Lesbók Morgunblaðsins - 13.09.1997, Blaðsíða 9

Freud þar sem villtar hvatir ólmast í undirvit-
undinni og yfirsjálfið er eins og ventill sem
hleypir sumum þeirra upp í vitundina svo
maðurinn springi ekki. Nú er það hvorki hjól-
ið né aflvélamar sem menn sækja líkingar til
heldur tölvutæknin. Sálin er forrit og heilinn
tölva. Ríkjandi tækni mótar tíðarandann og
hugsunarháttinn á ótal vegu. Það er meðal
annars þess vegna sem listir, heimspeki og
mannvísindi verða úr takti við tímann ef iðk-
endur þeirra hafa ekki lágmarksþekkingu á
heimi tækninnar.
*
Hvað er til ráða? Hvemig er hægt að auka
áhuga ungs fólks á tækni og glæða skilning
á þeim greinum raunvísinda sem tæknimenn-
ing nútímans byggist á? Ég held að greiðasta
leiðin til skilnings á flókinni tækni sé reynsla
af einfaldari tækni og hún sé líka til þess
fallin að glæða skilning á undirstöðuatriðum
náttúm- og raunvísinda. Ég hef fært rök að
því að þessa reynslu öðlist börn og unglingar
nútímans ekki af því einu að vaxa upp og
vera til. Það sem fólk þarf að kunna og nem-
ur ekki annars staðar verða skólarnir að kenna
því. Það er því varla um annað að ræða en
auka tæknimenntun í grunnskólunum.
Ef nemendur í 6. bekk smíðuðu dyrabjöllu
með því að vefja sjálfir spólu þá yrðu þeir
móttækilegir fyrir eðlisfræðilögmálum um
samband rafmagns og segulmagns þegar þeir
koma í framhaldsskóla. Ef krakkar í 7. bekk
smíðuðu þráðlausan sendi eða útvarp þá skildu
þeir betur það sem kennt er um rafsegulbylgj-
ur í framhaldsskóla, könnuðust við smára og
gætu því betur áttað sig á undirstöðum tölvu-
tækninnar. Ef 8. bekkingar lærðu einfalda
forritun þá fengju þeir’ forsendur til að skilja
sjálfvirkan rafeindabúnað. Svona mætti lengi
telja en ég læt þessi dæmi duga.
Ég er viss um að fái nemendur grunnskóla
tækifæri til að vinna verk af því tagi sem hér
voru nefnd með eigin höndum stóreykst áhugi
þeirra á að læra meira og þeir verða hagvan-
ir og finna sig heima í veröld tækninnar. Verði
þessu fylgt eftir með því að auka kennslu í
verkmenntum og handavinnu eins og fata-
gerð, matreiðslu, smíði og ég tala nú ekki um
ef þessi handavinna verður tengd tæknigrein-
unum þá verður næsta kynslóð ekki bara
færari um að sjá sér farborða á 21. öldinni
heldur verður skólaganga hennar líka ánægju-
legri.
Nú halda kannski einhvetjir að þau við-
fangsefni sem ég taldi upp séu of flókin og
erfíð fyrir 10 til 15 ára krakka. Það er vafa-
laust hægt að gera þau of flókin og erfíð, en
það er líka hægt að kenna þau þannig að 10
til 15 ára nemendur hafí gagn og gaman af.
*
Nýlega beindist athygli manna að slakri
stærðfræðikunnáttu íslenskra skólabarna.
Sjálfsagt eru ástæðurnar fyrir þessu kunn-
áttuleysi margvíslegar en mér þykir trúlegt
að ein þeirra sé hvað stærðfræðin er lítið
notuð í öðrum greinum. Grunnskólanemendur
læra lítið sem ekkert í tækni og raungreinum
þar sem stærðfræðinni er beitt á veruleikann.
Þeir upplifa algebru, rúmfræði og ýmsar
reiknilistir því sem tilgangslausan og inni-
haldslausan formalisma. Kennsla í tækni-
greinum þar sem stærðfræðinni er beitt á
áþreifanleg viðfangsefni er trúlega vel til
þess fallin að bæta árangur í stærðfræði,
jafnvel betur en aukning á hefðbundinni
stærðfræðikennslu.
*
Það er engin leið að troða rafmagnstækni,
aukinni verkmenntun og tölvuforritun inn í
stundatöflur grunnskólanna. Þar eru þegar
of fáir tímar fyrir of mörg fög. Eina leiðin til
taka á vandanum er að fjölga vikustundum.
Fimm viðbótarstundir á viku sem allar færu
í tækni- og verkmenntir mundu breyta miklu,
ekki bara fyrir námsgengi nemenda í fram-
haldsskóla, hag fyrirtækja og tækniframfarir
á næstu öld heldur líka fyrir sjálfsmynd nem-
endanna og möguleika þeirra á að ganga upp-
litsdjarfír inn í heim nútímatækni.
Ég geri mér engar grillur um að þetta verði
ódýrt. Kennsla í verklegum greinum, handa-
vinnu og tækni er dýr. Víða þarf að byggja
alla aðstöðu fyrir hana frá grunni og ráða
kennara sem dettur ekki einu sinni í hug að
vinna fyrir þau laun sem nú bjóðast í skólun-
um. Hér er því ekki verið að ræða um fáeinar
milljónir til aldamóta heldur einhvetja millj-
arða. En það er betra að sjá af þeim en halda
áfram á þeirri braut sem skólarnir eru nú á
og leiðir ekki til neins annars en þess að við
drögumst aftur úr og töpum áttum í heimi
tækninnar.
Höfundur er kennari við Menntaskólann aó
Laugarvatni.
EYVINDUR ERLENDSSON
HAUSTVÍSUR ÚR
ÖLFUSINU
Nú blánar landið undir bleikum mána
blómgrasaheiðin undir snjónum sefur.
Húmnóttin dökk í húsi mínu tefur.
Hviklátir vindar sveipa mjöll um gljána.
Og gljáin teygist millum grárra fjalla.
Glitrandi svellum hallar ögn í vestur.
Haustkvíðans fugl á húss míns þök er sestur.
Hljóðlaust í vestur þungar elfur falla.
Og þjóðvegur númer eitt fer þangað líka.
Þúsundir vagna um hann stöðugt renna
þangað sem aftansólar eldar brenna.
Og eitt sinn mun ég halda vestur líka
þótt langi í austur, þar sem Ijós þitt dvín
Ijúfust og einust árdagsstjarnan mín.
LJÓSMYND Á
SKRIFBORÐINU
MÍNU
(A.P. Tsékhov, skáld)
Anton minn, blessaður, Pálsson,
sem ókunnir nefna Sékkoff
löngum hollvinur sinna -
horfir á mig út úr ramma.
Höndin laust undir kinn.
Horfir um nefglerin
allkyrrum, skyggnum augum
ojg spyr ekki lengur; „Hvað nú?“
I svipnum býr ekki nein krafa
ásökun, vorkunn né bæn,
ótti né sorg eins og fyrrum.
Brýnnar dregnar í mjúka
boga, með höndum þess eina
snillings sem aldrei nokkurn
tíma leiðréttir neitt.
Augu sem ekkert fær leynst.
Á mig horfa þau, kyrr.
Rétt sem ég væri einhver
vanja eða þijársystur, máfur
flögrandi í arðlausum garði,
alhvítum kirsberjagarði
sem engum rennur til rifja.
Þannig horfir hann á mig.
Ólukkans pamfíllinn!
UM SUMARMÁL
Handa Þorsteini Erlingssyni
Finnurðu óþefmn Þorsteinn?
Það er tjaran.
Þeir ætl’ana í kollinn þinn karl
minn.
Þungt loft að verða, mig uggir,
þröstum að syngja er ég hræddur...
Það er - furðu kalt orðið
Þorsteinn.
Þó á að heita vor.
Það gerir þó fæst til með fossinn
en fólkið...
Já fólkið - og ekki síst börnin.
Og fyrsti maí er á morgun.
FIÐLUDANS
í furuskjóli felur hindin sig
fótnett og kvik og augnadökk og dauðinn
drifhvítri hendi leggur ör á streng.
Minn bogi er fyrir fiðlustrengi gerður.
Ég feta skóginn hægt, að vitum ber
miðnæturkulið angan barrs og moldar.
Þið myrku vé:
í ykkar skjóli er ég sannur þegn.
Hér styð ég boga á streng
og stofnar óma.
í byrgi mínu brennur loginn rauði
og bleikir fingur eldsins teygja sig
að hjarta þínu, hjartardrottning frá
sem hjarta mínu dvaldir löngum nær
og hjúfra sig að þér ó kvika dýr
sem barst svo létt á laufsins grænu slóðum.
Hvað dreymir þig við heitan arineldinn
í hlýjum kofa hins kæna veiðimanns
sem bakar hjarta þitt
við bálið rautt og heitt
við bálið kveikt af brunnum skógi á kveldin?
Höfundurinn er leikstjóri og rithöfundur og býr í Ölfusinu.
Ljóðin eru úr nýrri Ijóðabók hans, sem heitir / hreinskilni sogt.
Utgefandi er Ever-útgáfan.
Kennir þú smá-kvíða Þorsteinn?
Hvikul og kvikul er tjaran
en traust, margprófað efni;
seigt, þétt, þungt,
þekur allt.
SKYNMYNDIR FRÁ
PEDREGALEJO
HLIN AGNARSDOTTIR
ÓDAGUR
EK Á þjóðveginum glöð á leið til fundar
við þjóð mína.eftir grátklökka stund
fyrir framan imbann, þar sem ég var
á mörkunum að sannfærast um að
það væri gott að vera íslendingur.Ekki það
að ég þurfí að segja þjóðinni neitt sérstakt,
nema kannski hvað hún sé þrátt fyrir allt.lít-
il og skrítin í allri þessari auðn, að hún hafi
þraukað og um leið heyri ég þjóðhöfðingjana
hrósa henni, þjóðinni minni, fyrir að hafa
þraukað og enn þrauka ég í bílalestinni á
leiðinni austur til Þingvalla, sé andlit landa
minna í bflunum fyrir aftan og fyrir framan,
fjölskyldumar í jeppunum, hjónin á drossíun-
um.kjarnafjölskylduna í fjölskyldubílunum,
börnin heilbrigðu með fánana,konumar stilltu
með nestistöskuna tilbúna.þolinmóða karl-
mennina undir stýri.tilbúnir að grípa í þarf-
asta þjóninn.farsímann eða talstöðina.á þess-
um mikla ódegi þar sem allt er ómögulegt,
óstöðvandi, ógurlegt, ógeðslegt og umfram
allt uppspuni og lygi frá rótum.
(Reykjavík 1994)
r
ÞYKKRI næturþögninni gala hanar,ann-
ar eins og afínn í Amarcord sem klifraði
upp í hátt tré og veinaði volio una donna,
hinn svarar eins og háttprúðir hanar
gera og þá hlær hundurinn í næsta húsi þess-
um líka hrossahlátri og aðrar veimiltítur í
húsunum í kring taka undir og í morgunsár-
ið fer einn og einn bíll yfír stóm brúna sem
hangir eins og risaeðla yfir allri byggðinni og
í þeim menn sem þurfa að mæta snemma til
vinnu eða eiginmenn á leið heim til konunnar
frá ástkonunni og þegar sólin lyftir sér hægt
yfir hæðina í dagrenningunni byija bíbbarnir
að tísta svo sætt, svo sætt og ég finn ilminn
frá bakaranum stíga upp til mín inn í hvítt,
svalt herbergið og læðast undir lakið alveg
upp að mér og ég minnist bragðsins af heilög-
um helgikökum sem hann stakk upp í mig
svo þær bráðnuðu með sætum unaði og yndis-
leik en aldrei aftur, það sem er heilagt er
heilagt sagði hann og svo sólin stór og rauð
og þögnin ekki lengur þögn,heldur loft fullt
af myndum sem eyrað nemur, hljóðmósaík
og konur farnar að skúra flísar, börnin í
skóla og Velenos búinn að setja kjúkling í
grillið, kellingin í skranbúðinni sest í sitt
skot á bak við stafla af klósettpappír og dótt-
irin feit og feimin afgreiðir með einstökum
áhuga compreses por las mucheres por favor
og eldspýtur og djús og mjólk og vespurnar
æða um götuna með óhljóðum allan morgun-
inn allt fram á síestu, þá bara skordýrin ein
og sér með sín hljóð.
(Malaga 1996)
Höfundurinn er leikskáld.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13. SEPTEMBER 1997 9