ekram
eins og gulir sandsteinsklettar.
Skrautleg leirker eru víða seld við
vegkantinn. Leiðsögumaður reytir
af sér brandara, sagði fyrst, að
hann ætti 3 konur og 10 böm,
en síðar kom í ljós, að konan var
ein og bömin þijú. Það fer í taug-
amar á þeim, að Vesturlandabúar
skuli álíta að hér sé enn fjöl-
kvæni. Jórdanir eru rólyndir og
ganga flestir með talnabandið sitt
upp á arminn og fitla við það í
tíma og ótíma.
LEBANON
SYRIA
írtjmrn
RamthayN^ 0uva
MafraíiO
n UfTifn \M
Ú Wm'

f Kmo Husstwo fJocH'je
NaMus o ''''
JerasÞ
Zaroa
Suvwiiinat
Harnaiah
AiraQ
ÖUía Arrva
JCRUSALCM
Oatranah
J jjj Karak0
HtSTORtCAL PLACSS
and Arcnaeoiogica!
rUHKF.Y
V SYRtA
MfcDiTfcRRANEAN
S£A.
fcGYpt
SAUOi AKABiA
ShautwjK
Has aiNaqo
Þjónusta við ferðamenn
má ekki spilla lífsháttum
„Ég hef allt til alls, segir Bed-
úíninn, lindin gefur okkur nóg af
vatni, geitumar og hænsnin nóg
af fæðu - ég vil hvergi annars
staðar búa.“ Þessi orð koma upp
í hugann, þegar einn mest sótti
ferðamannastaður Jórdaníu, Wadi
Rum er heimsótt - er einkennist
af stórbrotnum flallahring um-
hverfís djúpan dal, ekki neitt sér-
stakt fyrir okkur íslendinga. Hirð-
ingjar þar era famir að lifa á
ferðaþjónustu - keyra ferðamenn
í fjaðralausum bflum frá því fyrir
heimsstyijöld og era frekir á pen-
inga og lítt þjónustuliprir - gott
dæmi um hvemig ferðaþjónusta
gétur spillt menningu og lífstfl
fólks, ef ekki er rétt á málum
haldið!
Úr tjaldi inn í steinhús
Stjómvöld hafa miklar áhyggj-
ur af þróun mála þama og ætla
sér að reyna að gera átak til úr-
bóta. En Bedúínar í Wadi Rum
taka ekki tillit til umhverfisskipu-
lags stjómvalda, heldur hafa
hróflað upp bárajámskumböldum
eða byggja steinhús í hrópandi
ósamræmi við stórbrotið um-
hverfí. Eins fallegt og það er að
sjá hirðingjatjöldin á víð og dreif
úti í náttúranni - eins hryggilegt
er að sjá þessi náttúraböm ganga
inn í svokallaða menningu með
því að byggja upp sóðaleg fá-
tækrahverfi. En allt þarf sína
aðlögun.
Eyðimerkurvinin
Döðlutré og pálmar - menn og
dýr birtast handan gulra sanda
og Bedúínatjalda - vinin Azraq
með uppsprettulindir og ferskar
vatnstjamir er eina vatnsbólið á
12.000 fermflna eyðimerkursvæði
- mikilvæg náttúraauðlind fyrir
menn og áningarstaður fyrir þús-
undir farfugla er fljúga á milli
Afríku, og Norður-Evrópu. í
brennheitri hádegissól bylta
þorpsbömin sér eins og selir í
tjömunum og vatnið í skjóli
tijánna svalar ótrúlega. Hér hefur
verið byggð frá fyrstu dögum
mannkyns, menjar frá steinöld
fyrir 500.000 áram, en 2.000 ára
kastalavirki, hlaðið úr gijóti, hef-
ur staðist tímans tönn - síðast
notað af Arabíu-Lawrence og
Faisal prins á meðan þeir voru
að undirbúa lokasókn að Damas-
cus í fyrri heimsstyijöld.
Þjóðvegur konunganna
„Konungabrautin" nefnist veg-
urinn á milli Amman og Rauða-
hafs - einn elsti þjóðvegur í heimi
og hefur verið notaður stanslaust
í 5000 ár. Nafnið kemur úr Biblí-
unni og tengist sigursælum kon-
ungum úr norðri, er fóru með
heri sína eftir veginum til að stríða
á móti konungum í suðri, er réðu
yfír borgunum Sódómu og Góm-
orra. Núna er Konungsbrautin
hellulagður, þægilegur vegur, er
vindur sig í gegnum landslag eins
og klippt út úr Biblíunni. Við skoð-
um hið fræga mosaik-landakort
af Palestínu frá 6. öld e.K. á gólfí
grísk-orþódoxu kirkjunnar í
Madaba. Gamall gráhærður öld-
ungur lætur stafprik sitt líða eftir
landakortinu og sönglar um ferðir
Móse á slitróttri ensku.
Á helgistað Móse
Fjallið Nebo rís yfír landslaginu
aðeins vestar - sem drottinn leiddi
Móse upp á og lét hann líta yfir
til fyrirheitna landsins. A þeim
stað stendur nú falleg kapella með
fomum mosaik-myndum á gólfí.
Á efstu brún Nebo er gott útsýni
yfír Dauðahafíð til Iandsins helga
- í suðvestri liggja heitir hverir
er Heródes notaði sem heilsulind,
núna nýttir fyrir nýtískulegt
heilsuræktarhótel - enn lengra í
suðri liggur rósbleika klettaborgin
Petra (Ferðablaðið hefur áður
ijallað um Petra og heilsuræktar-
hótelið). Hitamistur hvílir yfír
Dauðahafinu og sólin speglast í
djúpinu, þar sem hinar spilltu
borgir Gómorra og Sódóma hvfla
- en 1988 skima sjónaukar frá
lögregluvarðtumum yfír hafíð,
þar sem eygja má tuma Jerúsalem
í góðu skyggni - baráttan um
menningarstig og lífshætti heldur
enn áfram.
Sólbaðsvika við Rauðahaf
Við ljúkum ferðinni í bað-
strandarbænum Aqaba við
Rauðahaf, en þar er gott að hvfla
sig á sólbökuðum ströndum eftir
skoðunarferðir um sögu- og
biblíuslóðir. Aqaba er eina hafnar-
borg Jórdaníu og mikilvæg sam-
göngumiðstöð. A síðari áram hef-
ur byggst þar upp ferðaþjónusta,
enda ríkjandi staðviðri með sólar-
hita og hlýjum breislquvindum.
Það er erfítt að lýsa Jórdaníu
svo vel sé - nýju þjóðfélagi í örri
þróun er byggir gamalt biblíuland.
Alls staðar er sama baráttan á
milli siðvenja, trúarbragða og
pólitísks skipulags. Um 95.000
manns era hér í flóttamannabúð-
um frá Vesturbakkanum. í hveij-
um nýjum áfangastað, er það fólk-
ið sem er áhugaverðast. Jórdanir
taka vel á móti ferðamönnum er
heimsækja þá og algengt er að
heyra orðin „velkomin, velkomin
til Jórdaníu". Við skulum láta
Elias Akkawi, forstjóra skrif-
stofu„Royal Jordanian" í Kaup:
mannahöfn hafa síðasta orðið: „í
allri ferðaþjónustu er það mikil-
vægast að myndist menningarbrú
á milli þjóða. Það er einlæg von
mín að hún megi byggjast á milli
íslands og Jórdaníu."
Palestínskur þjóðbúningur.
í Jerash
För eftir rómversku hjólavagn-
ana era greypt í hellur „Cardo"
eða súlnastrætis í Jerash. Hundr-
uð súlna standa enn uppi og 2000
ára vatnslögn niðar undir stræt-
unum. Á 3. öld til 747 var Jerash
blómleg verslunarborg - full af
hofum, leikhúsum, súlnagöngum,
tignarlegum byggingum, bað-
hýsum, gosbrannum og sérkenni-
legum hringlaga torgum, er enn
standa. Hópar erlendra fomleifa-
fræðinga vinna hér sjálfboðavinnu
við að grafa borgina upp og end-
urbyggja. Jerash var gleymd og
grafín í 1000 ár, fundin 1806 og
viðurkennd sem hin foma Gerasa.
í eyðimörkinni
Annan dag er stefnt út í eyði-
mörkina til að skoða sérkennilega
byggingarlist frá 7. og 8. öld -
eyðimerkurkastalana. Meðfram
veginum sjást fyrst hirðar með
hjarðir á beit, en græni liturinn
vikur smám saman fyrir gulri
endalausri auðn. Hvenær skyldi
takast að rækta upp þessar auðn-
ir? Egyptar við Rauðahaf era að
gera tilraunir með að breyta sjó
í vatn og hér era gerðar tilraunir
með nýjan jarðveg - 35% minna
vatnsmagn en samt 80% meiri
uppskera! Eftir þjóðvegunum
streyma lestir jórdanskra flutn-
ingabfla hlaðnir hveiti til Bagdad
- en á móti koma olíubflar frá
Saudi-Arabíu.
Eyðimerkurlögreglan.
Eyðimerkurkastalarnir
Kastalamir úti í miðri eyði-
mörkinni eru hjúpaðir dulúð og
hlutverk þeirra í sögunni óvíst.
Hver var tilgangur þessara
skrautlegu bygginga - skreyttar
freskum og mosaik-myndum -
bogadregnum hvelfíngum?
Nokkrir vora veiðihallir, baðhýsi
og orlofshús fyrir aðalinn er
tengdist Umayyad-ættinni er ríkti
þá yfír Damaskus - en aðrir vora
viðkomustaðir fyrir úlfaldalestir
er sáu um flutninga og viðskipti
á milli Damaskus, Arabíu og
Austursins. Kastalamir standa að
mestu óskemmdir og bera sér-
stætt sögulegt listgiidi.
í Bedúínatjaldi
Um 25.000 Bedúínar eða hirð-
ingjar eyðimerkurinnar búa enn í
tjöldum. Með leiðsögumanninum
nálgumst við eitt tjaldið - lyftum
tjaldskörinni og okkur er boðið til
tediykkju. Hér búa hjón með sjö
böm í tvískiptu tjaldi - í svefn-
hýsi er marglitum dýnum staflað
- einföld eldstó, hola í sandinum
er miðdepill set- og eldunarkróks.
Eldur logar í kolaglóðum - fersku
uppsprettuvatni er ausið úr vatns-
skjólu í teketilinn er hangir á teini
yfír eldinum. Mintuteið bragðast
vel í skjóli Qölskyldunnar er situr
með krosslagða fætur á teppum
og púðum umhverfis eldinn. Einf-
alt náttúrulíf!
Flugvelar Royal Jord-
anian eru skrautlega
málaðar.
Um 40-50 ára gömul hálsfesti
frá Hebron. í hylkinu er komið
fyrir pappirsblaði með blessun-
ar- eða bölvunarorðum - eftir
þvi hver á að fá hálsfestina!
Palestínskur þjóðbúningur,
sem hefur hlotið mikla trúar-
helgi.
jOa*