Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1998, Blaðsíða 17

Morgunblaðið/Jim Smart
ÍSLENSKI dansflokkurinn sýndi verk Kylián, „Stool Game", á Listahátíð í vor, en sýningin
verður aftur tekin upp í október. David Greenall og Katrín Á. Johnson í forgrunni.
KYLIÁN blandar klassískum ballett og nútímaballett saman svo úr verður undraverð blanda.
Úr verkinu „Sweet Dreams“.
______- __________ Q|
___________________________________________ -áta-___________________________
VERKIÐ „Dreamtime" er innblásið af dansi ástralskra frumbyggja.
VERKIÐ „Sinfonietta", sem Kylián samdi árið 1978, færði hor.um mikla athygli og síðan þá
hefur hann fest sig í sessi sem einn virtasti danshöfundur heims.
að það sé vegna þess að dansararnir nái per-
sónulegu sambandi við áhorfendur með ein-
lægri nærveru sinni á sviðinu.
Klæðskerasniðin hlutverk
Kylián semur verk fyrir alla hópana þrjá,
og segir að það sé ólíkt ferli. „Það er stór
munur á hópunum þremur, og þá aðallega á
orku þeirra og reynslu. Yngstu dansararnir
hafa mikla orku og litla reynslu en þeir elstu
hafa minni orku sem þeir vega upp með mik-
illi reynslu. Ég hef jafn gaman af því að
vinna með öllum hópunum þó það sé mjög
ólíkt. Ég held að það sem ég semji fyrir elsta
hópinn sé mest sniðið eftir hæfileikum hvers
og eins. Það er vegna þess að enginn leysir
þá af, þau hafa enga varamenn. I hinum hóp-
unum eru hins vegar tveir til þrír sem læra
sömu hlutverkin og því verða þau ekki eins
persónuleg og annars.“
Árið 1978 hlaut Kilyán alþjóðlega frægð
þegar verk hans „Sinfonietta“ hlaut mikla at-
hygli á Spoleto danshátíðinni í Bandaríkjun-
um. Síðan þá hefur hann samið yfir fimmtíu
verk, sem komið hafa honum á stall nokk-
urra virtustu og eftirsóttustu danshöfunda í
heimi. Stíll hans er auðþekkjanlegur, en
frægastur er hann fyrir að brúa bilið milli
klassísks balletts og nútímaballets. Verk
hans bera einnig keim af þjóðdönsum heima-
lands hans, Tékklandi, og úr verður einhvers
konar blanda sem hefur töfrað áhorfendur
um allan heim.
Mannslikaminn
endalaus uppspretta
„Verkin mín eru byggð á klassískum
grunni en síðan gætir áhrifa úr svo mörgum
áttum. I mínum augum er mannslíkaminn
endalaus uppspretta innblásturs. Það sem
hann getur gert er takmarkalaust, hann hef-
ur áhrif á mig og fær mig til að halda áfram
að semja. En það er ekki bara líkaminn sem
hefur áhrif heldur einnig hvernig hann teng-
ist sálinni, og hvernig þau saman tengjast
fólkinu og umhverfinu, og hvernig það teng-
ist alheiminum. Hvernig í ósköpunum
komumst við hingað, hvers vegna erum við
hér? Hverjar eni hinar óútskýranlegu þrár
mannsins og hvað fær okkur til að gera órök-
rétta hluti? Allar þessar grunnspumingar
hef ég ætíð á bak við eyrað. Og því meira
sem ég hugsa um það því meira meðtek ég
meðvitundarleysi lífs okkai- og tilveru. Því
meira sem ég trúi á meðvitundarleysi þess
sem ég er að gera, því meira frelsi öðlast ég.
Aður fyrr var ég mjög upptekinn af skila-
boðum. I dag sendi ég hvorki skilaboð né
segi sögur í verkum mínum. Og því eldri sem
ég verð því óhlutbundnari verða verkin mín.
En „óhlutbundið“ er hræðilegt orð. Hvað er
óhlutbundið við að setja manneskju, sem
gerð er úr skinni, beinum og blóði, með sál,
reynslu og tilfinningar, á sviðið? Hvað er
óhlutbundið við það? Það er varla hægt að
kalla dans óhlutbundinn, vegna þess að hann
er framkvæmdur af fólki, lifandi líkömum.“
Boomerang í
slað dansleyfis
Á tímabili var Kylián undir miklum áhrif-
um frá menningu og dansi frumbyggja
Ástralíu og hafa dansgagnrýnendur löngum
talið sig geta greint þau áhrif í verkum hans.
Á það við rök að styðjast?
„Um 1970 sá ég mynd um dansa frum-
byggja Ástralíu og skynjaði strax að þeir
væru mjög mikilvægir í menningu frum-
byggjanna. Mörgum árum síðar, um 1982,
fór ég svo til Ástralíu. Þar skipulögðum við,
ásamt hollenska, þýska og sænska sjónvarp-
inu, áströlsku ríkisstjórninni og fleiri aðilum,
stærstu danssamkomu frumbyggjanna á
eyju einni norðan við Ástralíu. Samkoman
var ekki gerð fyrir áhorfendur, lieldur fyrir
fólkið sjálft og það voru aðeins nokkrir Evr-
ópubúar sem fengu að horfa á. Eftir að hafa
verið á þessari stóru danshátíð uppgötvaði
ég að dans í augum þessa fólks er óaðskiljan-
legur félagsgerð samfélagsins. Það þarfnast
dansins og getur ekki lifað án hans.
Ég spurði einu sinni gamlan mann í frum-
byggjahópnum að því hvers vegna hann og
fólkið hans dansaði. Við því hafði hann ein-
falt svar: „Vegna þess að faðir minn kenndi
mér það og ég verð að kenna syni mínum
það.“ Honum fannst ég vera að spyrja mjög
heimskulegrar spurningar því fyrir þeim er
dans jafn mikilvægur og að borða og sofa.
Það sem er einnig merkilegt við dans
frumbyggjanna er að þeir semja ekki
dansana heldur dreymir þá. Maður kemur til
félaga sinna í þjóðflokknum, segist hafa
dreymt nýjan dans og dansar hann fyrir
hina. Það má eiginlega segja að þeir eigi höf-
undarrétt að dönsunum sem þá dreymir.
Segjum sem svo að þig langi til að dansa
dansana þeirra, en það geturðu ekki gert
bara si svona. Þeir eiga sína dansa. Fyrst
vilja þeir sjá þig dansa dansinn, og ef þú ger-
ir það sómasamlega leyfa þeir þér e.t.v. að
dansa hann, en vilja kannski fá boomerang í
staðinn!
Ólik verk en santa rithönd
Það má segja að þessi reynsla hafi haft
áhrif á allt sem ég gerði þaðan í frá. Hún’
frelsaði mig frá öllu sem ég hafði lært áður,
stíl sem ég hafði mótað, og því hvernig ég
hafði lært að hreyfa mig. I þessari hugsun
þeirra felst svo mikið frelsi, því þau getur
dreymt hvaða dansa sem þau vilja. I gegnum
þessa reynslu hef ég með tímanum orðið
danshöfundur án stfls. Hugmyndalega tel ég
að maður eigi að reyna að hafa engan stíl
þannig að þú gætir til dæmis ekki þekkt
næsta verk sem ég gerði. Auðvitað er það
ekki svona, því jafnvel þó ég geti fundið
margvíslegar hreyfingar fyrir það sem ég vil
segja þá verður rithönd mín ávallt sú sama.'
En með þessari rithönd get ég skrifað marg-
ar ólíkar bækur og mörg ólík ljóð. Ekki
satt?“
Ber virðingu
fyrir áhorfendum
Þegar svo vinsælir danshöfundar eru ann-
ars vegar, skyldu þeir einhvern tímann leiða
hugann að áhorfendum og hvað þá langar að
sjá?
„Mér finnst að maður eigi ekki að vera
hrokafullur í garð áhorfenda og ég hef ávallt
í huga þegar ég er að semja, að fólk eigi eftir
að horfa á það sem ég er að gera. Eg sem
hins vegar ekki einungis fyrir áhorfendur.
Við erum að hluta til að dansa fyrir okkur
sjálf, en að hluta til fyrir fjöldann. Ef áhorf-
endur sitja heima hjá sér og koma ekki a
sýningai- þá getur maður alveg eins verið
heima hjá sér. Ef maður ætlar að reka dans-
flokk, þá verður maður að vera viss um að
áhorfendur langi til að koma á sýningar. Mér
líkar ekki yfirlýsingar sumra félaga minna
sem segja að þeim standi á sama um áhorf-
endur. Mér er ekki sama um þá, vegna þess
að ég er líka að semja fyrir þá.
Hins vegar hef ég minni og minni áhuga á
gagnrýni. Ég les hana ekki lengur og hef
ekki gert í mörg ár. Það er vegna þess að
mín eigin gagnrýni á verk mín er miklu verri
en gagnrýni nokkurs annars. Ég þarf ekki á
gagnrýni annarra að halda, ég veit hvenær
ég er að gera eitthvað slæmt.“
„Eg spurði einu sinni
gamlan mann ífrum-
byggjahópnum aðpví
hvers vegna hann og
fólkið hans dansaði. Við
pví hafði hann einfalt
svar: „ Vegna pess að faðir
minn kenndi mérpað og
ég verð að kenna syni
mínumpað“. “
j
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. SEPEMBER 1998 17