Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1998, Blaðsíða 7

Morgunblaðið/Amaldur
„ Við gætum unnið heimavinnuna okkar miklu betur
með því að afla greinargóðra upplýsinga um okkar
áhorfendur, hvaða aldurshópa, stéttir, tekjuhópa, kyn
o.sfrv. er um að rœða. “
mönnum góð ráð. Sjóðurinn er þannig verk-
færi sem stjómendur fyrirtækja geta nýtt
sér til að fá faglega leiðsögn um lendur sam-
tímalistarinnar og þegar eru rúmlega þrjátíu
fyrirtækiþátttakendur íþessu starfi."
Formaður Listasjóðs Atvinnulífsins er
Gunnar Dungal forstjóri Pennans. Hann
segir áræði manna í viðskiptalífmu ekki hafa
endurspeglast í kaupum þeirra fyrir hönd
fyrirtækja sinna á samtíma listaverkum.
„Þar mættu menn gjarnan vera djarfari og
tilbúnir að taka nokkra áhættu.“ Sigurður
Gísli tekur undir þetta og segir: „Fólk sem
er reiðubúið til að hætta ef til vill tugum
milljóna króna eða meira í rekstri sínum er
ekki tilbúið til að taka neina áhættu í listinni
- þar vilja flestir helst fylgja straumnum.
Forráðamenn fyrirtækja virðast því almennt
hræddir við samtímalist. “ Margt bendir þó
til að þetta viðhorf sé að breytast eins og
reyndar Listasjóður atvinnulífsins er gott
dæmi um.
Menningarsjóðir og
menningarstefna
Á undanförnum árum hefur færst í vöxt að
fyrirtæki starfræki sérstaka menningar- eða
listasjóði og úthluti úr þeim árlega eða oftar.
Sjóðir þessir hafa yfirleitt sérstaka stjórn
sem skipuð er af stjórn fyrirtækisins og er
nyög misjafnt hvort allir stjómarmenn
menningarsjóðanna eru innanhúsfólk eða
ekki. Meðal þeirra fyrirtækja sem stofnað
hafa menningar- og listasjóði eru Penninn,
VÍS, VISA-ISLAND og SPRON en athygli
vekur að fyrirtæki á sviði verslunar- og þjón-
ustu ýmis konar virðast styrkja listir og
menningarmál langt umfram framleiðslufyr-
irtækin í landinu. „Fyrirtækin sem styrkja
listastarfsemi eru aðailega stórfyrirtæki af
ýmsu tagi í þjónustugeiranum,“ segir Þór-
unn Sigurðardóttir. „Bankamir og trygg-
ingafélögin eru áberandi sterk. Mér finnst
hinsvegar að framleiðslufyrirtækin í fisk-
vinnslunni standi sig slælega í þessu en þau
eiga ekki síður en önnur fyrirtæki að taka
þátt í svona samfélagslegum verkefnum.
Þetta er óeðlilegt miðað þeirra veltu og vel-
gengni á síðustu misserum hvað þau koma
lítið nálægt þessu og ekki í samræmi við t.d.
hin Norðurlöndin."
Eitt þeirra fyrirtækja sem mótað hefur
mjög skýra stefnu í stuðningi við listir og
menningarmál er Sparisjóður Reykjavíkur
og nágrennis. SPRON úthlutar árlega úr
Menningar- og styrktarsjóði sínum 8 millj-
ónum króna sem á árinu 1997 nam 4.7 pró-
sentum af hagnaði Sparisjóðsins eftir skatt.
Guðmundur Hauksson sparisjóðsstjóri segir
skýringuna að hluta liggja í sérstöðu
SPRON sem fyrirtækis.
„Sérstaða Sparisjóðsins er sú að vegna
þess hvemig til hans er stofnað og að hann
er ekki hlutafélag, heldur sjálfseignarstofn-
un, þá er stofnfjáreigendum greiddur út arð-
ur á annan hátt en gert er í hlutafélögum.
Hluti hagnaðarins verður eftir í Sparisjóðn-
um. Þess vegna hefur Sparisjóðurinn lengi
haft það á stefnuskrá sinni að láta gott af sér
leiða í samfélaginu og þá inn í umhverfi við-
skiptavina sinna.Við teljum eðlilegt að skila
einhverju af hagnaðinum til baka með þess-
um hætti til þeirra sem að sparisjóðnum
standa. Þannig hafa sparisjóðimir um allt
land látið fé af hendi rakna til ýmissa mála,
hver á sínu svæði. SPRON hefur gert þetta
um mjög langt skeið en í seinni tíð hefur ver-
ið tekið á þessum málum með formlegri
hætti, einkum frá 1994 eftir að Menningar-
og styrktarsjóður SPRON var stofnaður.
Það hefur verið skilgreint nokkuð vel í
hvaða farveg peningunum er beint og hér í
SPRON höfum við lagt áherslu á menningu
og listir svo og ýmis líknarmál. Við bættum
nýlega við áherslum á vettvangi umhverfis-
mála og samningur okkar við Ferðafélag Is-
lands er dæmi um það. Þar höfum við tekið
höndum saman við FÍ og Reykjavíkurborg
um frágang útivistarsvæðisins í Esjunni sér-
staklega.“
Áhrif ó ímyndina
Guðmundur segir að talsverð vinna sé lögð
í að skipuleggja þennan þátt í starfi SPRON.
„Við höfum flokkað stuðning okkar nokkuð
nákvæmlega og styrkt sérstaklega tónlist,
myndlist og bókmenntir, m.ö.o. reynt að
dreifa peningunum en þó ekki meira en svo
að hluti af styrkjunum sé I svo háum fjár-
hæðum að viðtakendur muni virkilega um
þær. Þannig veitum við núna fimm styrki
upp á 400 þúsund, fjóra uppá 500 þúsund og
tvo upp á eina milijón hvor. Það er alveg
ljóst að það munar um þessa fjármuni frá
okkur og allmörgum hefur verið kunnugt um
að Sparisjóðurinn stæði að slíku og ég er
ekki vafa um að í hugum margra hefur þetta
áhrif á ímynd fyrirtækisins. Það hefur hins
vegar ekki verið gert mikið af okkar hálfu til
að hampa þessu og auglýsa það. Kannski
ekki eins mikið og eðlilegt væri, því auðvitað
er full ástæða til að fólk viti af þessu. Þetta
eru verulegar fjárhæðir sem gefum með þes-
um hætti, átta milljónir á ári eru miklir pen-
ingar. Því til viðbótar höfum við styrkt Ústir
og menningu með öðrum framlögum svo í
heildina má hiklaust segja að sparisjóðurinn
verji um tíu milljónum á ári í þetta.“
Skattalega óaðlaðandi
Eiríkur Þorláksson forstöðumaður Kjar-
valsstaða segir að til þessa hafi stuðningur
einkaaðila við sýningahald hjá þeim verið til-
tölulega lítill. „Það helgast af því að við höf-
um ekki leitað mikið eftir stuðningi úr þeirri
átt. Á hinn bóginn hafa fyrirtæki ekki komið
fram með hugmyndir að fyrra bragði eða
leitað eftir möguleikum á kostun hjá okkur.
Skýring á þessu liggur að hluta til í því að
hingað til hafa opinber söfn og stofnanir
haldið sig til hlés í þessu vegna þess að þau
hafi viljað skilja þennan þátt eftir opinn
handa listafólkinu sjálfu og einnig söfnum og
samtökum listamanna sem starfa á eigin
grunni og njóta ekki opinberra fjárveitinga.
Eg held að þetta sé að breytast og eigi eftir
að breytast ennþá meira, vegna þess að ég
hef þá trú að komið sé að því að fyrirtæki
fari að vinna markvissar á þessu sviði. Að
þau hætti að taka eingöngu á móti umsókn-
um en fari að leggja svolítið á sig við að móta
sér sína eigin stefnu. Fyrirtækin velji sér
listviðburð eða listgrein sem þau vilji kenna
sig við og haga sér síðan samkvæmt því.
Þannig getum við séð í framtíðinni að ein-
stök fyrirtæki kjósi að styðja vel við bakið á
tónlistinni og önnur á myndlistinni. Þetta er
mjög vanþróað fyrirbæri enn sem komið er
hér á Islandi og helgast líka af því að skatta-
reglur varðandi fjárstuðning við listir eru
ekki nyög aðlaðandi fyrir fyrirtækin,“ segir
Eiríkur Þorláksson.
Skattarreglwr og frumvarp
Oft hefur verið á það bent að ein öruggasta
leiðin til að beina peningum frá atvinnulífinu
til menningar- og listalífsins sé í gegnum
skattakerfið. Þar eru ýmsar hugmyndir á lofti
og fyrir Alþingi liggur frumvarp Agústs Ein-
arssonar um skattfrádrátt fyrirtækja vegna
framlaga til menningarmála. Meginhugmynd-
in í frumvarpinu er að fyrir hverja eina krónu
sem fyrirtæki láti renna til menningarmála
fáist tveggja krónu frádráttur. Þetta virðist
a.m.k. við fyrstu sýn geta orðið hvetjandi og
þó enginn virðist beinlínis vera á móti frum-
varpinu þá hefur verið bent á að í það vanti
nákvæmari skilgreiningar á menningarstarf-
semi. Eins og frumvarpið lítur út nú bjóði það
upp á alltof augljósa möguleika á misnotkun.
I gildandi lögum er heimilt að draga frá skatti
allt að 0.5& af rekstrartekjum, framlög til
líknarstarfsemi, menningarmála, stjómmála-
flokka og vísindalegra rannsóknarstarfa.
Ráðstafa eigin skattpeningum
Magnús Ami Skúlason hagfræðingur og
framkvæmdastjóri íslenska dansflokksins
segir að undantekning sé ef fyrirtæki nýti
sér þetta ákvæði vegna framlaga til lista.
„Eg held að stjómendur fyrirtækja viti
hreinlega ekki af þessu margir hverjir, og
það er nauðsynlegt að kynna þetta miklu
betur. Fmmvarp Ágústs Einarssonar er
allra góðra gjalda vert en fyrst og fremst
þarf að kynna gildandi skattareglur í þessu
efni. Ég reiknaði það einhvem tíma út að
gamni mínu að miðað við heildarveltu ís-
lenskra fyrirtækja þá væm 0.5% af þeirri
tölu mjög svipuð því sem ríkið er að leggja til
menningarmála, eða um 3,5 miljarðar. Þarna
em skattpeningar sem ríkið tekur af fyrir-
tækjunum og ráðstafar en fyrirtækin gætu
ef þau vildu látið renna til menningarmála.
Með því að fá framlög til menningar og lista
dregin frá skatti er í rauninni verið að gefa
fyrirtækjunum kost á að ráðstafa sköttum
sínum sjálf.“
Að velja sér markhóp
„Þetta er spurning um hvaða markhópa
fyrirtæki em að reyna að nálgast," segir Ei-
ríkur Þorláksson um ávinning þess að kosta
listir og listviðburði. „Fyrirtæki sem era að
selja ákveðna vöra gera ráð fyrir að meiri-
hluti þeirra sem hana kaupa sé að finna í
einum hópi neytenda heldur en öðmm. Það
er því meira vit fyrrir fyrirtækið að vera á
einum markaði með sína kostunarpeninga.
Svo dæmi sé tekið þá er skiljanlegt að þeir
sem framleiða skyndibitamat og gosdrykki
séu sýnilegir á þeim stöðum þar sem líklegt
er að þeir nái athygli ungs fólks. Þeir sem
era að selja lúxusbíla eða tryggingar reyna
að tengjast listviðburðum þar sem líklegt er
að hinir eldri, ráðsettari og efnaðri séu
stærsti hópurinn.“
Magnús Ami Skúlason tekur undir þetta
sjónarmið en segir ennþá mikið skorta á að
listastofnanirnar hafi nægilega vel unnar
upplýsingar um áhorfendur sína. ,Áhorf-
endur leikhúsa og listasafna era það sem við
eram að bjóða fyrirtækjunum aðgang að.
Við gætum unnið heimavinnuna okkar miklu
betur með því að afla greinargóðra upplýs-
inga um okkar áhorfendur, hvaða aldurs-
hópa, stéttir, tekjuhópa, kyn o.s.frv. er um
að ræða. Þannig gætu fyrirtækin áttað sig
betur á því hvort þarna sé hugsanlegur
markhópur og við gætum áttað okkur betur
á því hvert við ættum að leita eftir kostun.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 20. JÚNÍ 1998 7