Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1997, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGUNBLAÐSENS ~ MliNMNG USTIR
16. TÖLUBLAÐ - 72. ÁRGANGUR
EFNI
Halldór
Laxness varð 95 ára í vikunni. Af því til-
efni var m.a. opnuð í Þjóðarbókhlöðunni
sýningin Asjónur skáldsins, þar sem sýnd
eru málverk, höggmyndir og teikningar
af skáldinu. Myndir af þeirri sýningu eru
á forsíðu Lesbókarinnar og í miðopnu,
þar sem birtur er kafli úr Sjálfstæðu fólki.
Sú bók kom nýlega út öðru sinni í Banda-
ríkjunum og með kaflanum er birtur nýr
ritdómur um bókina.
Alþjóöleg
kvikmyndahátíð og ráðstefna um heim-
ildamyndir var haldin nýlega í Toronto í
Kanada. Engin íslensk heimildamynd var
á sýningarskránni þetta árið en fjórir ís-
lenskir kvikmyndaframleiðendur mættu
með verkefni sín í þeim tilgangi að vinna
hug norður-amerískra fjárfesta.
Bókaverzlun
er lífleg á alnetinu, þótt eitt sinn hafi því
verið spáð, að það myndi ganga af prent-
uðu máli dauðu. Og samkeppnin í net-
heimum fer harðnandi og takast þar með-
al annars á Barnes & Noble-bókarisinn
bandaríski og smáfyrirtækið Amazon,
sem rekur stærstu bókaverslun í heimi,
með yfir milljón bóka lager.
í kraðakinu
er heiti á síðari grein Sólveigar Einars-
dóttur frá Kína og þar er meðal annars
fjallað um koss engilsins, blóm í átta lit-
um, kínverskt rokk á snældum, dauða-
hrinu og Hamlet á kínversku.
Kista
Kveld-Úlfs er heiti á grein eftir Þórhall
Vilmundarson, forstöðumann Ornefna-
stofnunar. Greinarefnið er í tilefni frá-
sagnar Egils sögu af kistu Kveld-Úlfs, en
hér er sett fram ný skýring á kistusögn-
inni og leitar svars við spurningunni:
Voru frásagnir Egils sögu af stærð landn-
áms Skalla-Gríms gamlar arfsagnir Mýra-
manna eða hugsmíð höfundar Egils sögu?
Hjóðbækur
ryðja sér til aukins rúms vítt um veröld.
Leikgerð Njálssögu er komin út á snæld-
um í Þýzkalandi og þróunin sækir líka
hingað. A degi bókarinnar tilkynnti
Blindrabókasafn Islands að nú yrði al-
menningi boðið að kaupa úrval af hljóð-
bókum þess. Gefist það vel er stefnt að
því að auka umsvifin í hljóðbókasölunni.
Við segjum frá leikgerð Njálu í Þýzka-
landi og Kjartan Árnason fjallar í grein
um breytta tíma í útgáfu hljóðbóka hér á
landi.
Afburðamenn
og sérvitringar eru umfjöllunarefni Þor-
steins Antonssonar í 4. grein hans um
farvegi þeirra sem eru öðruvísi. Nú orð-
ið, segir höfundurinn, birtist afburða-
mennið helzt í kvikmyndum og þá í vits-
munaglímu við heiminn, ofurklár og af
fráleitu tilefni.
Forsíðumyndina tók Kristinn af mólverki Louisu Matthiasdóttur af Halldóri Laxness.
HALLDÓR LAXNESS
í UNUHÚSI
Upp þetta dimma sund: þar lá mín leið
mart liðið kvöld;
og sæi eg Ijós, þá var sem vanda og neyð
væri nú lyft af heilli öld.
Hér beið mín eftir amstur dags og önn
-eða utanför-
sú fylling vona er fæstum verður sönn,
að fá af vini örugg svör,
svo létti vafa og öllum ugg af þér
sem átt þar hlé:
hverþögn fær óm; hvert orð ber epli ísér.
Ymur hið forna saungna tré.
Þar drífa guðir og gamlir prestar inn
og gyðjur lands,
afbrotamenn og börn fá bolla sinn
af besta vini sérhvers manns.
Og Steinar Steinn sem Ijóðin las mér fyr
án lífsfögnuðs,
kom handkaldur upp sundið, drap á dyr
og drakk úr kaffíbolla Guðs.
Ó mildu vitru augu, augna hnoss,
umliðna stund
þess Ijóss er brann, sjá ennþá lýsirðu oss
upp þetta dimma sund.
Ljóðið er birt i tilefni 95 áro afmælis höfundarins 23. þm.
RABB
EKKI BARA
LEIKFIMI
TESSIR unglingar skilja ekki
ást. Teir halda bara að tað er
leikfimi," - sagði þýsk kunn-
ingjakona mín, búsett á ís-
landi, fyrir skömmu. Mér
þótti framsetningin nokkuð
skondin og hló við en upp í
huga mér komu dálítið dapur-
legar fullyrðingar um ástinda sem ég hef
lesið í ritgerðum nemenda minna undnaf-
arna vetur. „Ég hef verið með mörgum
stelpum og er steinhættur að trúa á ást-
ina,“ skrifaði t.d. snaggaralegur 17 ára
gamall strákur. „Þegar í ljós kom að litla
systir mín var haldin langvinnum sjúkdómi
rofnaði sambandið milli pabba og mömmu
og þau gáfust upp. Það er eins og ástin
þoli lítið mótlæti," skrifaði alvörugefin
stúlka, 19 ára að aldri. Hugmyndir unga
fólksins um samband karls og konu eiga
bersýnilega lítið skylt við ástarsögu sem
ég hef verið að fylgjast með í laumi að
undanförnu. Sú saga einkennist ekki af
leikfimiæfingum enda eiga ekki í hlut
sprækir unglingar heldur öldruð hjón á
hjúkrunarheimili hér í borg.
Hann er kvikur og fráneygur, hún farl-
ama og dálítið sljó til augnanna og ber
þess merki að minnið er farið að bila. Stund-
um er hún ekki alveg viss um hver hann
er þessi maður sem situr ævinlega og held-
ur í hönd hennar en gerir sér samt grein
fyrir að hjá honum á hún allt sitt traust.
Um leið o g hann þarf að bregða sér frá
stundarkorn ókyrrist hún og skimar ráð-
leysislega út í loftið eins og hluti af henni
sjálfri hafi skyndilega gufað upp. Hann er
hins vegar aldrei fjarri henni lengur en
nauðsyn krefur og fyrr en varir hafa hend-
ur þeirra sameinast á ný og friður færist
yfir andlit gömlu konunnar. Úr ásýnd hans
skín einlægni og hlýja ogjafnframt sú full-
vissa að hann hafi síður en svo lokið hlut-
verki sínu hér á jörð þótt hann eigi brátt
níu áratugi að baki.
Það yljar manni um hjai-tarætur að heyra
hvernig hann leggur sig í framkróka um
að kalla elskuna sína til vitundar um nútíð-
ina með frásögnum af kjaradeilum, stjórn-
málum, ófærð og nýfæddum afkomendum
í Qórða lið. Og beri það engan árngur, vind-
ur hann sér umsvifalaust aftur til fortíðar
með sögum úr sveitinni á fyrstu áratugum
aldarinnar, flutningunum á mölina, atvinnu-
þrefi og bolloki þeirra hjóna i einu herbergi
með aðgangi að eldhúsi. Þá bregður stund-
um svo við að það birtir yfir gömlu kon-
unni og einstaka sinnum gefur hún frá sér
hláturstíst sem sýnir að enn logar í gömlum
glæðum.
Þótt það sé ljótt að liggja á hleri get ég
stundum ekki stillt mig um að hlusta á þau
og hef raðað brotunum saman í dálitla
mynd sem mér er orðin hugstæð. Ég sé
þau fyrir mér koma til bæjarins í atvinnu-
leit við upphaf heimskreppunnar með fátt
annað í farteskinu en ástina sína þótt það
stóra orð hafi tæplega verið þeim munnt-
amt. Hún er í peysufötum, hann í vaðmáls-
fötum og hvort tveggja hefur hún saumað.
Það er húsnæðisskortur í bænum og litla
vinnu að hafa nema einstaka viðvik við
höfnina. Utanbæjarmenn eru litnir horn-
auga, bæjarbúar sitja fyrir þeim fáu störfum
sem í boði eru og heimilisfaðirinn ungi þarf
oft að snúa bónleiður til búðar, til litlu her-
bergiskytrunnar eftir að verkstjórarnir hafa
valið þá úr sem þeir þurfa á að halda þann
daginn. Konan er heilsuveil og ekki til stór-
ræðanna enda á hún von á sínu fyrsta barni.
Hún bjástrar við prímusinn og reynir að
nýta sérhvern matarbita, sérhveija efnisp-
jötlu og sýnir íslenska gestrisni frændum
og vinum úr sveitinni sem eiga erindi til
bæjarins. Hann ræður sig á vetrarvertíð
fyrir vestan svo að þau geti með einhveiju
móti dregið fram lífið. A meðan fæðist litla
barnið og deyr. Faðirinn fær aldrei að líta
það augum því að það hefur hvílt í gröf
sinni margar vikur þegar hann kemur heim
og móðirin þurft að leita eftir bæjarstyrk
til að greiða útförina. En ungu hjónin sam-
einast í sorg og fátækt. Slíka samstöðu fá
utanaðkomandi öfl ekki rofið. Og smám
saman glaðnar til. Eftir kreppuna kemur
stríðið og þar með Bretavinnan, tvö heil-
brigð börn leika á palli. Þessum börnum
skal búin björt framtíð.
í heimi hjónanna er ekkert ním fyrir
skemmtanir og engin þörf fyrir munað.
Allt snýst um brýnustu lífsnauðsynjar og
að búa í haginn fyrir framtíðina. Með dugn-
aði og sparsemi eignast þau litla íbúð.
Smám saman rata ýmis nútímaþægindi
þangað inn en þau verða aldrei kjarni lífs-
ins. Það tilvistartóm er orðið hefur hlut-
skipti svo margra, sem lifðu hinar öru þjóð-
félagsbreytingar frá kreppuárum til velt-
iára, hefur ekki sett mark sitt á líf þeirra
og samvistir. A sama hátt og þeim tókst
að yfirstiga sorgir og erfiðleika fyrstu
hjónabandsáranna ryðja þau flestum þrösk-
uldum úr vegi, ekki með frekju og yfir-
gangi heldur með kærleika og samstöðu
og þannig haldast þau í hendur á setustofu
hjúkrunarheimilisins, hann í heimi raun-
veruleikans, hún í heimi gleymskunnar en
umlukin gagnkvæmri ást - ást sem á ekk-
ert skylt við leikfimi.
GUÐRÚN EGILSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 26. APRÍL 1997 3