Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1997, Síða 6

kvikmyndasafnsins á ferðalagi sínu til Kaup-
mannahafnar. Ræddi hann kvikmyndavalið
og kannaði hvort ekki væri hægt fyrir til-
stilli kvikmyndasafnsins að fá myndir frá
öðrum aðilum. Þannig fékk félagið myndina
„Umberto D“ frá Palladium. Kom í ljós að
Filmía væri einna liflegastur og stærstur af
kvikmyndaklúbbunum sem hefðu viðskipti við
safnið, dönsku klúbbarnir gengju illa og vildu
lognast útaf. „Hvöttu þeir Islendinga að halda
áfram og hétu stuðningi. Þeir bentu á hvort
ekki væri heppilegt að stofnsetja kvikmynda-
safn á vegum Filmíu, en það mundi styrkja
stöðu okkar gagnvart öðrum söfnum." Einnig
ræddi Jón það við dönsku safnamennina að
bjóða hingað Carl Dreyer en var tjáð að „hann
sökum elli og sérvizku væri ófáanlegur til að
sækja jafnvel kvikmyndahátíðir _og því til-
gangslaust að fara þess á leit“. Á aðalfundi
þessum var einnig rætt um framtíðarhúsnæði
Filmíu og „jafnvel talað um að byggja hús
undir starfsemina". Var ákveðið að halda
sérstakan fund um málið. Félagadeildirnar á
landsbyggðinni voru orðnar þrjár að tölu og
beiðnir höfðu borist Filmíu um að stofna fleiri
deildir, t.d. frá Akranesi, Neskaupstað og
Kvenfélagi V-Húnavatnssýslu.
í fundargerðum áranna 1961 til 1963 eru
efst á baugi húsnæðisvandræði klúbbsins, sem
flutt hefur úr Tjamarbíói í Stjörnubíó á „til-
tölulega slæmum sýningartíma". Þá komu
nýjar skattareglur hins opinbera illa við félag-
ið, „en þó verr við taugakerfi félagsstjórnar".
Segir að rekstrargrundvöllur félagsins sé
mjög hæpinn, einkum þegar tekið er tillit til
þess hve öll vinna er greidd lágu verði. Af
þessu tilefni átti stjómin að vinna að því að
félagið yrði viðurkennt sem starfandi menn-
ingarfélag, listafélag af hálfu skatta- ogtolla-
yfírvalda. Nefndar voru þrjár leiðir í því sam-
bandi: 1) Formanni var falið að eiga viðræður
við ríkisskattstjóra með það fyrir augum að
fá viðurkenningu á Filmíu sem félagi er starf-
ar að eflingu lista og menningar. 2) Fá
fræðslukvikmyndasafn ríkisins til að mæla
með því við fjármálaráðuneytið að þungatollur
verði afnuminn af kvikmyndum Filmíu en
„samkvæmt hinum nýju tollalögum greiðir
Filmía sama toll og önnur kvikmyndahús sem
sýna sínar myndir 20-50 sinnum“. 3) Hefja
viðræður um að 9 prósent menningargjald
taki ekki til Filmíu á þeim grundvelli að um
fræðslukvikmyndir sé að ræða.
Mikilvaegur kvikmyndaskóli
Það voru einkum tvær ástæður fyrir því að
klúbbstarfið lagðist niður, að sögn Jóns Júlíus-
sonar. „í fyrsta lagi lentum við í karpi við
yfírvöld mennta- og fjármála. Tollalögum var
breytt. Áður var tekinn tollur af leiguupphæð
fyrir hveija mynd. Því var breytt og tollur
tekinn af hverju kílói af innfluttum kvikmynd-
um. Þá skipti ekki máli hvort myndin var sýnd
einu sinni eða var á sýningarferðalagi um allt
land í hálft ár. Það kom eins og blaut tuska
í andlit okkar og maður spurði sjálfan sig, af
hveiju að leggja alla þessa vinnu á sig í níu
mánuði á ári og skrifa og skrifa þegar lands-
ins yfirvöld launa það með slíkum hætti? Þá
væri eins gott að gera leikhlé og hvíla starfsem-
ina. Við bættist að kanasjónvarpið var farið
að hafa sín áhrif og við fórum úr Tjarnarbíói
í Stjömubíó en fólk saknaði litla, notalega,
hruma Tjarnarbíós. Þegar þetta lagðist saman
var starfseminni hætt í þeirri vissu að aðrir
mundu taka upp þráðinn, eins og raun varð á.“
En Jón bætir við að hann og félagar hans
hafi fengið mikla ánægju úr starfinu við Film-
íu enda má segja að klúbburinn hafi verið
mikilvægur kvikmyndaskóli og uppeldismið-
stöð á tímum þegar listrænum kvikmyndum
og kvikmyndasögu var lítið sinnt. Filmía
gegndi þýðingarmiklu hlutverki sem fræðslu-
stofnun utan um kvikmyndasögu og fylgdist
grannt með því sem var í deiglunni hveiju
sinni og útbreiddi kvikmyndamenningu og
gerði henni slík skil hér á landi að aðdáun
vekur, sérstaklega þegar haft er í huga hversu
erfiðlega gekk að útvega myndir nema frá
Danska kvikmyndasafninu eins og rakið er
hér að ofan.
Filmía var frumkvöðull í landi þar sem kvik-
myndamenning hafði ekki enn fest rætur.
Klúbburinn markaði upphafið að raunverulegri
menningarstarfsemi tengdri kvikmyndum, sem
fram að því hafði að mestu verið litið á sem
skemmtitæki. Ekki er óeðlilegt að ætla, og Jón
tekur undir þá athugasemd, að stofnun og
starfræksla klúbbsins tengist að einhveiju leyti
grósku í íslenskri kvikmyndagerð á öndverðum
sjötta áratugnum þegar kvikmyndafélagið
Edda film var stofnað og Óskar Gíslason og
Loftur Guðmundsson gerðu sínar 16 mm
myndir.
Greinin er unnin í samvinnu við Kvik-
myndasafn Islands. Framhald verður í
næstu Iesbók..
Höfundur er sagnfræðingur og kvikmynda-
gagnrýnandi.
NYJABRUM
FYRIR NORÐAN
A Akureyri hgfg risió mörg gthyglisveró hús ó síóustu órum og auógaó falleg-
an bæ sem á fyrir r nokkrar perlur frá fyrri tímum. Jón Geir Agústsson bygging-
arfulltrúi á Akureyri fór um bæinn meó Gísla Sigurðssyni og benti á sumt af
því sem hann telur aö best hafi verió gert.
HAFNARSTRÆTI26. Verzlun. Arkitekt: Fanney Hauksdóttir. Arkitekta- og verkfræðistofa Hauks 1992. Byggingu hússins lauk 1993.
ÞAÐ var á einum af mörgum
fögrum dögum sumarsins fyrir
norðan að við Jón Geir Ágústs-
son byggingarfulltrúi lögðum
upp í dálítinn leiðangur í því
skyni að líta á og mynda eitt-
hvað af því sem risið hefur
uppá síðkastið í höfuðstað
Norðurlands og telja má að sé góður arkitekt-
úr. Akureyri hefur að því leyti verið heppnari
en flestir íslenzkir bæir, að þar hafa ekki orð-
ið nein stórmistök í skipulagi og byggingum.
Þar eru ekki hús sem skera í augu fyrir ljót-
leika. Þvert á móti er afar ánægjulegt að fara
um bæinn og sjá margt sem gert er af list-
rænni tilfinningu. Akureyri býr að arfí frá
blómiegu byggingaskeiði fyrir og eftir síðustu
aldamót. Mörg þeirra húsa eru enn staðar-
prýði og verður nánar vikið að þeim síðar.
Það er hinsvegar nýjabrumið sem hér er til
athugunar. Á samdráttarskeiðinu 1988-1995
var að vísu lítið byggt, en þungt á metunum
er það einnig, að það litla sem hægt er að
gera sé gott.
Lesbók hefur áður litið á nýleg hús á Akur-
eyri, Glerárkirkju þar á meðal. Ef hér er ein-
hver rauður þráður sjáanlegur, þá birtist hann
einna helzt í aukinni notkun á gleri og þá um
leið vissum léttleika, sem einkennir slíkar
byggingar. Tvö einbýlishús frá 1958 og 1973
skera sig eðlilega úr og geta að sjálfsögðu
ekki talizt til nýjabrums. í þessum húsum
talar steinsteypan sínu máli, en einbýlishús
Sigvalda Thordarsonar, sem er elzt af þessum
húsum, getur vissulega talizt klassísk fyrir-
mynd fyrir frábær hlutföll og formtilfinningu
sem úreldist aldrei. Einbýlishús Fanneyjar
Hauksdóttur arkitekts er dæmi um góðan
módernisma á okkar tímum, en sýnir minnk-
andi áherzlu á strangleika í formi frá dögum
Sigvalda. Hús Fanneyjar er svo nýtt að lóðin
er enn ófrágengin eins og sést á myndinni.
Það sést hinsvegar ekki að húsið stendur á
STÆKKUN Menntaskólans á Akureyri. Fyrirlestrasalur og tengigangur. Arkitektar: Gísli
Kristinsson og Páll Tómasson, Arkitektastofan í Grófargili, 1994. Byggingunni var iokió 1996.
«
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. ÁGÚST 1997