Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1998, Page 11

FRÁ því ég var barn hef ég heillast
af draumheimi leikhússins, þeirri
veröld blekkingarinnar þar sem
allt er leyfílegt og engin landa-
mæri eru til. Á tólfta ári lék ég
einn af vitringunum þremur í
skólaleikriti og ég lifði mig það
innilega inn í hlutverkið að mér
fannst sem ég hefði ratað upp á sviðið eftir
hreyfingu himintunglanna, að ég hefði fylgt
skærustu stjömu himnafestingarinnar sem
leiddi mig á fund Jesúbamsins. Allir kenn-
arar skólans hrósuðu mér fyrir fí’ammistöð-
una og flestir höfðu á orði að ég yrði ugg-
laust leikari. Aðrar eins undirtektir fékk ég
ekki aftur fyrr en nokkrum ámm síðar þeg-
ar ég lék drenginn Andra í Andorra. Þá fann
ég svo að um munaði að salurinn var á mínu
valdi, lófaklappið var svo magnað að minnti
á hófadyn þúsunda hesta sem riðu hjá. Eg
var klappaður upp hvað eftir annað. Stund-
um fann ég til með höfundi verksins fyrir
það hversu illa félagar minir fóru með fal-
legan texta. Og ef framsögnin eyðilagði ekki
leikinn þá tókst þeim að klúðra honum með
látbragðinu. Hjá sumum félögum mínum
hjálpaðist þetta að, ekki í þeim skilningi að
það bætti hvort annað upp.
Eftir stúdentspróf reyndi ég þrívegis við
inntökupróf Leiklistarskólans en því miður
keppti ég við fólk sem hafði meiri náttúra til
leiklistar en ég. Þá fékk ég mér skrifstofu-
vinnu sem var eins og farskjóti tímans. Þeg-
ar ég steig af baki vom mörg ár liðin og
tækifærin horfín út í bláinn. Þrátt fyrir það
var leiklistardraumurinn ekki dáinn heldur
lifði hann blómlegra lífi en nokkru sinni fyrr.
Sál þess manns sem ekki nýtur leiklistar er
bæði blind og heyrnarlaus. Leiklistin er
raunvemleikaflótti þar sem fórumaðurinn
gengur þvert á eigin slóð. Hún er leiðin til
sjálfsskilnings, vegurinn til þess að verða
manneskja.
Eins og gefur að skilja hef ég ekki látið
eina einustu uppfærslu leikhúsa fram hjá
mér fara. Oft og iðulega hripa ég niður hjá
mér einhverja punkta um það sem mér þyk-
ir athyglivert við hverja sýningu. Slíkt auðg-
ar andann og skerpir hugsunina.
Eftir að mér var neitað um skólavist hef
ég haft það fyrir vana að nýta frístundir
mínar til að lesa leikrit inn á segulband. Eg
legg sál mína í hvert hlutverk, breyti rödd-
inni sem spannar bilið frá djúprödduðum
karlmanni upp í kontratenór. Eg nýt þess
listræna frelsis sem lífið hefur að bjóða.
Þess frelsis sem öllum býðst en hver og einn
verður að heimta. Nágrannar mínir banka
oft í þilið þegar ég er á valdi listarinnar og
stundum gerast þeir það ósvífnir að hringja
dyrabjöllunni og krefjast þess að ég hafi
hljótt. Ég svara þeim aldrei fullum hálsi því
ég vil halda húsfriðinn. í hjarta mínu vor-
kenni ég þeim því sál þeirra er bæði blind og
heyrnarlaus. í fáum orðum sagt þá em þau
ekki af ætt Sókratesar. Eitt skemmtilegasta
sem þau vita er að horfa á gamlar, hægar,
skandínavískar bíómyndir þar sem ávallt er
undirliggjandi heilsuleysi og dauði. Fyrir
þeim er skáldverk ekki skáldverk nema þar
sé að finna tíu berklasjúklinga, eitt sjálfs-
morð og hörmulega jarðarför. Ég er svo
sem ekkert undrandi á að þau nærist á öm-
urð því líf þeirra er eitthvert tíiðindalaus-
asta hversdagsdrama sem ég veit. Þetta er
svona mislukkað leikrit sem skrifar sig sjálft
og nær hápunkti stuttu eftir að það endar.
Aldrei í lífinu vildi ég hafna í hlutverkum
þeiiTa.
Yfirleitt þegar ég fer í nýtt hlutverk þá
vaknar upp einhver annar ég með aðra sýn á
veröldina. Ekki svo að skilja að mér heyrist
fuglarnir tísta með öðmm hætti eða að sólin
stafi geislum sínum á annan veg heldur rata
ég um lendur hugans og finn þar ónumið
land.
Fyrir fáeinum mánuðum bauðst mér að
verða statisti á sviði Þjóðleikhússins og ég
þurfti ekki að hugsa mig tvisvar um. Allt
mitt líf hafði ég þráð að standa á því sviði.
Ég hefði gefið handlegg fýrir að fá að vera
kaldur skuggi aðalleikara í góðri uppfærslu.
Mér hefði nægt að vera ómur hljómþýðrar
raddar eða ilmur af prímadonnu.
Þegar ég mætti á fyrstu æfingu var ég
kynntur fyrir leikstjóranum, ungum svart-
hærðum manni með brún augu. Hann var í
þvældum gallabuxum og köflóttri verka-
mannaskyrtu. Hann tók í hönd mína útaf-
dauður eins og lagerstjóri sem kvittar f'yrir
móttöku eða sendingu vöru. Mér þótti
afksiptaleysið ekki móðgandi heldur sær-
andi og ég var staðráðinn í að ná athygli
hans.
Um leið og hann fór að stjórna leiknum
rauk skap hans upp. Ég fékk á tilfinninguna
að hann hefði færst of mikið í fang. Van-
mátturinn gagnvart viðfangsefninu braust
út í skapofsaköstum og smitandi leiðindum.
Það þurfti ekkert út af að bregða til þess að
hann ærðist og þá streymdu blótsyrðin út úr
honum af þunga Þjórsár. Ýkjulaust er hann
mesti skaphundur sem á vegi mínum hefur
orðið.
Það er kostur við að vera statisti því þeir
em lausir undan flestum kröfum leikstjór-
ans. Statistinn er blanda af áhorfanda og
þátttakanda.
Þrátt fyrir skapillskuna komu dagar þar
sem hann hló við öllum og gantaðist. Þá var
sálin ofan við skýin þar sem himinn er alltaf
blár.
Ég var hershöfðingi í eldrauðum einkenn-
isbýningi með gyllta axlarskúfa og gamla
byssu. Búningurinn fór mér það vel að ég
varð nánast ástfanginn af spegilmynd minni.
I hvert sinn sem ég kom heim marseraði ég
tímum samam um íbúðina í þykkum kloss-
um með byssu axlaða. Eina nóttina þegar ég
var að æfa mig hringdi dyrabjallan og mér
SMÁSAGA EFTIR
EINAR ÖRN GUNNARSSON
Allir ritdómararnir sögðu
lokaatriðið hvort tveggjg í
senn vera ó Darft og ósann-
færandi. E tir þessa stóru
stund í leikhúsinu hef ég
hvergi fengið starf sem
statisti en það skiptir ekki
móli því ég ó að baki mína
stund, minn hópunkt á
stærsta leiksviði |Djóðarinnar.
tii mikilla vonbrigða höfðu nágrannar mrnir
spillt húsfriðnum með því að hringja í lög-
regluna.
Hlutverk mitt sem hershöfðingi var að
gefa fáliðaðri aftökusveit þögla bendingu
um að taka menn af lífí. Leikritð fjallaði.
annars um járasmið og hertogadóttur sem
felldu hugi saman og elskuðust á laun í lauf-
skála þegar kvöldsett var. Faðir hennar
mátti ekki vita um sambandið því hann
hafði ætlað hana öðmm og tignari manni.
Þegar hertoginn frétt af ástum þeirra lét
hann drepa járnsmiðinn. Eftir því sem ég
var viðstaddur fleiri æfingar þótti mér
verkið verra. Mig var farið að langa til að
leggja eld að laufskálanum og taka nokkra
leikara af lífi fyrir hlé.
Leikstjórinn varð sífellt taugaspenntari
og þegar leið að fmmsýningu var hann vart
viðræðuhæfur. Hann keðjureykti og var á
sífelldu iði. Ný blótsyrði skutu upp kollinum
og hann var kominn með kæk, saug upp í
nefið og gretti sig.
Rétt fyrir frumsýninguna var hann^
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 29. ÁGÚST 1998 1 1