Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1997, Side 11

i-----------------------------------------------------------
því hvaða tegund um er að ræða. Og hvar
það vex auðvitað. En það tekur alltaf langan
tíma. Sum tré verða kannski há eftir svona
sjö-átta ár. Önnur verða kannski bara breið-
ari, grófari. Fururnar niðri við vatnið eru
kannski fimmtíu ára eða hundrað. Ég veit
það ekki. Og börnin sem einhver tók mynd
af á meðan þau voru í sólbaði eru kannski
gömul núna. Þau eru kannski ekki einu sinni
lifandi. Hugsaðu þér Mark, sá sem einu sinni
var barn og lék sér með vinum sínum niðri
við ströndina er kannski gömul manneskja
í dag. Og svo einn góðan veðurdag er þessi
manneskja dáin. Allt í einu. Og einhver man
eftir þessum dána; einhver hugsar um þann
dána og saknar kannski. En að lokum deyr
líka sá sem mundi og þá er kannski enginn
eftir sem man eftir því að einu sinni var
barn sem lék sér niðri við vatnið okkar þeg-
ar trén voru ennþá ung.
Hann hljóðnaði og hellti meira tei í boll-
ann sinn. Síðan opnaði hann bókina og las
upphátt fyrir mig.
í blómagarði ástarinnar þarna niðri
tortímast bráðum hinir sameinuðu.
Og ekkert getur framar breyst
í gleðisögu svefnsins.
Ég veit að ég nærist af munni þínum með
bijóst þín eins og dúfur í hendi minni.
Ég veit að hvorugur okkar
mun vakna frá hinum.
*
Og ég sofna frá bróður mínum, sit í sófan-
um fyrir framan arininn í bústaðnum okkar,
í syfjulegum þönkum um líf og dauða, norð-
urljós og ást, líð ég í burtu frá bróður mín-
um. Og ég man, en frekar ógreinilega, að
raddir foreldra okkar náðu til mín inní
drauminn, að pabbi bar mig upp brattan
stigann og lagði mig í neðri hluta kojunnar
og rödd mömmu hálft í gríni og hálft í al-
vöru sem sagði: Hvað hefur þú gert af bróð-
ur þínum, Mark? Og ég heyri hvernig pabbi
svarar henni í staðinn fyrir mig, en ég man
ekki hverju. Nokkrum klukkustundum síðar
vakna ég af ópi hennar og þýt hálfsofandi
niður stigann og inní eldhús. Hún situr í
eldhússófanum. I fanginum heldur hún á
pijónunum. Pabbi stendur grátandi fyrir
framan hana, axlirnar skjálfa og ég hef aldr-
ei séð hann gráta áður og ég hef aldrei orð-
ið eins hræddur áður. Ég spyr einskis. Ég
segi ekkert. Samt snýr pabbi sér við og
horfir á mig. Samt svarar hann mér. Þótt
ég hafi ekki sagt eitt einasta orð. Þótt ég
vilji ekki vita.
Bróðir þinn er dáinn, Mark. Bróðir þinn
er dáinn.
Bróðir minn Kerim er dáinn.
Hann hlýtur að hafa farið niðrað vatninu
þegar ég var sofnaður. En áður en hann fór
hafði hann breitt vel ofan á mig teppið svo
mér yrði ekki kalt og hann hafði slökkt á
lampanum við sófann. Síðan hefur hann far-
ið. Við vitum ekki hvernig það gerðist. Lík-
lega hafði hann runnið til á hálri bryggj-
unni, misst meðvitundina við fallið og þann-
ig runnið niður í dökkt vatnið. Og drukkn-
að. En við vitum ekki hvernig það gerðist.
Og ennþá dreymir mig hann.
Á næturna, þegar ég er lagstur fyrir í
efri kojunni og hef lokað augunum, kemur
hann. Það eru bara hinir gleymdu sem
hverfa. Og á því augnabliki sem svefninn
nær tökum á mér heyri ég rödd hans.
Himinmarglyttan sveiflar bylgjandi kjól sínum úr geislum
og
skýjum yfir fjöll og dali.
Á nóttunni ertu mér nálæg bæði líkami og sál.
Á nóttunni er ekkert sem skilur okkur að, ekkert nema
við sjálf.
Nakin birtist þú úr fljótum draumanna úr eldi og gulli.
Nakin kyssa augu mín augu þín eins og tvær ástardúfur
á grein
úr kóralli og rúbínum.
Nakinn strýkur minn sláttur þinn slátt og hljótt blóð
vetrarbrautarinnar rennur
hægt í gegnum likama okkar sem er einn.
Á nóttunni andar ást okkar rólega í lýminu á milli allra
tóna og stjama
Á nóttunni andar ást okkar rólega í þögninni og eilífðinni.
*
Og við syndum á næturna, bróðir minn
°g ég og trén í kringum okkur eru stundum
ung, stundum gömul og við erum aldrei al-
veg vissir um það hvort hljóðin sem við heyr-
um séu brakandi norðurljós eða hljóð tveggja
barna sem busla í vatninu. En ég finn hönd
hans um mína þegar hann leiðir mig upp
úr vatninu. Og það er alveg nóg.
(Ljóð G. Ekelöfs eru úr: Tileinkun og Feiju-
söngur.)
Höfundurinn er sænskt skóld. Samtal við hann
birtist ó þessari síðu. Þýðandinn er bókavörður
í Svíþjóð.
ÁKEFÐ OG MILDI
EFTIR NÍNU BJÖRK ÁRNADÓTTUR
ÁKON Lindquist er 38 ára
gamall. Hann er sænskt
skáld og rithöfundur.
Hann býr í Stokkhólmi
og vinnur nær fulla vinnu
í stórri plötubúð. Hann
vinnur við afgreiðslú á
grammafónplötum og
geisladiskum, en fer brátt að vinna í þeirri
deild verslunarinnar, sem selur bækur um
tónlist og tónlistarmenn. Hann vann áður í
11 ár í stórri bókaverslun.
En fyrst og fremst er Hákon frábært skáld
og rithöfundur. Hann skrifar bækur fyrir böm
og ungt fólk. Ég vil ekki nota orðið ungl-
ingabækur vegna þess að unglinga-eitthvað
tengist oftast vandræðaskap okkar fullorðna
fólksins. Hákon sló í gegn árið 1993. Sló í
gegn í orðsins fyllstu merkingu. Þá kom út
fyrsta bókin hans, „Bróðir minn og bróðir
hans“, hjá bókaútgáfunni Raben og Sjögren,
en sú útgáfa er stærsta barna- og ungafólks-
bókaútgáfa Svíþjóðar. Hann fékk frábærlega
góða dóm í blöðum og hjá fólki almennt. Og
bókin hefur komið út í Danmörku, Noregi og
Hollandi. Alls staðar hafa viðbrögðin við henni
verið frábærlega góð. Og núna er verið að
þýða hana yfir á íslensku.
Ég spyr Hákon hvernig honum hafí orðið
við að bókin skyldi fá svona stórkostlegar
viðtökur.
Ég varð mjög glaður, segir hann. En þó
eilítið tortrygginn svona innst inni. Mér fannst
gagnrýnendurnir hreint út sagt allt of góðir
við mig. Og svo fékk bókin þessa líka fínu
gagnrýni í öðrum löndum. Ég varð bara alveg
hlessa. í rauninni hafði ég alls ekki hugsað
útí það hvemig gagnrýni ég myndi fá.
Það er gott að vera nálægt Hákoni.
Straumarnir frá honum eru svo mildir. Þó
er viss ákefð í þeim. Barnsleg ákefð. Bros-
andi ákefð. Hann segir mér að Raben og
Sjögren, útgáfan sem hann er hjá, sé mjög
dugleg að kynna bækur sínar í öðrum lönd-
um. Og í rauninni hafi það orðið svo að þessi
bók hans, „Min bror og hans bror“, hafí
komið út í Danmörku áður en hún kom út í
Svíþjóð.
Ég spyr hann hvort hann sé ánægður með
þýðingarnar á bókinni.
Hann svarar fjarska hógværlega, að þýð-
andi verði að vera næmari og skarpari á text-
ann heldur en skáldið sjálft. Og allavega
verði þýðandinn að vita að hann hafí í raun-
inni ennþá meiri ábyrgð en skáldið.
Byggir þú á atburðum úr þínu eigin lífi í
bókinni, einhveiju úr bernskunni? spyr ég.
Að vissu leyti, segir Hákon. Ég fæddist
og ólst upp í litlu þorpi í Smálöndum. Og
þar gerist sagan. Móðurbróðir minn dó löngu
áður en ég fæddist. Móðir mín var barn þeg-
ar hann dó. Líf hans og svo allt of snöggur
dauðdagi vofa að nokkru leyti yfir bókinni.
Hann var mjög nálægur mér þegar ég var
barn. Og hann var vinur minn. Samt er hann
ekki kveikjan að bókinni. Ég vildi skrifa sögu
hans, en var hræddur um að særa ömmu
mína og móður.
Hákon hefur skrifað frá því að hann var
aðeins 8 ára gamall. Hann skrifaði smásög-
ur. Og allar voru þær hugarflug og huldusög-
ur. Rétt hjá heimili hans var pínkulítið bóka-
safn. Þangað hljóp hann mjög oft sem barn
og fékk lánaðar bækur að lesa. Þar vann líka
kona sem las sögur fyrir börn mörgum sinn-
um í viku. Nokkuð sem vel mætti tíðkast hjá
okkur hér á Fróni.
Mér fínnst allt benda til þess að þú hafir
gengið lengi með þessa bók, segi ég við
Hákon.
Já, mjög lengi, segir Hákon. Alveg síðan
ég var barn. Eg byijaði tvisvar sinnum á
henni, skrifaði svona 13 síður, en gafst upp
í bæði skiptin.
Svo var það að sumarlagi fyrir nokkrum
árum að nokkrir af nánustu vinum mínum
og ættingjum léfust. 6 manneskjur sem mér
þótti mjög vænt um dóu. Þetta var sólríkt
sumar. Ég var afar sorgmæddur. Ég fór oft
niður að strönd. Ég synti oft í sjónum. Og
svo byijaði ég að skrifa bókina eins og til
að komast frá sorginni. Ég skrifaði hana á
tveimur mánuðum. Alltaf eftir vinnu. Á
kvöldin.
í bókabúðinni þar sem ég vann þá, hafði
ég oft hitt mann nokkurn og við tekið tal
saman. Næst þegar ég hitti hann bað ég
Stutt spjall vió Hákon
Lindquist, sænskan rit-
höfund, sem notió hefur
velgenqni i heimalandi
sínu og er höfundur smá-
sögunnar Noróurljóss,
sem hér birtist.
HÁKOIM Lindquist.
hann að lesa handritið fyrir mig. Ég vissi
að hann væri bókmenntamaður og að hann
ynni hjá bókaútgáfu. Eftir 3 mánuði hringdi
hann svo heim til mín klukkan 11 að kvöld-
lagi. Hann sagði að þetta væri mjög gott
handrit og að þeir hefðu áhuga á að gefa
það út. Það kom þá í ljós að hann er útgáfu-
stjóri Rabens og Sjögren. Þegar síminn
hringdi hélt ég að einhver væri dáinn. En
þá varð þetta gleðisímtal. Og síðan kom bók-
in út.
Já, síðar kom hún út, bókin hans Hákonar
Lindquist, sem fæddist árið 1958 í Oskars-
hamn. Hún kom út bókin hans „Bróðir minn
og bróðir hans“. Og vakti heldur betur lukku
og athygli.
Aftan á kápu bókarinnar er þessi texti:
„Öðru hveiju undrast ég að ég skuli enn
sakna þín. Ég sem hitti þig aldrei. Samt
sakna ég þín. Eins og ég hefði þekkt þig.
Eins og ég hefði gleymt þér og aftur núna
farið að hugsa um þig.“
Jónas veit, að hann hefur einhverntíma
átt bróður sem dó áður en hann fæddist sjálf-
ur. Dag nokkurn fínnur hann gamlan jakka
bróður síns uppi á háalofti. I einum vasa
jakkans er bréf til einhvers sem heitir Princi.í:
Hver er það? Og hvers vegna er bréfið í
vasa bróður hans? Það er margt leyndardóms-
fullt um bróður Jónasar. Hann fer að leita
útskýringa og rekja þræðina. Hægt og hægt
mótast mynd hans af bróðurnum. Jónas
kemst að því, að hann hefur átt náið ástar-
samband við annan ungan pilt, áður en hann
dó. Ástarsamband, sem endaði sorglega, en
sem á einhvern hátt lifir enn hjá þeim sem
ennþá eru.
Skáldsagan er tilfinninga- og blæbrigðarík
saga um veg ungrar manneskju til þroska
og öðruvísi ástar um leið og hún er eins
spennandi og góð sakamálasaga.
Hákon hefur líka skrifað fjöldann allan
af smásögum sem hafa birst í tímaritumr~~
Og árið 1996 kom út önnur skáldsaga hans,
„Draumurinn að lifa“. Ég spyr hann aðeins
útí þá bók.
Ég var meðvitaðri um efni hennar, segir
Hákon. Þó svo að „Bróðir minn og bróðir
hans“ byggi að mestu á bernsku minni, gerð-
ust, meðan ég var að skrifa hana, atvik í
henni sem komu mér sjálfum á óvart. Ég
spyr hann hvaða skáld, sænsk, hafi haft
mest áhrif á hann og fengið hugmyndaflug
hans sjálfs til að flögra.
Án efa eru það þeir Stig Dagerman og
Gunnar Ekelöf þó svo þeir séu ólíkir, svarar
Hákon.
Ég spyr hann aftur um bókmenntagagn-
rýni.
Ég er kaldhæðinn gagnvart gagnrýni, seg-
ir hann. Og þegar hún er mjög jákvæð eða
mjög neikvæð verð ég tortrygginn.
Og bókin þín kemur út hjá okkur á ís-
landi bráðum, ekki satt?
Já, ég veit ekki betur, svarar Hákon. Ég
kynntist Ingibjörgu Hjartardóttur á nám-
skeiði hér í Svíþjóð. Ég gaf henni bókina.
Hún fékk fljótlega áhuga á að þýða hana.
Hún er að því núna og bókin á, að ég held,
að koma út hjá bókaútgáfunni Skjaldborg.
Ég spyr hann svo að lokum hvað hann sé
að vinna við núna.
Hákon svarar: Ég er að skrifa tvær langar
smásögur. Önnur þeirra heitir „Um vináttu“
og hin heitir „Flóttamannafjölskylda".
Hákon gefur mér bækurnar sínar „Bróðir
minn og bróðir hans“ og „Draumurinn að
lifa“. Og svo gefur hann mér 45 snúninga
grammafónplötu. Á kápu hennar er mynd
af honum báðum megin. Og texti. Ljóð eftir
Federico Garcia Lorca þýdd yfir á sænsku
öðru megin og hann sjálfan hinu megin.
Þessi ljóð hefur hann sungið inn á plötuna.
Ég horfi lengi í augu hans. Það hef ég reynd-
ar gert mikið á meðan við höfum spjallað.
Þau eru svo ótrúlega opin. Og góð. Skyndi-
lega fyllist munnur minn vatni. Ég hleyp
fram á „lítið herbergi" og kasta upp lengi.
Þegar ég staulast fram sé ég mér til létt-
is, að Álfheiður Lárusdóttir skáld og vinkona
mín, sem ég bý hjá hér í Svíaríki, er komin
svo við getum fylgst að heim, en hún býr
fyrir utan borgina. Ég segi þeim eins og er
um vandræði mín á „litla herberginu". „Loft-
ið er þungt“, segir Hákon. Við förum út og
ég sest á stól úti á gangstéttinni. Ég kúg-
ast. Hákon réttir mér lítinn plastpoka. Eg
kasta upp í sífellu. Skyndilega kemur snarp-
ur hvirfilvindur. Trén falla til jarðar. Hákon
og Álfheiður hrópa . . . „hér .. . hér í Sví-
þjóð ...“ Konan á veitingahúsinu kemur út -
og býðst til að hringja á sjúkrabíl fyrir mig.
Eða leigubíl. Ég vil ekki sjúkrabíl, og held
að enginn leigubílstjóri vilji aka með ælandi
konu. Hún hringir á leigubíl. Stormurinn
geisar og þýtur hring eftir hring. Sírenúr
slökkviliðsbíla ýlfra. Leigubílstjórinn bregst
ljúfmannlega við okkur.
Og við Álfheiður kveðjum Hákon Lindqu-
ist.
■í
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30.ÁGÚST1997 1 l