Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1997, Blaðsíða 12

KVIKMYNDAFAR
í FIMMTÍU ÁR
Alþjóólega kvikmynda-
hótíóin í Cannes er nú
haldin í 50. skiptió.
ARNALDUR INDRIÐA-
SON segir sögu hennar
merkg og prýdda stjörn-
um og kvikmyndum sem
seint gleymast.
DAGINN sem fyrsta kvik-
myndahátíðin í Cannes í
Frakklandi hófst, þann 1.
september árið 1939,
braust seinni heimstytj-
öldin út. Strandbærinn
Cannes, sem þekktur var
fyrir spilavíti sín, hafði
orðið fyrir valinu því þar var sólríkt o g lands-
lagið fallegt en franska stjómin hafði ákveð-
ið að setja kvikmyndahátíðina á fót sem svar
við Feneyjahátíðinni, er fasistar Mussolinis
réðu yfir. Einnig átti hún að vera einskonar
mótvægi gegn sfauknum áhrifum bandarí-
skra kvikmynda í Evrópu. Gary Cooper, Mae
West og Charles Boyer voru kominn til bæjar-
ins þennan dag og einnig heiðursforseti há-
tíðarinnar, sjálfur Louis Lumiere, 74 ára
gamall. Ein af myndunum sem frumsýna
átti var Galdrakarlinn í Oz eftir Victor Flem-
- ing en hún var aldrei sýnd í Cannes. Hátíð-
inni, sem standa átti til 20. september, var
aflýst eftir að Hitler réðst inn í Pólland.
30.000 þátttakendur
Það var ekki fyrr en eftir stríðið, í septem-
ber árið 1946, sem tókst að koma Canneshá-
tíðinni á laggimar til frambúðar og var dóm-
nefndin skipuð fulltrúum frá hverri þátttöku-
þjóð, alls 18 manns (Canneshátíðar vom
ekki haldnar árin 1948 og 1950 vegna fjár-
skorts og því er 50. hátíðin í ár). Hlutu allar
myndimar viðurkenningu. Á meðal mynda
sem fmmsýndar vom þessa fyrstu hátíðis-
daga eftir stríðið vom Róm, opin borg, eftir
Roberto Rossellini, Glötuð helgi eftir Billy
Wilder og Stutt kynni eftir David Lean. Þá
vom um 300 þátttakendur í hátíðinni. Þessa
dagana er talið að meira en 30.000 kvik-
myndagerðarmenn, blaðamenn, kaupendur
og seljendur, séu á Cannes. Prentuð dagskrá
er uppá 210 síður. Skrá með nöfnum og
heimilisföngum þátttakendanna er uppá 400
síður.
Ekki er ólíklegt að á afmælisári muni svip-
ir fortíðar vera áberandi á Cannes. Von var
á góðkunningjum eins og Robert Altman,
Francis Ford Coppola, Martin Scorsese og
Wim Wenders ásamt stjömum á borð við
Ginu Lollobrigida, Claudia Cardinale, Jeanne
Moreau og Catherine Deneuve. Þá munu
nöfn þeirra sem skópu Cannes og kvikmynda-
söguna varla gleymast. Menn eins og Alfred
Hitchcock, Orson Welles, Luis Bunuel, Ingm-
ar Bergman og Federico Fellini. Aðeins Berg-
man er á lífi af þessum mönnum og hlaut
hann sérstök heiðursverðlaun á hátíðinni, en
var ekki viðstaddur í eigin persónu.
Ólik timabil
Stórblaðið Le Monde hefur gefið hveijum
og einum áratug Canneshátíðarinnar heiti í
tilefni afmælisins. Þau eiga að vera lýsandi
fyrir þróunina frá stríðslokum. Árin frá 1946
til 1956 vom ár frumheijanna, les anneés
pionnieres þegar sjá mátti Welles, Walt Disn-
ey og Jean-Yves Cousteau á götum Cannes;
Cousteau og Louis Malle tóku við Gullpál-
manum árið 1955 fyrir myndina Heim þagn-
arinnar en það var í fyrsta sinn sem pálminn
var veittur. Árin frá 1957 til 1966 kallar Le
Monde ár kvikmyndafíklanna, les anneés ci-
néphiles þegar frönsku kvikmyndimar sigr-
uðu heiminn. Árin 1967 til 1976 vom ár
hugsjónanna þegar mótmæli unga fólksins
OPNUNARMYNDIN í ár; úr „The Fifth Element" eftir Luc Besson,
SVIPIR fortíðar; Orson Welles í Cannes.
NÝBYLGJAN mótmælir; frá hægri, Pol-
anski, Malle, Truffaut og Godard á Can-
neshátíðinní árið 1968.
og pólitískt andrúmloft tímabilsins varð m.a.
til þess að hætta varð hátíðinni í miðjum
klíðum árið 1968 vegna stúdentamótmæla
sem leikstjórar á borð við Jean-Luc Godard
og Francois Tmffaut studdu. Eftir þá óróa-
tíma varð til tímabil stórmyndanna á árunum
1977 til 1986 eða les anneés spectacles þeg-
ar alþjóðlegar stórmyndir voru frumsýndar í
Cannes á ný. Og loks kallar Le Monde árin
frá 1987 til 1996 ár fjölmiðlanna eða les
anneés mediatiques þegar hátíðin hefur orðið
að stórkostlegum Qölmiðlaviðburði þar sem
allt getur gerst.
Dómnefndarformennimir þessi ár hafa
sett svip sinn á hátíðarhöldin en mikill heiður
þykir að því að vera kjörinn formaður dóm-
nefndar. Því embætti hafa gengt margir
andans menn kvikmynda og bókmennta, leik-
stjórar, kvikmyndastjömur og rithöfundar.
Af þeim má nefna m.a. Jules Romains, Andre
Maurois, Marcel Pagnol, Fritz Lang, Sophia
Loren, Luchino Visconti, Joseph Losey, Ingrid
Bergman, Tennessee Williams, FYancoise
Sagan, William Styron, Dirk Bogarde, Milos
Forman, Yves Montand, Bemardo Ber-
tolucci, Roman Polanski, Clint Eastwood og
Francis Ford Coppola.
Glamúr 09 glya
Oft hafa sigurlaunin fallið í skaut þeirra
sem almenningur eða bara tíminn hefur
dæmt óverðuga. Sagt er að almennt sé álitið
að Trúboðsstöðin eftir Roland Joffé hefði
alls ekki átt að hljóta Gullpálmann árið 1986.
Heldur ekki „The Knack ... And How To
Get It“ árið 1965 eftir Richard Lester. Einn-
ig var það umdeilt þegar Bille August hreppti
Pálmann fyrir myndina í góðu skyni árið
1992.
„Cannes" ber höfuð og herðar yfír aðrar
hátíðir", er haft eftir Harvey Weinstein hjá
Miramax Films en hann hefur sótt Canneshá-
tíðina í 15 ár. „Berlínarhátíðin er meira fyrir
kaupsýslumenn og Feneyjarhátíðin er ekki
eins spennandi. Cannes er öflugust. Frábær
sirkus." Forkólfum hátíðarinnar þykir mestur
akkur í því að „uppgötva" myndir sem síðar
vegnar vel um heim allan. í fyrra var uppsker-
an að því leyti einkar kræsileg. Þá hlutu verð-
laun myndimar Leyndarmál og lygar eftir
Mike Leigh, Fargó eftir þá Coenbræður Ethan
og Joel 0g Brimbrot eftir Lars von Trier.
Glamúrinn og glysið er heldur aldrei langt
undan á Cannes þar sem kvikmyndastjömum-
ar frá Hollywood hafa löngum sett svip sinn
á frumsýningarkvöldin. Opnunarmyndin í ár
er „The Fifth Element" eftir Luc Besson og
Clint Eastwood lokar hátíðinni með „Absolute
Power“, sem reyndar var frumsýnd í Banda-
ríkjunum fyrir þremur mánuðum. Eastwood-
myndin var sett inní prógrammið af því ein-
göngu að hann er stórstjarna frá Hollywood
og ekki má gleyma að Frakkar dýrka hann
og dá öðrum stjömum fremur. Þannig hefur
það alltaf verið. Þotuliðið í Evrópu hélt áður
stórfengleg samkvæmi í þeirri von að geta
kynnst kvikmyndastjömunum í Frakklandi,
Bretlandi 0g Bandaríkjunum og jafnvel, ef
heppnin var með því, að hitta Picasso eða
Sartre. Cannes er staðurinn fyrir þá sem vilja
hitta rétta fólkið og meira að segja fólk sem
það vill forðast, eins og Peter Ustinov sagði.
HELGI SEUAN
TVÖ
SMÁBLÓM
Verma geislar á vori
viðkvæm er jurt og smá,
litfögur blómin blá.
Leikur svo létt í spori,
ljómandi af vorsins þrá
ungmey með bjarta brá.
Lindin þar ljúfan hjalar
Ijómar ársólin heit.
Búsmali er á beit.
Allt af unaði talar
yndis í gróðurreit.
Lífsins gullvæga leit.
Ungmey með léttri lundu
leitaði blómum að.
Hoppaði stað úr stað.
Fann svo glitra á grundu
glóbjart og fullskapað
blómið sem griða bað.
Upp reif óðar að bragði
angan að vitum ber.
Náblær um foldu fer.
Að litlu hjarta lagði
litverpa blómið sér.
Lífsgátan örðug er.
Höfundur or fyrrverandi
alþingismaður.
MARJATTA ÍSBERG
KVEÐJU-
STUND
Þú horfðir á mig særðum aug-
um.
„Hittumst við þá ekki aftur,"
sagðir þú, undrandi.
„Þannig er lífið,“ ansaði ég
kæruleysislega.
En sál mín grét.
Ekki á eftir þér.
Ekki þín vegna.
Heldur vegna þeirrar beiskju
sem vanmáttur til ástar og
væntumþykju skapar.
Ég sneri við þér baki
og hvarf sjónum þínum að eilífu.
RÓTTÆK
SKÁLD
„Les fleurs du mal“ var bók sem
stúdentar
68 kynslóðarinnar lásu
og töldu sig djúphugsuði.
Þeir drukku vodka
og ímynduðu sér, að hann væri
absint.
Þannig urðu þeir allir að skáld-
um —
þangað til þeir luku kandidats-
prófi, klæddust jakkafötum
og fengu sér trausta stöðu í
þjóðfélaginu.
Höfundur er hugverkakona og
kennari.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 17. MAÍ1997