Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1997, Síða 11

áléreft, 1995.
Hringur var frá upphafi lipur teiknari, tók stór-
stígum framfórum og mebtók þáþjálfun sem ein-
ungis fcest meb stöbugum þrásetum fyrirframan
myndefnin, þroskar hugsæib hcegt og hítandi. Þá
nutu spírumarþess ríkulega ab hafafyrirfram-
an sig eina þokkafyllstu fyrirscetu sem inn fyrir
dyr skólans hefur komib, sem varÁsta Sigurbar-
dóttir skáldkonay meb sitt seibandi munúbarfulla
útlity mjúka ogþrýstna efnislega sköpunarverk.
aldarauðinn æsist ásamt afskræmingu lífsins,
og um ieið minnkar eðlunarhæfni manneskj-
unnar, sáðkomum fækkar, gæðin rýrna. Heim-
urinn skreppur saman, landamæri þurrkast út,
ennfremur verður öfugþróuð sérhyggja stöðugt
meira áberandi. Manneskjan er söm við sig
og hefur lítið þroskast hvað sem öllum banda-
lögum og tækniframþróun líður.
Hátækni nútímans hefur á undanförnum
árum fært rækilega sönnur á að hið smæsta
getur verið jafn áhugavert og mikiifenglegt
hinni mestu og stórkostlegustu fyrirferð. Að
ein fruma mannsins stækkuð 500 sinnum,
brotabrot alheimsins, sé meistaraleg smíð nátt-
úrunnar, geta menn sannfærst um á náttúru-
sögusafninu í London og vafalitið víðar. Gerir
ailar hugmyndir um stærðir afstæðar og þetta
afstæði verður því sýnilegra og áþreifanlegra
sem vitneskjan um umfang og eðli alheimsins
verður meiri.
En það sem hátæknin hefur nú staðfest,
höfðu listamenn lengi á tilfinningunni, var hluti
af því eðlisboma skynsviði og þróaða innsæi
sem margur óttast að nú sé að rýma í sama
mæli og fijókornin. Skáldið Rainer Maria Rilke
orðaði það svo; „Hið smáa er jafn lítið smátt
og hið stóra er stórt, það gengur mikil og ei-
líf fegurð um veröld alla og henni er réttlát-
lega dreift yfír stóra og smáa hluti.“ Vizkan
var hér á undan vísindunum eins og alltaf
áður, er innblástur og hugsæi frambera mikil
sannindi.
Hinn mikli málari Joan Miro sagði eitt sinn
í viðtali: „Fyrir mig hefur grasstrá meiri þýð-
ingu en stórt tré, steinvala meiri en hátt fjall
og fiðrildi meira en fálki. í siðmenningu vest-
ursins hefur stærðin verið þýðingarmest. Hið
risastóra fjall hefur allan forgang. En á róm-
verskum veggmálverkunum sem ég á unga
aldri skoðaði fyrir hádegi á hveijum sunnudegi
á Rómverska safninu í Montjuich, fmnast dýr,
sem eru alveg jafn mikilvæg." Listamaðurinn
var bergnuminn af dularmögnum smáhluta og
sérkennum þeirra.
Þessi hugmyndaríki listamaður svaraði á
þann veg spurningunni, hvernig vinnulagi hans
væri háttað, hvaða _ytri meðöl hefðu áhrif á
hann t.d. tónlist: „A meðan ég einbeiti mér
að sköpunarferlinu, alls ekki neitt. Ég horfí
ekki á landslag þótt það geti verið undurfag-
urt. Það eru fáir gluggar á híbýlum mínum
og ég dreg tjöldin fyrir. Ekkert, ekkert, rétt
og slétt ekki neitt. Það sem örvar mig er eftir-
farandi: sérhver hvítur blettur á gólfinu. Marg-
ur lætur lesa fyrir sig ljóð, texta, og sitthvað
sem ég ekki veit. í mínu falli er það fullkom-
lega útilokað. Það er þessi hvíti blettur, sem
verður mér hvati örvunar, ígildi æsandi fegurð-
ar, - þessi rauði, þessi svarti. Ég hantéra
þessa ákveðnu gólfplötu og nú þegar er kom-
inn vísir að verki, sem bíður eftir mér, upphafs-
punktur.11
Þetta leiðir hugann að því, að aðrir hafa
lagt áherslu á að menn eigi að vinna með það
sem þeir hafa handa á milli hverju sinni, hafa
af engu öðru áhyggjur en sköpunarhvötinni.
Ef einhvern lit vantar, eða einhveija tegund
af rissblýi eða pappír má það bíða, það gildir
að fá eins mikið og auðið er úr því sem fyrir
er, því menn eiga ekki að velta hlutunum of
mikið fyrir sér heldur hefja verkið, láta eðlis-
ávísunina ráða. Þetta á svo einnig við um stað-
setningu listamannsins, verk hans verða ekki
sjálfgefið betri við að hann flytji sig um set,
jafnvel til útlanda. Því er líka þannig varið um
mig, að því meir sem ég sé af undrum heims-
ins þeim kærari verður mér hundaþúfan ís-
lenzka. Fari menn að hugsa of mikið um gang
hlutanna, getur farið fyrir þeim eins og þúsund-
fætlunni, sem ferfótungur spurði hvernig hún
í ósköpunum bæri sig að við að hreyfa alla
þessa óteljandi útlimi. Það hafði þúsundfætlan
ekki brotið heilann um, því hún hafði aldrei
hugsað lengra en að komast leiðar sinnar, en
fannst málið áhugavert. Velti sér á bakið,
hugleiddi það vel og lengi, varð ósjálfbjarga
og dó...
Það sem máli skiptir er þannig að vinna
sitt verk, þjálfa hugsæið og þá fer gangverkið
sjálfrátt af stað eftir sama lögmáli og úrverk-
ið á úlnliðnum, sem hleður sig á meðan eig-
andi þess er á ferð. Stöðvast við kyrrstöðu.
Hugmyndirnar verða til á sama hátt meðan
menn eru virkir í umhverfí sínu, og þannig
birtast viðfangsefnin listamanninum, en hann
leitar þeirra ekki, fínnur þau einfaldlega svo
lengi sem gangverk sköpunareðlisins tifar
reglubundið.
Allar þessar hugleiðingar skara list Hrings
Jóhannessonar á einhvern hátt, sem hliðstæða
eða andhverfa, hann var virkur í umhverfi sínu,
fann og upplifði myndefni sín, leitaði þeirra
síður, var landkönnuður með pentskúfnum.
Hófsemin, einfaldleikinn, fegurðin og kyrrðin
var aðall verka hans. Viðfangsefnin frá æsku-
slóðunum í Aðaldal, þar sem hann málaði öll
sumur, bera í sér sjónrænar speglanir og ástar-
játningar, samræður við hið mikilfenglega og
afmarkaða í hinu smáa, lifanir jarðtengdra
opinberana sem aldrei eru þær sömu frá degi
til dags, ári til árs. Frekar en að ást gærdags-
ins og dagsins í dag eigi sér hliðstæðu í ást
morgundagsins. Eins og spánska nóbelskáldið
Camilo Jose Cela orðaði það: „Sú ást sem þú
gefur hvorki né þiggur í dag fínnst aldrei fram-
ar. Ást morgundagsins er önnur. Ástin er opin
sem úthaf en hatrið lokað búr.“
Veigurinn í list Hrings Jóhannessonar eru
þau fjölþættu brotabrot og óvæntu sjónarhorn
sem hann fangaði í síbreytilegri kviku, mögn-
uðum formunum og grósprotum náttúrunnar,
þar sem mannanna verka sér stað í bland.
Þessi sjónarhom birtust honum á gönguleiðum
hans um sumarland bemskunnar þar sem hann
undi sér og málaði á hverju ári, voru honum
hvati og ögran til átaka. Þar fann hann flest
myndefni sín, þurfti ekki að fara út fyrir mörk
Hagasveitarinnar, ekkert var þar of smátt til
að það gæti orðið stórt. Töfrar þessara smá-
heima og sjónskynjana, kristalstærra ljósbrota,
skyldu fangaðir og yfirfærðir á dúka, listamað-
urinn gaf bæði og þáði af ást heimahaganna.
Við það hófst vegferð þeirra úr afmörkuðum
heimi sjónrænnar einangranar í norðlenskri
sveit og á vit umheimsins, til okkar allra.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. JANÚAR 1997 1 1