Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1997, Page 10

NORÐURLJÓS
SMÁSAGA EFTIR HÁKAN LINDQUIST
Álfheióur Lárusdóttir þýddi
Áóur en hann fór hafói hann breitt vel ofan á mig
teppió svo mér yrói ekki kalt. Síóan hefur hann
farió. Vió vitum ekki hvernig þaó geróist. Líklega
hefur hann runnió til á hálri bryggjunni misst meóvit-
undina vió fallió og runnió nióur í vatnió.
kyndilega eitt kvöld þegar ég
var bara tíu ára, bróðir minn
var nýorðinn fimmtán, heyrð-
um við undarlegt brakandi
hljóð sem barst alla leið inn í
bústað.
Hvað var þetta, Kerim?
Spurði ég.
' Ég lá í neðri kojunni okkar og hlustaði á
hann; hann sat á palli við kojuna með opna
bók á milli handanna.
Ég lýg ekki, það lýgur ekki í mér og sann-
leikurinn er mér fjarri (ég er mér fjarri) las
1 bróðir minn þegar brakandi hljóðið þrengdi
sér inn í töfraheim okkar og færði okkur
aftur inn i þakherbergi bústaðarins sem for-
eldrar okkar leigðu.
Kerim þagnaði og horfði á mig. Svo leit
hann í áttina að glugganum. Kannski hélt
hann að brakið kæmi frá einhvetju sem væri
rétt utan við gluggann; einhveijir næturfugl-
ar sem hefðu sest á gluggakarminn eða trjá-
hríslur sem vindurinn hefði nuddað upp að
rúðunni. En það var algjört myrkur hinum
megin rúðunnar og þetta var seint í október
og fuglamir famir að fljúga suðureftir og
það uxu engin tré fyrir utan gluggann á
herberginu okkar.
Kerim, hvaða undarlega hljóð er þetta?
Þetta er eins og... eins og einhver sé að
hnoða saman heimsins stærsta silfurpappír.
Ég veit ekki hvað þetta er, svaraði Kerim.
Ég hef aldrei heyrt nokkuð þessu líkt. Alveg
kyrr hélt hann áfram að stara út um
gluggann. Og fyrst þegar ég reis á fætur og
gekk út að glugganum, hreyfði hann sig;
hann lagði frá sér bókina á rúmið mitt, reis
upp og gekk út úr herberginu og út eftir
ganginum.
. Komdu Mark! Hrópaði hann til mín. Það
er bara til ein aðferð til að komast að því
hvað það er sem brakar svona, komdu!
Ég þaut á eftir honum niður brattann stig-
ann. Hann rétti mér þykka peysu og gamla
bláa anorakkinn sinn. Farðu í þetta. Það er
kalt úti.
En ég er bara á náttbuxunum. Heldurðu
ekki að mér verði kalt á fótunum?
Æi, nei, svo kalt held ég ekki að það sé.
*
Það var kuldi úti á túninu. Kuldi og kola-
myrkur. Við sáum ekki einu sinni útlínur
pallsins við enda túnsins. Bróðir minn tók í
hönd mína og leiddi mig út í myrkrið. Við
skulum fara niðrað vatninu. Mér finnst eins
og brakið hafi komið þaðan.
En mér fannst eins og það kæmi innan
úr skóginum. Sagði ég og benti að tijánum
og klettinum sem gnæfði yfir bústaðinn. En
ég fylgdi honum samt eftir niður trétröppum-
ar að enginu og áfram niður að vatninu.
Við gengum varlega útá bryggjuna. í vetur
sem leið höfðu ytri stólpamir brotnað undan
ísnum og bryggjan lá í háskalegum halla,
beint niður í dimmt og kalt vatnið. I allt sum-
ar hafði bryggjan verið notuð fyrir renni-
braut. En núna í október, þegar haustvindam-
ir ýfðu öldumar svo að gömlu plankamir
voru orðnir hálir, sleipir og dökkir, þá var
bryggjan einungis ógnarleg og hættuleg.
Sérstaklega að næturlægi.
Ég er hræddur, sagði ég við Kerim og
fannst hönd hans um mína vera alltof veikur
hlekkur til trausts og öryggis.
Þú þarft ekki að vera hræddur. Ég er héma
hjá þér, sagði hann og hélt aðeins fastar um
hönd mína. Komdu, við skulum setjast.
Við hlustuðum spenntir. En þetta einkenni-
lega hljóð heyrðist ekki lengur. Við höfðum
ekkert heyrt síðan við yfirgáfum þakherberg-
ið.
Smám saman vöndust augun myrkrinu og
ég gat greint dauft ljósbrot í svörtu vatninu.
Og svo allt í einu og einmitt þegar ég hafði
komið auga á eitthvað annað þama úti á
dökku vatnsyfírborðinu, kom brakandi hljóðið
aftur. Kerim iagði handlegginn yfir axlir
minar.
Sjáðu Mark! Hvíslaði hann heillaður.
Sjáðu! Þama! Á himninum!
Og ég sá.
Gríðarstórt sindrandi klæði bylgjaðist hægt
yfir næturhimininn; neistrandi galdratjald
geimleikhúss sveif yfír plánetu okkar, yfir
vatninu okkar, yfir höfðum okkar.
Ég held að ég hafi gleymt að anda.
Það eru ef til vill ósýnilegir englaáhorfend-
ur héma, sem klappa ákaft, hvíslaði ég að
bróður mínum þegar ég náði andanum aftur.
Mmm, já kannski. En mér finnst þetta
hljóma dapurlegar en svo. Þetta er kannski
sorgarsálmur yfir dáinni stjömu.
Eg kinkaði kolli.
Kannski, hélt hann áfram, hefur fallegasta
stjaman slokknað og hrapað einmitt í kvöld;
kannski hefur hún dáið úr kulda og slokknað
eftir öll þessi miiljón ár af birtu og hita og
nú hrapað í gegnum alheiminn. Og hinar
stjömumar gráta neistafullum tárum af sökn-
uði. Og tárin falla í gegnum himingeiminn á
sama hátt og stjaman féll.
Frost, þú sindrandi, taktu mig, ó stjömu-
nótt!
Tár stjamanna féllu í gegnum himingeim-
inn, í gegnum ósýnileg lög þannig að tárin
glitruðu í íjólubláum, bláum og rauðum lit-
brigðum. Og bróðir minn hélt utan um mig
og ég fann að það var þrátt fyrir allt of kalt
til þess að sitja útá bryggjunni á náttbuxun-
um.
Frost, þú sindrandi, taktu mig, 6 stjömu-
nótt, endurtók Kerim.
Ekelöf? Spurði ég.
Mmm. Ekelöf.
*
Kerim las upphátt fyrir mig á hveiju
kvöldi. Það var pabbi sem, eftir smá um-
ræðu, hafði fengið hann til þess að iofa því.
Ég man ekki lengur út af hveiju eða hvers
vegna hann lofaði einmitt þessu. Það var
ekki líkt Kerim að falla í svona gildrur. En
hvernig sem nú á því stóð hafði hann lofað
því að lesa upphátt fyrir mig á hveiju kvöldi
í bústaðnum og þar sem hann vonaðist til
þess að ég leysti hann frá loforðinu ef hann
bara veldi nógu leiðinlegar bækur, ákvað
hann að lesa einungis ljóð.
Strax fyrsta kvöldið reyndi ég að mót-
mæla vali hans á bók, en það var gagns-
laust. Kerim var þijóskur og ennþá argur
útí pabba og hann hélt því fram að við hefð-
um aldrei ákveðið hvemig bók hann ætti að
lesa. Hann las hratt og án þess að vanda
sig. Hann gerði hlé á milli og gaut augunum
í áttina að mér til að athuga hvort ég væri
kannski búinn að fá nóg. En ég lét eins og
ekkert væri og Kerim hellti sér yfir næsta
erindi, næsta ljóð.
Á bak við hann, í dyragættinni útað efri
ganginum, stóð pabbi og hlustaði. Hann
brosti þegar augu okkar mættust og lagði
fingur að vörum sér svo ég kæmi ekki upp
um nærveru hans. Síðan læddist hann var-
lega niður tröppumar.
Og ég lét Kerim afskiptalausan, ég lygndi
aftur augunum til þess að ekki bæri á hve
mikið mér eiginlega leiddist. Og hann hélt
áfram að lesa illur í skapi, alveg hissa yfir
afieiðingum ákvörðunar hans.
Og þama uppá lofti, þegar ég var bara
átta ára og bróðir minn nýorðinn þrettán,
heyrði ég hvemig rödd hans breyttist allt í
einu. Hann hafði rétt lokið við að lesa tvær
setningar þegar hann hljóðnaði. Hann hljóðn-
aði, dró andann djúpt og las svo setningam-
ar einu sinni enn. En í þetta skipti las hann
hægt, næstum því leitandi.
Erfitt að venjast sjáifum sér.
Eríitt að venja sig af sjálfum sér.
Ég horfði varfæmislega á hann.
Hvað er að, Kerim? Ertu leiður?
Hann leit upp og var aftur kominn til mín
á loftið.
Hann horfði á mig og mér fannst eins og
hann hefði aldrei séð mig áður. Eða eins og
hann hefði gjörsamlega verið búinn að
gleyma mér.
Ég endurtók spurningu mína.
Þetta er fallegt. Svaraði Kerim hægt og
röddin var ekki eins og hún átti að sér að
vera. Fallegt og óhugnanlegt.
Ég skil bara ekki...
Orðin hurfu, augnaráð hans varð aftur
fjarrænt. Lengi sat hann aiveg kyrr. Og
þegar hann fór að tala aftur, hrökk ég við
eins og hann hefði vakið mig.
Ég skil þetta ekki, sagði hann hikandi,
er það ætlunin að maður eigi að finna hugg-
un í þessu? Eða er þetta ... er þetta viðvör-
un? Samtímis manneskja og ekki-manneskja,
hvað þýðir það? Ekki-manneskja?
Ég settist upp í rúminu og dró sængina
að mér.
Ég veit það ekki.
Hann virtist ekki heyra í mér. Að því er
mér virtist fletti hann af handahófi afturá-
bak í bókinni. Hér og þar stoppaði hann og
leit hissa yfir textann eins og hann hugs-
aði: hef ég lesið þetta? Mark, hvað hef ég
verið að lesa?
Sjáðu! Og nú varð rödd hans næstum því
venjuleg aftur. Það er teikning héma fremst
í bókinni. Þetta er alveg eins og vatnið hérna
hjá okkur! Hann lyfti bókinni upp svo ég
gæti séð. Teikningin var tússteikning af
vatni, hólmum og steinum.
Sjáðu, benti hann, þetta er eyjan okkar,
þarna er steinninn fyrir utan bryggjuna.
Já, það er alveg rétt, þetta er alveg eins
og vatnið héma hjá okkur.
ÞAnnig hafði þetta byijað. Og tveimur
árum eftir fyrsta ljóðalesturskvöldið sátum
við, ég og Kerim, á hættulega hallandi
bryggjunni og horfðum á blikandi norðurljós
sem dönsuðu yfir vatninu. Stundum var end-
urkastið svo sterkt að við gátum séð útlínur
eyjarinnar.
*
Sumir segja að þetta sé segulmagn eða
rafmagn, hvíslaði Kerim, en ég held að þetta
séu galdrar. Þetta er galdrasýning alheims-
ins. Bara fyrir okkur. Á morgun eru það
kannski einhveijir aðrir sem fá að sjá þetta
og þú og ég, við fáum kannski aldrei aftur
að sjá þetta.
Ætli mamma og pabbi geti séð þetta.
Heldurðu það?
Hann hristi höfuðið.
Nei, það held ég ekki. Ekki í kvöld. í
kvöld em það bara þú og ég sem emm boðnir.
Himinmarglyttan sveiflar bylgjandi kjól
sínum úr geislum og...
Æ, manstu áframhaldið, Mark?
Vom það ekki kórallar og rúbínar?
Jú, en það kom seinna. Það var eitthvað
meira líka sem ég man bara ekki. Sjáðu!
Nú er allt fyólublátt!
*
Héma er það, sagði hann eftir að hafa
flett í einni af bókunum hans pabba. Við
vomm aftur komnir í bústaðinn fyrir framan
arininn.
Himinmarglyttan sveiflar bylgjandi
lqol sínum úr geislum og skýjum
yfir fjöll og dali.
Á nóttunni ertu mér nálæg bæði líkami og sál.
Á nóttunni er ekkert sem skilur okkur að, ekkert nema
við sjálf.
Hann settist við hliðina á mér í sófann.
Vestu hvað, Mark, sagði hann og dró upp
þann hluta af teppinu sem hafði mnnið nið-
ur af öxlum mínum, pabbi sagði mér frá því
að bróðir hans hefði hitt Gunnar Ekelöf í
París einhvem tímann í lok fimmta áratugar-
ins. Daníel leigði sér vinnustofu með öðmm
listamanni og hann var vinur Gunnars. Pabbi
sagði að Daníel hefði málað Gunnar einu
sinni þegar hann kom í heimsókn, en nú
veit enginn hvar myndin er niðurkomin.
Hugsaðu þér, það hangir kannski mynd af
Gunnari heima hjá einhveijum sem veit
hvorki hver hann var eða hver það var sem
málaði myndina. Það er kannski eins og með
ljósmyndina á veggnum á ganginum. Þá
með bömunum sem em í sólbaði. Við sem
horfum á myndina þekkjum ströndina og
trén, þó þau væm mikið minni þegar mynd-
in var tekin, en við vitum alls ekki hvaða
böm þetta em. Eða hvort þau séu ennþá á
lífí.
Hvað tekur það langan tíma fyrir tré að
ná fullri stærð?
Ég veit það ekki. Það fer ömgglega eftir
"10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. ÁGÚST 1997