Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1988, Síða 13

síðustu umferð. En sú umferð var æsispenn-
andi (pabbi Erans var rændur af vasaþjófi
um 500 bandarískum dollurum í hita leiks-
ins). Englendingarnir voru búnir að sitja
klukkustundum saman yfir Darshan og
undirbúa hann undir viðureignina við Liss
deginum áður, því að þeir gerðu sér vonir
um að ná 3. sætinu, ef Darshan ynni Liss.
Englendingarnir gerðu ráð fyrir ákveðinni
byijun (opnun) frá Eran. Pabbi Erans hafði
lagt til við son sinn að breyta um byijunar-
leik en stráksi var ekkert á því. Eran var
í mjög góðu andlegu jafnvægi á mótinu.
Að afstaðinni Heimsmeistarakeppninni í
Puerto Rico í fyrra, þar sem Eran náði 2.
sæti, sagði faðir Erans við ísraelska skák-
sambandið: „Vilji skáksambandið, að Eran
verði góður skákmaður á heimsmælikvarða
og geti komið sómasamlega fram fyrir
iandsins hönd og kynnt landið á verðugan
hátt, þá verður skáksambandið að sjá
drengnum fyrir þjáifaraSá þjálfari er
ekki beztur, sem vill ana út í sem mesta
keppni, heldur þarf hann að vera þægilegur
maður að tala við og klár á skáksviðinu.
Þessu fékk Liss framgengt. Eran fær einka-
þjálfun aðra hveija viku, 2—3 tíma í einu.
Eg held raunar að svo til allir í flokki Héð-
ins hafi einkaþjálfara.
Faðir Erans sagði mér einnig, að Skák-
sambandið í ísrael hefði ætlað að senda
annan mann með Eran en sig. Strákurinn
vildi hafa pabba sinn, svo að Liss sagðist
fara líka. Skáksambandið sá sig um hönd
og kostaði för hans á þetta mót.
Þess ber að geta, að Skáksamband ís-
lands styrkti ekki undirritaða til fararinnar.
Öðrum aðilum, sem greiddu götu okkar,
kann ég beztu þakkir. Má þar nefna fyrir-
tæki eins og Ingvar Helgason hf., Osta- og
smjörsöluna hf., Fjárfestingarfélagið, Spari-
sjóð Reykjavíkur og nágrennis (SPRON),
Vörðuna hf., Búnaðarbanka íslands og fleiri.
Lokaárangur í flokki drengja undir 14
ára reyndist eftirfarandi:
1. Eran Liss frá ísrael með 9 vinninga (af
11 mögulegum).
2. Gata Kamski frá Rússlandi með 8,5.
3. Andrei Istratescu frá Rúmeníu með 8,5.
4. Pawel Jaracz frá Póllandi með 7,5.
5. Narciso Marcos frá Spáni með 7,5.
6. Tomas Polak frá Tékkóslóvakíu með
7,0.
7. Boris Chatalbashev frá Rúmeníu með
7,0.
8. Sudarshan Kumaran frá Englandi með
7.
9. Héðinn Steingrímsson frá íslandi með 7.
10. Zsofía Polgar frá Ungveijalandi með
6.5.
Lokaárangur í flokki stúlkna undir 16
ára reyndist eftirfarandi:
1. Alisa Gallianova frá Rússlandi með 10
vinninga (af 11).
2. Lumitnita Elena Radu frá Rúmeníu með
9,0.
3. Anna-Maria Botsari frá Grikklandi með
7.5.
4. Sofico Tereladze frá Rússlandi með 7,5.
5. Krystyna Dabrowska frá Póllandi með
6.5.
6. Guðfríður Lilja Grétarsdóttir frá Islandi
með 6,5.
7. Natasa Strizak, frá Júgóslavíu með 6,5
8. Alina Cretu frá Rúmeníu með 6,5.
9. Ruxandra Ioana Ignatescu frá Rúmeníu
með 6.
10. Sandra Susana Villegas frá Argentínu
með 6.
Eran Liss var ekki fyrr búinn að tryggja
sér heimsmeistaratitilinn en faðir Zsofíu
Polgar stakk upp á skákeinvígi, sem haldið
skyldi í ísrael nú í haust milli Erans og
Zsofíu Polgar. Þeir Liss-feðgar höfðu engan
áhuga á þessu tilboði og höfnuðu því af-
dráttarlaust.
Á meðan á mótinu stóð var flutt erindi
á vegum FIDE um skákkennslu í skólum
og áhrif skákar á mótun persónuleika skóla-
barna. Koma þar fram, að góð skákkennsla
undir handleiðslu reyndra manna mundi styðja
að því að gera ungmennin að betri borgur-
um. Að tefla vegna dálætis á skákinni væri
í rauninni aðalatriðið. Vinningur, sem næðist
í höfn á verðugan og sannfærandi hátt
væri toppurinn — listin.
Þo að fæstum sé gefið að verða skáksnill-
ingar nær skák til allra, sem henni kynn-
ast, vegna rökvísi sinnar, sköpunarmáttar
og fjölbreytileika, sem hún býður upp á í
ríkum mæli.
Að mínu mati var för þessi lærdómsrík,
þroskandi og mjög minnisstæð. Ég held, að
einungis Rússamir hafi komið út með hærri
meðaltölu í vinningum, en íslendingar, þeg-
ar upp var staðið.
Þótt ekki gengi allt að óskum í ferðinni
tel ég, að hún hafi tvímælalaust verið
íslensku skáklífi til sóma og því betur farið
en heima setið. —
Ákveðið er að halda næsta mót í Puerto
Rico sumarið 1989.
N Y I R L J O Ð A M E N N I II
Að njóta ljóðsins og lífsins
g held að sá sem nýtur ljóða sé hamingjusam-
ari en sá sem gerir það ekki. Hann á eitt-
hvert leyndarmál, skynjun á tilverunni sem
gerir lífið auðugra segir Anna við mig. Og
hún yrkir ljóð sem svo sannarlega auðga tilver-
una, falleg ljóð og blátt áfram, full af hlýju
og elskusemi. Það fer ekki hjá því að mað-
ur spyiji sjálfan sig: Hvar hefur þetta skáld
eiginlega falið sig?
Því Anna S. Bjömsdóttir er ekki beinlínis
ungskáld þótt hún hafi ekki látið í sér heyra
fyrr en nú. Hún er að vísu á besta aldri,
réttu megin við fertugt, en það er sjald-
gæft að skáld bíði svo lengi í festum. Þvert
á móti er sífellt yngra fólk að hasla sér völl
á ljóðökrum.
Ég heimsæki hana í Ásgarðinn þar sem
hún býr, gift og móðir fjögurra barna, kenn-
ari til margra ára, nú settur skólastjóri við
lítinn skóla norður á Ströndum.
Hún vísar mér til stofu um leið og hún
segir: „Ég er svolítill prakkari í mér. Þú
mátt ekki trúa öllu sem ég segi!“ Ég trúi
henni ekki. „Ertu svangur" spyr hún um
leið og hún reiðir fram te. Nei ég var ekki
svangur. „Maður heldur alltaf að ungir
menn séu svangir," segir hún. „Ég veit
ekki af hverju."
Við skoðum bókina sem hún gaf út sjálf.
„Nei,“ segir hún „mér kom aldrei til hugar
að tala við útgefendur. Ég vildi ekki leyfa
neinum að hafna ljóðunum rnínurn." Það
er athyglisvert að æ fleiri höfundar gerast
eigin útgefendur. Og nýliðar virðast svo að
segja hættir að tala við bókaforlögin.
Bók Önnu er óvenju smekkleg og vönd-
uð. Innbundin, prýdd vatnslitamyndum eftir
Blöku Jónsdóttur. „Éyrst ég var að þessu á
annað borð fannst mér sjálfsagt að gera
það vel. Auk þess er ég mikill fagurkeri."
Ég bið um ævisöguna í fáum dráttum.
„Anna föðursystir mín segir að ég hafi
verið yndislegt barn. Þegar ég stækkaði
talaði ég of hátt og of mikið og þegar ég
var átta ára var ég álitin svo leiðinleg og
forvitin að fólkið í fjölskyldunni horfði á
mig og stundi. Ég tók kennarapróf um
tvítugt og hef síðan stundað kennslu ásamt
ýmsu öðru tilfallandi einsog flestir kennarar
hafa þurft að gera vegna lágra launa. Ég
gifti mig ung og eignaðist tvo syni. Hjóna-
bandið entist ekki lengi og upp ,úr skilnaðin-
um fór ég vestur á Snæfellsnes og tók við
skólastjórastarfi í litlum skóla þar. Ég tek
það nú fram að ég réði litlu þar en það er
nú önnur saga. Þar fór ég að fást við að
yrkja í fyrsta sinn, 25—26 ára gömul,
Kannski var það jökullinn sem hafði þessi
áhrif? Það var eitthvað á seyði, svo mikið
er víst, þó ég segi nú ekki að ég hafi orðið
göldrótt."
En þú byijar ekki að yrkja fyrr en 25
ára gömul? gríp ég fram í. „Nei það var
ekki fyrr. Og svo hætti ég í tíu ár.“
Anna S. Bjömsdóttir.
Hættir, spyr ég undrandi og reyni að
átta mig á þessum skrykkjótta ferli. Af
hveiju hættirðu? Hún hugsar sig vel um.
„Ég gerði mér ekki grein fyrir tilfínningum
mínum. Bjó við mikið innra óöryggi. Þeir
sem voru í kring um mig hvöttu mig ekki,
heldur álitu að þetta brölt væri lítils virði
og meira þurfti ekki til. Ég var of háð dóm-
um annarra og heltekin af því að þóknast
öðrum, reyna að hafa aðra góða, auðvitað
með misheppnuðum árangri. Ég kunni ekki
að njóta ljóðsins og lífsins þá.“
Hvenær byijaðir þú svo aftur að yrkja
ljóð?
„Það eru svona þijú ár síðan. Ég gekk í
gegnum reynslu sem var mjög erfið, en upp
úr því ákvað ég að taka stjóm á eigin lífi,
hætta að leyfa öðrum að ráðskast með mig.
Ég ákvað að taka völdin, og gera það sem
ég raunverulega vildi.“ Anna brosir. „Þá
flæddi þetta allt fram — eins og stífla brysti.
Eitthvað sem ég hafði birgt inni í mörg
mörg ár. Það eru sögur og reynsla á bak
við ljóðin mín — og ef ekki væru þessar
sögur þá væru heldur engin ljóð. Það væm
pottar og pönnur. En þar er ekki mikið um
sköpun á heimili þar sem ekki má hagga
neinu."
Ég spyr um viðbrögð sem hún hafði feng-
ið á bókina og ljóðin.
„Tíminn frá því að bókin kom út hefur
verið yndislegur" segir hún af sannfæringu.
„Auðvitað er fólk óskaplega jákvætt og
velviljað við mig. Ég tek öllu með ró. En
ég hef átt svo skemmtilegar samræður við
fólk um bókina og skáldskap almennt, náð
svo góðu sambandi, sérstaklega við konur.
Það skiptir mig rnáli."
Það er ekki í tísku að yrkja tilfinningarík
og rómantísk ljóð um þessar mundir og
Anna segir mér að sumir glettist með þetta
og fmnist hún svolítið galin að skrifa svona.
„En er lífíð ekki svolítið galið?" spyr hún
glaðlega og segir mér sögur af viðtökum
fólks, því hún hefur verið nokkuð dugleg
að selja bókina sjálf. Hún tók nokkur eintök
með sér á kvennaþingið mikla í Osló og las
raunar upp þar, fýrir ekki færri en þúsund
konur frá mörgum löndum.
Við víkjum talinu að öðru og ég spyr
hvemig hún yrki ljóð. „Ljóðið er besti vinur
minn“ segir Anna „og ég nýt einverunnar,
þess að vera ein með ljóðinu. Kveikja að
ljóði getur verið ein setning sem ég heyri,
hughrif þegar ég horfí á fólk, kvikmyndir
— svo margt. Ég forðast að lesa ljóð ann-
arra þegar ég er sjálf að skrifa, vil ekki
verða fyrir áhrifum. Það er oft eins konar
helgiathöfn hjá mér þegar ég yrki. Ég
kveiki á kertum og kemst í upphafið and-
legt ástand, sem er eiginlega eins og ölvun.
; Það falla stundum nokkur tár og yfirleitt
fæðast ljóðin fullburða eða því sem næst.“
Við spjöllum um framtíðina.
„Ég lít ekki á sjálfa mig sem eitthvert
stórskáld, en ég á margar sögur sem mig
langar að segja. Það er mér ekkert kapps-
mál í sjálfu sér að helga mig algerlega
skriftum, en ég hef oft rúman tíma. Mig
langar að skrifa leikrit og einhvem tímann
ætla 4g að láta verða af því. Ég vil vera
heiðarleg í þvi sem ég geri. Orðið heiðarleg-
ur þýðir fyrir mér að viðurkenna hlutina
eins og þeir em, hætta að leyna því sem
sem er, birta eigin sannleika þótt hann henti
ekki alltaf öðmm. Ef leyndin er orðin aðalat-
riði í samskiptum fólks, missum við hvert
af öðm. Em það ekki augnablikin þegar
skilningur fæðist á milli fólks sem gera lífið
einhvers virði.?“
Smá þögn og svo bætir Anna við.
„Ég ætla að halda áfram að skrifa. Þetta
hefur verið skemmtilegasti tími ævi minnar
að undanfömu. Ég er ástfangin af lífinu,
heilluð af því, og við því er engin lækning
til, eins og uppáhalds Ijóðskáldið mitt segir,
sem betur fer,“ segir Anna að lokum og
brosir. ^ '
Höfundur er lausamaöur í blaðamennsku.
Rætt við Önnu S.
Björnsdóttur um nýja
ljóðabók hennar og fleira
í því sambandi.
Eftir HRAFN JÖKULSSON
ANNA S. BJÖRNSDÓTTIR
Spor Og nóttin
í sandi hló
Kenndu mér að vera hljóðlát í svörtum sandinum þar sem sporin okkar verða aðeins greinanleg örskamma stund en verða þar þó áfram. Þar sem ég lærði að elska hljóðlát í svörtum sandinum. Það heyrðist hvellur og kampavínið freyddi yfir þau bæði. Rann í litlum lækjum niður mjúka líkama þeirra og glitraði í hári þeirra. Þau Iutu niður, svöluðu þorsta sinum. Og nóttin hló.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3. DESEMBER 1988 13